Tournemire [turnem’ir] Charles Arnould, *22 I 1870 Bordeaux, †4 XI 1939 Arcachon, francuski kompozytor i organista. W latach 1886–91 studiował w konserwatorium w Paryżu, m.in. u Ch. Widora (organy, dyplom z I nagrodą) i C. Francka (kompozycja). W 1898 przejął po G. Pierném stanowisko tytularnego organisty kościoła Ste-Clotilde w Paryżu. Zyskał sławę wybitnego improwizatora; jego kunszt doceniali m.in. M. Duruflé i O. Messiaen. W 1903 otrzymał główną nagrodę w konkursie muzycznym miasta Paryża za kantatę Le sang de la sirène. W 1919, po dwukrotnym, bezskutecznym ubieganiu się o stanowisko profesora w klasie organów w konserwatorium w Paryżu, otrzymał w tejże uczelni posadę profesora kameralistyki. Tournemire spędzał dużo czasu na wyspie Ouessant w Bretanii, gdzie znalazł inspirację dla wielu swoich utworów.
W bogatym, obejmującym 73 opusy i zróżnicowanym pod względem gatunkowym dorobku kompozytorskim Tournemire’a widoczna jest ewolucja języka muzycznego. Wczesne dzieła cechuje eklektyzm, polegający na łączeniu wpływów dziedzictwa późnego romantyzmu z muzyką Debussy’ego i Francka. Indywidualny styl Tournemire’a, wypracowany w połowie lat 20., charakteryzuje się szerokim wykorzystaniem skal modalnych (w ostatnich utworach także orientalnych), logiką konstrukcji, zróżnicowaniem brzmienia oraz mistycznym, medytacyjnym klimatem, wynikającym z poszukiwania inspiracji w Biblii i całej tradycji chrześcijańskiej. Najbardziej znanym dziełem Tournemire’a jest L’orgue mystique, cykl 51 suit organowych, przeznaczonych — wzorem J.S. Bacha — na poszczególne niedziele roku kościelnego i opartych na melodiach chorału gregoriańskiego.
Literatura: J.-M. Fauquet Catalogue de l’oeuvre de Charles Tournemire, Genewa 1979; M. Duruflé Mes souvenirs sur Tournemire et Vierne, „L’Orgue” 1977 nr 162; D. Connolly, Charles Tournemire and L’Orgue Mystique: A Study, Maynooth 2006.
Kompozycje
Instrumentalne:
orkiestrowe:
I Symfonia „Romantyczna” op. 18, 1900
II Symfonia „Ouessant” op. 36, 1909
III Symfonia „Moskwa (1913)” op. 43, 1913
IV Symfonia „Pages symphoniques” op. 44, 1913
V Symfonia „De la montagne” op. 47, 1914
VII Symfonia „Les danses de la vie” op. 49, 1922
VIII Symfonia „La symphonie du triomphe de la mort” op. 51, 1924
kameralne:
Kwartet fortepianowy op. 15, 1898
Trio fortepianowe op. 22, 1901
Musique orante op. 61 na kwartet smyczkowy, 1933
Sonate-poème op. 65 na skrzypce i fortepian, 1935
na instrument solo:
Pièce symphonique op. 16 na organy, 1899
Poème mystique op. 33 na fortepian, 1908
Triple choral op. 41 na organy, 1910
L’orgue mystique op. 55–57 na organy, 1927–32
12 Préludes-poèmes op. 58 na fortepian, 1932
Symphonie-choral op. 69 na organy, 1935
Symphonie sacrée op. 71 na organy, 1936
Wokalno-instrumentalne:
kilkanaście pieśni na głos i fortepian, m.in. do sł. V. Hugo, P. Verlaine’a i A. Samaina
Le sang de la sirène op. 27 na 4 głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. M. Brennure wg A. Le Braza, 1903
Faust – Don Quichotte – St François d’Assise op. 52, kantata, trylogia na głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. kompozytor wg Ch. Marlowe’a i M. de Cervantesa, 1916–29
VI Symfonia op. 48 na tenor, chór, organy i orkiestrę, sł. z Biblii, 1918
Apocalypse de St Jean op. 63, kantata na tenor, chór, organy i orkiestrę, sł. kompozytor wg Apokalipsy św. Jana, 1936
La douloureuse Passion du Xrist op. 72, kantata na 3 głosy solowe, chór, organy i orkiestrę, sł. kompozytor wg A.C. Emmerich, 1937
Seniczne:
Les Dieux sont morts op. 42, opera, libr. E. Berteaux, 1912, wyst. Paryż 1924
La légende de Tristan op. 53, opera, libr. A. Pauphilet, 1926
Il poverello di Assisi op. 73, opera, libr. J. Péladan, 1938
Prace:
C. Franck, Paryż 1931
Précis d’exécution, de registration et d’improvisation à l’orgue, Paryż 1936
Petite méthode d’orgue, Paryż 1949
