Strugała Tadeusz, *10 II 1935 Katowice, polski dyrygent. Kształcił się w PWSM (obecnie Akademia Muzyczna) we Wrocławiu w klasie dyrygentury A. Kopycińskiego (1953–58) oraz na studiach podyplomowych u F. Ferrary w Wenecji i A. Jansonsa w Weimarze. W latach 1954–57 pracował jako oboista Wrocławskiej Orkiestry Symfonicznej. Pełnił funkcje dyrygenta Państwowej Orkiestry Symfonicznej w Opolu (1960–64), dyrygenta (1964–68) oraz dyrektora i kierownika artystycznego Państwowej Filharmonii we Wrocławiu (1969–80), dyrektora naczelnego i artystycznego Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach (1975–76). W latach 1976–78 i 1984–86 był generalnym dyrektorem muzycznym Prezydenckiej Orkiestry Symfonicznej w Ankarze. W 1978 został współzałożycielem Orkiestry Kameralnej „Leopoldinum” i jej pierwszym dyrygentem. W latach 1979–90 był zastępcą dyrektora artystycznego i stałym dyrygentem Orkiestry Filharmonii Narodowej w Warszawie, pełnił zarazem funkcje dyrektora artystycznego i dyrygenta Orkiestry Filharmonii w Krakowie (1981–86), generalnego dyrektora muzycznego Państwowej Orkiestry Symfonicznej w Istambule (1989–90) oraz dyrektora artystycznego i pierwszego dyrygenta Polskiej Orkiestry Radiowej w Warszawie (1990–93). W latach 1994–2001 był stałym dyrygentem gościnnym Praskiej Orkiestry Symfonicznej FOK, a w latach 1998–2006 był dyrygentem-rezydentem Festiwalu Chopinowskiego w Gaming.
Strugała prowadził koncerty niemal we wszystkich krajach Europy, a także na innych kontynentach, m.in. w Australii, Chinach, Japonii, Korei Południowej, USA i na Kubie. Występował z najważniejszymi orkiestrami polskimi oraz zagranicznymi. Pod jego batutą występowali wybitni polscy oraz zagraniczni soliści, m.in. K. Zimerman, M. Argerich, E. Ax, P. Badura-Skoda, R. Buchbinder, E. Leonskaja, G. Ohlssohn. W rozległym repertuarze koncertowym Strugały, obejmującym utwory od A. Vivaldiego do I. Xenakisa, szczególne miejsce zajmuje muzyka XVIII i XIX w. (zwłaszcza cenione są wykonania dzieł L. v. Beethovena, J. Brahmsa i A. Brucknera) oraz muzyka polska XX i XXI w. (m.in. K. Szymanowskiego, G. Bacewicz, T. Bairda, H.M. Góreckiego, W. Kilara, W. Lutosławskiego, K. Meyera, R. Palestra, A. Panufnika, K. Pendereckiego, A. Tansmana i innych), którą od lat wprowadza na estrady krajowe i zagraniczne. Dokonał wielu prawykonań, archiwalnych nagrań radiowych i telewizyjnych, a także nagrań dla polskich i zagranicznych firm płytowych, m.in. Polskie Nagrania, Wifon, Tonpress, Victor, Collins Classics, Adda, Sony Classical, Hyperion. W archiwach niemieckich orkiestr radiowych (m.in. z Berlina czy Lipska) utrwalone zostały pierwsze wykonania wybitnych dzieł polskich, m.in. symfonii Lutosławskiego oraz Polskiego Requiem Pendereckiego.
Artysta współpracował z teatrami operowymi: przygotował Wolnego strzelca C.M. von Webera z okazji 160-lecia powstania Opery Dolnośląskiej we Wrocławiu (2001); operę Fidelio Beethovena na otwarcie Festiwalu Hoffmannowskiego w Poznaniu (2002); spektakl baletowy Czajkowski. Misterium życia i śmierci w choreografii B. Ejfmana w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie (2003) oraz z Teatrem Tańca Borisa Ejfmana w Sankt Petersburgu i orkiestrą teatru operowego w Grazu (2004). Współpracował także z Warszawską Operą Kameralną, z którą przygotował kilka premier, m.in. Prometeusza Bernadetty Matuszczak (2009).
W 2002 Strugała wystąpił jako dyrygent w końcowym epizodzie filmu R. Polańskiego Pianista; wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej dokonał także nagrania ścieżki dźwiękowej, która ukazała się na towarzyszącej filmowi płycie (2003).
Poza działalnością koncertową, Strugała zajmował się także pracą pedagogiczną. Przez ponad 20 lat (1954–75) związany był z Akademią Muzyczną we Wrocławiu (absolwentem jego klasy dyrygentury jest m.in. M. Pijarowski), a w latach 2007–2015 z Akademią Muzyczną w Krakowie. Prowadził kursy mistrzowskie w Hongkongu i Tokio (1988). Uczestniczył w pracach jury międzynarodowych konkursów, m.in. Międzynarodowego Konkursu Dyrygenckiego w Pradze „Prazske Jaro” (2000), Międzynarodowego Konkursu Dyrygenckiego im. G. Fitelberga w Katowicach (przewodniczący jury w 2003 i 2007) oraz Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Van Cliburna w Fort Worth w Teksasie (2005, 2009).
Zasłużył się także jako działacz muzyczny, dyrektor artystyczny wrocławskich festiwali: Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej (1969–80), Dni Muzyki Organowej i Klawesynowej (1969–78), a także Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach Zdroju (1975–85) oraz Festiwalu Oratoryjno–Kantatowego „Wratislavia Cantans” (1968–97), którego był współdyrektorem do 1976 (z A. Markowskim), a następnie dyrektorem naczelnym.
W 1986 artysta został uhonorowany przez krytyków muzycznych SPAM nagrodą „Orfeusza” za najlepsze wykonanie utworu polskiego na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” (Liturgia sacra Z. Mycielskiego), nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1991) za wybitne osiągnięcia w dziedzinie wykonawstwa polskiej muzyki współczesnej. Wśród innych prestiżowych nagród są m.in. Grand Prix du Disque F. Liszt w Budapeszcie (1987) za Polonica Lisztowskie, nominacja do tytuły Płyty roku magazynu „Gramophone” za premierowe nagranie Requiem. Missa pro Defunctis R. Maciejewskiego (1991), które jako reedycja wyróżnione zostało nagrodą polskiego przemysłu fonograficznego „Fryderyk” (2011), „Stern des Monats” niemieckiego magazynu płytowego „Fono Forum” za nagrania Koncertów fortepianowych nr 2 i 3 X. Scharwenki (1997).
Otrzymał wiele nagród i odznaczeń, m.in. Złoty Krzyż Zasługi (1972), Nagrodę Miasta Wrocławia (1974), Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta (1979), Krzyż Oficerski Orderu Polonia Restituta (1986), Kulturpreis Schlesien des Landes Niedersachsen (1996), Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta (1996), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta (2000), Złoty Medal austriackiego Stowarzyszenia Maria Thron (2004), Złoty Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” (2006), „Diamentową Batutę” przyznawaną przez Polskie Radio (2011). W 1998 otrzymał doktorat honoris causa Akademii Muzycznej we Wrocławiu.
Artysta poświęca się także pracy społecznej – działał lub nadal działa w wielu organizacjach, stowarzyszeniach i fundacjach, będąc m.in. członkiem Zarządu Międzynarodowej Fundacji Chopinowskiej, członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, członkiem-założycielem Fundacji Kultury Polskiej, członkiem Komitetu Honorowego Międzynarodowego Konkursu im. S. Moniuszki, prezydentem Międzynarodowej Fundacji „Wratislavia Cantans”.
Prywatnie jest miłośnikiem malarstwa oraz kolekcjonerem batut dyrygenckich. Jego cenna pod względem historycznym i artystycznym kolekcja była eksponowana na wystawach w Polsce i za granicą, m.in. we Wrocławiu (w Muzeum Sztuki Medalierskiej), w Krakowie (Muzeum Narodowe) oraz w Lubece (Festiwal Schlezwig Holstein).
Literatura: M. Kosińska, Tadeusz Strugała, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, styczeń 2002 (aktualizacja: listopad 2009, grudzień 2014), https:// culture.pl/pl/tworca/tadeusz-strugala; www.strugala.com; Tadeusz Strugała [hasło] https:// amuz.wroc.pl/tadeusz-strugala-1998-296; ponadto notki biograficzne zamieszczone na stronach internetowych polskich ośrodków muzycznych.
