Sobolewski, Edward

Sobolewski Jan Fryderyk Edward, *1 X 1804 Królewiec, †17 V 1872 St. Louis (Missouri), niemiecki kompozytor, dyrygent, pedagog, krytyk i działacz muzyczny polskiego pochodzenia. Studiował kompozycję u C.F. Zeltera w Berlinie, w latach 1821–24 u C.M. von Webera w Dreźnie. W latach 1830–53 działał w Królewcu, początkowo jako skrzypek, dyrygent i dyrektor (do 1835) Stadttheater, gdzie wystawił z sukcesem 6 swoich oper. W 1834 założył Polskie Towarzystwo Śpiewacze, w 1835 współorganizował Ostpreussisches Musikfest, od 1836 był organistą i kantorem w Altstädtische Kirche, od 1838 prowadził orkiestrę Philharmonische Gesellschaft, której był współzałożycielem. Wykładał naukę o kompozycji muzycznej na uniwersytecie w Królewcu, w 1843 objął na krótko kierownictwo akademii muzycznej, gdzie był profesorem w klasie śpiewu. Działał też jako krytyk muzyczny; publikował (pod pseud. J. Feski) m.in. w „Neue Zeitschrift für Musik” (1835–39 i 1842), polemizował z R. Wagnerem w „Ostpreussische Zeitung” w cyklu artykułów Reaktionäre Briefe... (wyd. Królewiec 1854), jako członek Davidsbundu wysyłał Schumannowi korespondencje z Królewca dla „Neue Zeitschrift für Musik” (pod pseud. M. Hahnbüchn). W latach 1854–58 był dyrygentem i dyrektorem teatru w Bremie, gdzie w 1857 wystawił swoją operę Komala; w 1858 dyrygował nią Liszt w Weimarze. Od VII 1859 Sobolewski pracował w Milwaukee; 11 X 1859 wystawiono tam z ogromnym sukcesem jego operę Mohega, die Blume des Waldes, którą ze względu na problem Indian i postać K. Pułaskiego uznano za narodową operę amerykańską; zorganizował Milwaukee Philharmonic Society Orchestra, 27 II 1860 prowadził jej koncert inauguracyjny. W VI 1860 przeniósł się do St. Louis i rozwinął ożywioną działalność muzyczną i pedagogiczną w Philharmonic Society, na uniwersytecie w Academy of Science oraz German Institute; w „Journal of Speculative Philosophy” ukazały się jego artykuły, m.in. Dialogue on Music i The New School of Music (1867), artykuł o Mendelssohnie (1872) i Schumannie (1874).

Sobolewski był uznanym kompozytorem i dyrygentem; cieszył się zainteresowaniem i sympatią Mendelssohna, Schumanna i Liszta. W oratoriach nawiązywał do form barokowych i klasycznych; w technice kompozytorskiej, zwłaszcza w harmonii, znalazły odbicie nowe tendencje estetyczne, o które toczył spory w swojej publicystyce.

Literatura: J.I. Kraszewski Edward Sobolewski, kompozytor. Oratoria jego i opery, „Tygodnik Ilustrowany” nr 243, 1872; „Tygodnik Ilustrowany” nr 273, 1873 (nekrolog); R.T. Laudon Edward Sobolewski, Frontier Kapellmeister. From Königsberg to St Louis, „The Musical Quarterly” LXXIII, 1989.