Vaqueras, Bertrandus

Vaqueras [wah^erˊas], Vacqueras, Vagueras, Vassadelli, Bertrandus, Bernardus de Brassia, de Bassea, *ok. 1450 Vacqueyras (?), †przed 21 IV 1507 Rzym, francuski śpiewak i kompozytor. Prawdopodobnie jako członek możnej rodziny Vassadel z Vacqueyras k. Orange pochodził albo z południowej Francji albo z regionu Bresse (włoskie Brassia), depart. Ain (Saône-et-Loire) w Burgundii. Był zapewne klerykiem w diecezji Cavaillon. W 1481 został śpiewakiem w chórze kapeli bazyliki św. Piotra w Rzymie, a od XI 1483 do końca życia był członkiem kapeli papieskiej, służąc kolejno Sykstusowi IV, następnie – razem z Josquinem des Prés – Innocentemu VIII i Aleksandrowi VI oraz Julianowi II. W tym czasie otrzymał wiele beneficjów w rejonie Vaison lub Orange, był zarządcą kanonii w katedrze w Liège i w kolegiacie Notre Dame w Tongeren, a jako członek Confraternità di S. Spirito in Saxia nadzorcą i wizytatorem szpitali. Związany ze skupionym wokół uniwersytetu środowiskiem rzymskich humanistów był zapewne autorem dwu klasycyzujących poematów sygnowanych Bertrandus de Vaqueirassio.

Większość kompozycji religijnych Vaquerasa zachowała się w rękopisach Kaplicy Sykstyńskiej (Rzym, Biblioteca Vaticana C.S. 35, 49, 51 i 63). Są one utrzymane w stylu charakterystycznym dla muzyki niderlandzkiej i północno-francuskiej z końca XV w. Dokładne ustalenie ich chronologii nie jest możliwe. Z kompozycji mszalnych za wcześniejsze uchodzą oba Credo: 4-głosowe oparte na melodii Credo IV i 5-głosowe – na melodii Credo I, powstałe za pontyfikatu Innocentego VIII. Nieco późniejsze, z czasów Juliana II, są obie msze – L’homme armé z zastosowaniem kanonów kwartowych, kwintowych i sekundowych w Gloria, Credo i Agnus Dei, oraz Du bon du ceur, oparta na tenorze z wielogłosowej anonimowej chanson i z obszernymi fragmentami o charakterze deklamacyjnym. W utworach tych Vaqueras stosował liczne sekwencje melodyczne, a dla podkreślenia tekstów i słów ważnych ze względów liturgicznych wykorzystywał wielogłosową fakturę homofoniczną. Spośród pozostałych kompozycji, dość konwencjonalnych stylistycznie, zwraca uwagę chanson Veci la danse, w niektórych źródłach zachowany jako utwór L. Compère’a lub anonima i opublikowany przez O. Petrucciego (Wenecja 1502) oraz motet Domine non secundum, zachowany w kilku kopiach, znany też w wersji 2-głosowej i opublikowanej również przez Petrucciego (Wenecja 1503) oraz z uwagami krytycznymi w Dodekachordon Glareanusa (Bazylea 1547). Fragment jego kompozycji był też cytowany w Prattica di musica L. Zacconiego (t. 1, Wenecja 1592).

Literatura: F.X. Haberl Die römische „schola cantorum” und die päpstlichen Kapellsänger bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts, „Vierteljahrsschrift für Musikwissenschaft” III, 1887; A. Auda La musique et les musiciens de landen pays de Liège, Bruksela 1930; J.M. Llorens Cappellae Sixtinae codices musicis notis instructi, Watykan 1960; C. Reynolds Papal Patronage and the Music of St. Peters, 1380–1513, Berkeley 1995; R. Sherr Notes on the Biography and Music of B. Vaqueras (ca. 1450–1507), w: Studien zur Musikgeschichte, ks. pam. L. Finschera, red. A. Laubenthal, Kassel 1995.