Schalk, Franz

Schalk [szalk] Franz, *27 V 1863 Wiedeń, †3 IX 1931 Edlach, austriacki dyrygent i pedagog. W latach 1875–81 studiował w konserwatorium w Wiedniu u K. Geisslera i J. Hellmesbergera (skrzypce), J. Epsteina (fortepian) i A. Brucknera (teoria muzyki). Od 1888 działał jako dyrygent w Reichenbergu, Grazu (1890–95) i Pradze (1895–98). W 1898 gościnnie wystąpił w Covent Garden, gdzie dyrygował ponownie w 1907 i 1911 (Pierścień Nibelunga Wagnera). W 1898/99 był dyrygentem w Metropolitan Opera House, następnie objął stanowisko kapelmistrza Königliche Oper w Berlinie. Od 1900 był związany z Wiener Hofoper jako pierwszy dyrygent, dzieląc to stanowisko z R. Straussem (1918–24), oraz dyrektor generalny (1924–29). Dyrygował m.in. prapremierami Ariadne auf Naxos (1916) i Die Frau ohne Schatten (1919) R. Straussa, a także pierwszym wykonaniem fragmentu X Symfonii Mahlera w opracowaniu E. Křeneka (1924). W latach 1904–21 prowadził koncerty Gesellschaft der Musikfreunde w Wiedniu. Po 1929 pracował gościnnie z orkiestrą w całej Europie. W 1931 wystąpił po raz ostatni, dyrygując przedstawieniem Tristana i Izoldy Wagnera w Wiener Hofoper. Zajmował się także dydaktyką, od 1909 prowadził klasę dyrygentury w konserwatorium w Wiedniu.

Schalk zdobył uznanie przede wszystkim jako realizator dzieł operowych, zwłaszcza Wagnera i R. Straussa. Pod jego kierunkiem Wiener Hofoper osiągnęła wysoki poziom artystyczny, do czego przyczyniło się ponowne przyjęcie w 1918 na stanowisko głównego scenografa A. Rollera, autora słynnych inscenizacji za czasów dyrekcji Mahlera. Schalk był znakomitym interpretatorem utworów Brucknera. Do popularyzacji twórczości tego kompozytora przyczynił się także jego brat, Josef Schalk (*24 III 1857 Wiedeń, †7 XI 1900 Wiedeń), pianista i pedagog, autor wyciągów fortepianowych symfonii Brucknera (oprócz I i IV).

Literatura: Franz Schalk. Briefe und Betrachtungen, oprac. L. Schalk, Wiedeń 1935; J. Korn Die Wiener Oper unter Richard Strauss und Franz Schalk, Wiedeń 1964; Franz Schalk-Richard Strauss. Ein Briefwechsel, wyd. G. Brosche, Tutzing 1983; T. Leibnitz Die Brüder Schalk und Anton Bruckner, dargestellt an den Nachlassbeständen der Musiksammlung der Österreichischen Nationalbibliothek, Tutzing 1988.