Różycki, Aleksander

Różycki Aleksander, *26 II 1855 Żytomierz (wg aktu zgonu nr 1/1359/1914 z parafii św. Aleksandra w Warszawie, obecnie w Archiwum Urzędu Stanu Cywilnego m. stoł. Warszawy; najczęściej błędnie podawano 1845 jako rok urodzenia Różyckiego), †15 X 1914 Warszawa, polski pedagog, pianista i kompozytor. W 1878 otrzymał świadectwo ukończenia Instytutu Muzycznego w Warszawie (fortepian u R. Strobla, zasady muzyki i solfeż u K. Studzińskiego), gdzie następnie podjął pracę dydaktyczną: w latach 1878–85 (?) uczył instrumentalistów gry na fortepianie, 1881(?)–1914 prowadził klasę fortepianu (kurs średni), od 1882 do 1885 wykładał historię muzyki; ponadto był nauczycielem muzyki i inspektorem w Aleksandryjsko-Maryjskim Instytucie Wychowania Panien. W 1897 założył szkołę muzyczną w Żytomierzu i objął tam funkcję dyrektora. Komponował małe utwory fortepianowe, pieśni solowe i chóralne, brał udział w konkursach kompozytorskich; w 1890 zdobył wyróżnienie na konkursie ogłoszonym przez warszawską Lutnię za opracowanie litewskiej melodii ludowej na chór męski. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Aleksander Różycki przez całe życie zajmował się pracą pedagogiczną, specjalizując się w nauczaniu dzieci i młodzieży. Sławę dobrego pedagoga zawdzięczał swej Elementarnej szkole ABC na fortepian i nieco zmienionej koncepcyjnie i repertuarowo, wydanej równolegle wersji pt. Nowa szkoła na fortepian, wielokrotnie wznawianej w XX w., mimo iż pojawiły się nowsze publikacje tego typu (np. A.M. Klechniowska Szkoła na fortepian, 1916), a popularnością cieszyły się prace C. Czernego. Obie wersje szkoły Różyckiego różniły się zakresem wstępnych objaśnień teoretycznych (później traktowanych jako tzw. „dodatek”) oraz doborem repertuaru (uproszczone opracowania fragmentów z dzieł Bacha, Händla, Mozarta, Beethovena, Schuberta, nawet Wagnera, oraz etiudy, preludia i tańce autorstwa Różyckiego). Jako materiał uzupełniający polecał etiudy op. 100 H.J. Bertiniego, Ecole primaire op. 176 V.-A. Duvernoy, 10 Petites études op. 182 L. Köhlera, utwory C.A. Loeschorna i in. Nazywana często drugą szkołą na fortepian Szkoła techniki fortepianowej, napisana wspólnie z A. Rutkowskim, zawiera wyłącznie ćwiczenia, bez objaśnień. Wysoką wartość pedagogiczną miały jego liczne opracowania wydawane w seriach lub pojedynczo, usystematyzowane pod względem stopnia trudności. Różycki silnie ingerował w materię opracowywanego utworu, znacznie skracał formę, zmieniał fakturę i tempo. Metodę nauki gry na fortepianie oparł na doświadczeniach R. Strobla, który z kolei wzorował się na technice T. Kullaka. Podstawę jego metody stanowiła intensywna praca nad równym „uderzeniem”, wyrazistym frazowaniem, biegłością lewej ręki i palcowaniem; Różycki preferował pięciopalcówki, wcześnie wprowadzał do nauczania grę na 4 ręce. Negatywną opinię o Różyckim jako nauczycielu wydał w swym pamiętniku jego najsłynniejszy uczeń A. Rubinstein. Mimo przestarzałej już w owych czasach metody ustawiania ręki Różycki był jednym z pierwszych polskich autorów, którzy pisali łatwe utwory dla dzieci, zapoczątkowując tym samym gatunek literatury dziecięcej. Dowodem przydatności prac Różyckiego są ich rozliczne wydania oraz fakt, iż jego Elementarna szkoła ABC na fortepian utrzymała się w repertuarze pedagogicznym przez ponad 100 lat.

Literatura: A. Poliński Za kulisami Warszawskiego Instytutu Muzycznego, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” nr 1255,1889; Konserwatorium Muzyczne w Warszawie, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” nr 285, 1889; Ś.p. Aleksander Różycki, „Tygodnik Ilustrowany” 1914 nr 45; Ś.p. Aleksander Różycki, „Kurier Warszawski” nr 285, 1914; A. Rubinstein My Young Years, Londyn 1973, wyd. polskie pt. Moje młode lata, tłum. T. Szafar, Kraków 1976, 2. wyd. 1986; A. Rutkowska Rola społeczna Instytutu Muzycznego Warszawskiego i znaczenie jego działalności dla polskiej kultury muzycznej, Warszawa 1980; listy Ludomira Różyckiego do Stefanii Mławskiej, przyszłej żony, rkp. w Archiwum Kompozytorów Polskich XX wieku, BUW, sygn. K-XXIII/126.