Rosenberg, Hilding

Rosenberg [r’u:senbærj] Hilding Constantin, *21 VI 1892 Bosjôkloster (Skåne), †15 V 1985 Sztokholm, szwedzki kompozytor i dyrygent. W latach 1914–18 pobierał lekcje fortepianu u R. Anderssona w Sztokholmie; od 1915 studiował też kompozycję u E. Ellberga i dyrygenturę w Kungliga Musikaliska Akademien. Podróżując po Europie w latach 1920–21 (Berlin, Drezno, Wiedeń, Paryż) zetknął się z muzyką Schönberga, Hindemitha, Strawińskiego i grupy Les Six. W Dreźnie kontynuował naukę dyrygentury u H. Scherchena. Po powrocie do Szwecji studiował kontrapunkt u W. Stenhammara (połowa lat 20.); równocześnie występował jako pianista solista i kameralista. W 1926 rozpoczął wieloletnią współpracę z reżyserem teatralnym P. Lindbergiem, która zaowocowała powstaniem muzyki do ponad 40 spektakli. W latach 1932–34 Rosenberg był dyrygentem Opery Królewskiej (Kungliga Teatern) w Sztokholmie; dyrygował też gościnnie w kraju i za granicą. W latach 40. jako nauczyciel kompozycji wywarł duży wpływ na grupę młodych kompozytorów (m.in. I. Lidholma, K.-B. Blomdahla). Od 1951 do 1954 był wicedyrektorem Kungliga Musikaliska Akademien. W 1957 otrzymał doktorat honoris causa uniwersytetu w Uppsali.

Rosenberg uważany jest za czołową postać szwedzkiej muzyki XX w. Jego wczesne utwory zdradzają wpływy J. Sibeliusa, jednak kontakt ze współczesną muzyką europejską w latach 20. spowodował rozszerzenie spektrum środków technicznych i stylistycznych, które postrzegano jako bardzo radykalne. Technika kontrapunktyczna Rosenberga ukształtowała się pod wpływem P. Hindemitha oraz tradycji muzyki kościelnej i J.S. Bacha (np. IV Sonata fortepianowa), natomiast liryczno-ekspresyjny typ melodyki wykazuje pokrewieństwo z wczesnym stylem A. Schönberga (np. I Kwartet smyczkowy). Rosenberg komponował też utwory oparte na motywach ludowych (suita na temat szwedzkich tańców ludowych). W II Symfonii (1928–35) zaznaczyły się cechy indywidualnego stylu Rosenberga: kantylenowa melodyka na tle statycznych nut pedałowych, odcinki kontrapunktyczne (głównie 2-głosowe), wyraziste cezury oraz predylekcja do form barokowych (chorał, passacaglia).

W latach 40. powstały monumentalne, wielkoobsadowe dzieła Rosenberga, m.in. 8-częściowa IV Symfonia „Johannes uppenbarelse” na baryton, chór i orkiestrę. Występujące w symfonii chorały a cappella nawiązują do tradycji Palestriny i H. Schütza. W latach 50. Rosenberg skomponował 7 kwartetów smyczkowych opartych na technice 12-tonowej. W jego dojrzałej twórczości, niezależnie od stałych śladów tradycji barokowej (m.in. Riflessioni nr 1–3), dominuje liryczny ekspresjonizm (np. pieśni Åt jordgudinnan, Dagdrivaren).

Literatura: P.H. Lyne Hilding Rosenberg. Catalogue of Works, Sztokholm 1970; M. Pergament Hilding Rosenberg. A Journey in Modern Swedish Music, „Music and Letters” XXVIII, 1947; M. Pergament Hilding Rosenberg. A Giant of Modern Swedish Music, Sztokholm 1948; N.L. Wallin Hilding Rosenberg’s „The Revelation of St. John”, „Musikrevy” VI, 1951; B. Wallner Melodiken i Hilding Rosenbergs senaste instrumentalverk (‘melodyka w najnowszych utworach Hildinga Rosenberga’), „Ord och Bild” LXI, 1952; A. Thoor Gösta Nystroem and Hilding Rosenberg, „Musikrevy International”, 1960; H. Connor Hilding Rosenberg, w: Samtal med tonsättare (‘rozmowy z kompozytorami’), Borås 1971; En bok till Hilding Rosenberg 21/6 1977, red. B. Wallner, Sztokholm 1977.