Śmietański, Emil

Śmietański Emil Władysław, *20 IV 1845 Tarnów, †29 VIII 1886 Mödling (k. Wiednia), polski pianista i kompozytor. W latach 1855–61 studiował u J. Germasza i J.N. Lemocha w szkole muzycznej założonej przez F. Mireckiego w Krakowie. Od 1861 do 1865 był uczniem E. Pirkherta w Wiedniu, gdzie następnie uzyskał tytuł profesora muzyki; wkrótce zdobył uznanie wiedeńskiej krytyki muzycznej. W latach 1865–70 przebywał w Krakowie, rozwinął szeroką działalność koncertową, pedagogiczną i kompozytorską; 20 IV 1869 wystąpił w Sali Redutowej wspólnie z H. Modrzejewską. W 1867 koncertował w Pradze i kilkakrotnie wystąpił na dworze księcia hanowerskiego w Hietzing pod Wiedniem, co korzystnie wpłynęło na przebieg jego kariery wirtuozowskiej. W 1870 przeniósł się do Wiednia i został profesorem gry fortepianowej w prywatnej szkole muzycznej E. Pirkherta, w latach 1873–86 był profesorem wyższych klas fortepianu w szkole muzycznej E. Horaka, zostając z czasem jednym z jej dyrektorów. Związany ze środowiskiem wiedeńskim, nie przyjął stanowiska dyrektora konserwatorium we Frankfurcie n. Menem ani profesora klas fortepianu w Dreźnie, Wrocławiu i Kolonii. Najczęściej występował w Wiedniu, ale koncertował także we Lwowie, Wrocławiu, w Budapeszcie, Dreźnie, Frankfurcie n. Menem, Bonn i Stuttgarcie. W 1880 uczestniczył w prawykonaniu Koncertu fortepianowego b-moll R. Fuchsa z orkiestrą Wiener Philharmoniker pod dyrekcją H. Richtera. Był prawdopodobnie pierwszym w Krakowie wykonawcą I Koncertu fortepianowego Es-dur F. Liszta (5 IV 1878). W 1883 z dużym powodzeniem występował w Anglii i Belgii. Po raz ostatni koncertował w Krakowie i w Wiedniu w kwietniu 1884, potem choroba wyłączyła go z czynnego życia muzycznego. Zginął w katastrofie kolejowej pod Wiedniem; został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Według ówczesnej krytyki muzycznej Śmietański był znakomitym wykonawcą dzieł Bacha, Mozarta, Beethovena i Chopina. Dysponował zachwycającą techniką i fenomenalną pamięcią muzyczną, a jego gra była pełna elegancji; F. Liszt po koncercie w Wiedniu w 1871 powiedział, że „.. .techniką przypominała K. Tausiga, a śpiewnością An. Rubinsteina”. E. Hanslick wróżył Śmietańskiemu wielką karierę wirtuozowską, W. Żeleński nazwał go „wirtuozem o niepospolitej biegłości” (,,Kłosy” nr 535, 1875), a J. Brahms, z którym Śmietańskiego łączyła bliska znajomość, wysoko oceniał go jako pianistę. Śmietański miał opinię sumiennego pedagoga i wielkiego przyjaciela młodzieży. Jego kompozycje obejmują różne gatunki muzyki fortepianowej, zostały one jednak zapomniane; spuścizna kompozytorska Śmietańskiego znajduje się w Bibliotece WTM.

Literatura: A. Mrygoń Emil Władysław Śmietański, w: Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata, red. Z. Lissa, Kraków 1967.