logotypes-ue_ENG

Sobolewski, Edward

Biogram i literatura

Sobolewski Jan Fryderyk Edward, *1 X 1804 Królewiec, †17 V 1872 St. Louis (Missouri), niemiecki kompozytor, dyrygent, pedagog, krytyk i działacz muzyczny polskiego pochodzenia. Studiował kompozycję u C.F. Zeltera w Berlinie, w latach 1821–24 u C.M. von Webera w Dreźnie. W latach 1830–53 działał w Królewcu, początkowo jako skrzypek, dyrygent i dyrektor (do 1835) Stadttheater, gdzie wystawił z sukcesem 6 swoich oper. W 1834 założył Polskie Towarzystwo Śpiewacze, w 1835 współorganizował Ostpreussisches Musikfest, od 1836 był organistą i kantorem w Altstädtische Kirche, od 1838 prowadził orkiestrę Philharmonische Gesellschaft, której był współzałożycielem. Wykładał naukę o kompozycji muzycznej na uniwersytecie w Królewcu, w 1843 objął na krótko kierownictwo akademii muzycznej, gdzie był profesorem w klasie śpiewu. Działał też jako krytyk muzyczny; publikował (pod pseud. J. Feski) m.in. w „Neue Zeitschrift für Musik” (1835–39 i 1842), polemizował z R. Wagnerem w „Ostpreussische Zeitung” w cyklu artykułów Reaktionäre Briefe… (wyd. Królewiec 1854), jako członek Davidsbundu wysyłał Schumannowi korespondencje z Królewca dla „Neue Zeitschrift für Musik” (pod pseud. M. Hahnbüchn). W latach 1854–58 był dyrygentem i dyrektorem teatru w Bremie, gdzie w 1857 wystawił swoją operę Komala; w 1858 dyrygował nią Liszt w Weimarze. Od VII 1859 Sobolewski pracował w Milwaukee; 11 X 1859 wystawiono tam z ogromnym sukcesem jego operę Mohega, die Blume des Waldes, którą ze względu na problem Indian i postać K. Pułaskiego uznano za narodową operę amerykańską; zorganizował Milwaukee Philharmonic Society Orchestra, 27 II 1860 prowadził jej koncert inauguracyjny. W VI 1860 przeniósł się do St. Louis i rozwinął ożywioną działalność muzyczną i pedagogiczną w Philharmonic Society, na uniwersytecie w Academy of Science oraz German Institute; w „Journal of Speculative Philosophy” ukazały się jego artykuły, m.in. Dialogue on Music i The New School of Music (1867), artykuł o Mendelssohnie (1872) i Schumannie (1874).

Sobolewski był uznanym kompozytorem i dyrygentem; cieszył się zainteresowaniem i sympatią Mendelssohna, Schumanna i Liszta. W oratoriach nawiązywał do form barokowych i klasycznych; w technice kompozytorskiej, zwłaszcza w harmonii, znalazły odbicie nowe tendencje estetyczne, o które toczył spory w swojej publicystyce.

Literatura: J.I. Kraszewski Edward Sobolewski, kompozytor. Oratoria jego i opery, „Tygodnik Ilustrowany” nr 243, 1872; „Tygodnik Ilustrowany” nr 273, 1873 (nekrolog); R.T. Laudon Edward Sobolewski, Frontier Kapellmeister. From Königsberg to St Louis, „The Musical Quarterly” LXXIII, 1989.

Kompozycje i prace

Kompozycje:

Instrumentalne:

Himmel und Erde, ein Mysterium von Lord Byron na orkiestrę, wyk. Królewiec 1845

Star Spangled Banner, uwertura, wyd. Milwaukee 1860

Trio fortepianowe As-dur

Wokalno-instrumentalne:

kilkanaście pieśni na głos i fortepian, m.in. do sł. H. Heinego, 7 wyd. w St. Louis 1861–71 (w tym 1 z towarzyszeniem organów)

kilka oratoriów, m.in.:

Die Auferweckung des Lazarus wg J.G. Herdera, wyk. Królewiec1837

Johannes der Täufer, wyk. Królewiec 1839, wyd. Lipsk 1840 (wyciąg fortepianowy)

Der Erlöser: 1. Die Prophezeiung, 2. Heilige Nacht, wyk. Królewiec 1840 lub 1841

Der Retter, wyk. Królewiec 1841, wyd. Lipsk 1841 (wyciąg fortepianowy)

Süden und Norden (Tongemälde in Form einer Symphonie) na chór i orkiestrę, wyk. Lipsk 1845

Meeresphantasie na głosy solowe, chór i orkiestrę, sł. C. von Lengerne, rkp. Boston, New England Conservatory of Music

Wokalne:

4 pieśni na chór a cappella

Sceniczne:

Imogen, opera, libr. kompozytor wg W. Szekspira, wyst. Królewiec1832

Velleda, opera, libr. kompozytor, wyst. Królewiec1835

Salvator Rosa, opera, libr. R. Gottschalla, wyst. Królewiec 1848

Der Prophet von Khorassan, opera, libr. kompozytor wg Th. Moore’a, wyst. Królewiec 1850

Ziska vom Kelch, opera, libr. R. Gottschalla wg A. Meissnera, wyst. Królewiec 1851

Ein Lied als Verräther, opera, libr. H. Hartung, wyst. Królewiec 1852

Komala, opera, libr. kompozytor wg poematu Fingal J. Macphersona, wyst. Brema 1857

Mohega, die Blume des Waldes, opera, libr. kompozytor (w języku niemieckim), wyst. Milwaukee 1859

kilka melodramatów

 

Prace:

Die ersten Elemente des Gesangunterrichts…, Królewiec 1841

Oper nicht Drama, Królewiec 1857

Das Geheimnis der neuesten Schule der Musik, Lipsk 1859