Philips, Peter

Philips [fˊylyps], Philipps, Phillips, Philippo, Philippus, Peter, Pierre, Pietro, Petrus, *1560 lub 1561 Londyn (?), †1628 Bruksela, angielski kompozytor i organista działający głównie w Niderlandach hiszpańskich. W 1574 śpiewał w chórze chłopięcym katedry św. Pawła w Londynie; przez kilka następnych lat Philips był prawdopodobnie uczniem W. Byrda. W 1582, jako dysydent katolicki, wyemigrował do Rzymu, gdzie dzięki poparciu kardynała A. Farnese objął stanowisko organisty w tamtejszym Collegio degli Inglesi. W 1585 został członkiem zespołu lorda Th. Pageta, z którym odbył kilka podróży po Europie (pn. Włochy, Hiszpania, Francja, Niderlandy). W 1590, po śmierci Pageta, Philips pozostał w Niderlandach; w 1591 osiedlił się w Antwerpii, gdzie udzielał lekcji gry na wirginale. W 1593 odwiedził Amsterdam i zapewne przebywającego tam J.P. Sweelincka. W drodze powrotnej, na skutek intrygi, trafił na kilka miesięcy do więzienia w Hadze pod zarzutem udziału w spisku przeciw Elżbiecie I. W 1597 Philips został przyjęty na służbę u namiestnika Niderlandów hiszpańskich, arcyksięcia Alberta, jako jeden z organistów jego kapeli w Brukseli. W 1609 otrzymał święcenia kapłańskie, jako duchowny działał m.in. w Soignes, Trilamont, Béthune.

Z uwagi na fakt, że większość dorosłego życia Philips spędził w Niderlandach, w historiografii muzycznej często zalicza się go do kręgu artystów flamandzkich, podkreślając równocześnie, że był on w swoich czasach jednym z najsłynniejszych na kontynencie kompozytorów angielskich. Związków artystycznych Philipsa z dwoma różnymi obszarami kultury europejskiej dowodzą wpływy tradycji angielskiej na twórczość instrumentalną, a włoskiej i flamandzkiej na wokalno-instrumentalną. Motety Philipsa, mimo że nie obfitują w wyrafinowane środki kontrapunktyczne, stanowią oryginalny wkład w rozwój łacińskiej polifonii kościelnej przełomu XVI i XVII w. Najwcześniejsze (5-głosowe) tkwią stylistycznie w tradycji renesansowej – w niektórych z nich Philips posługuje się techniką cantus firmus lub też hołduje ścisłym regułom klasycznego kontrapunktu (kanon), w innych zbliża się do estetyki madrygałowej, preferując fakturę akordową i sięgając do środków z zakresu „imitazione delle parole”. W późniejszych Philips odchodzi od starszej tradycji. Większość 8-głosowych kompozycji z Cantiones sacrae (1613) charakteryzuje podział „a due cori”; widoczne są tu nawiązania do dokonań twórców polichóralności rzymskiej (przewaga czynnika wertykalnego nad linearnym, miejscami bogatsza figuracja). Najpóźniejsze kolekcje motetów Philipsa zawierają kompozycje na głosy solowe i basso continuo zanotowane w postaci „partitura pro organo”. Styl motetów wokalno-instrumentalnych nie jest jednolity; niektóre nie wykraczają poza normy prima pratica, inne, inspirowane dokonaniami włoskich reprezentantów stile moderno, obfitują w bogate zdobnictwo linii wokalnej, choć Philips stroni w nich raczej od chromatyki.

Twórczość madrygałowa Philipsa pochodzi z wczesnego okresu jego aktywności kompozytorskiej. Nie ma w niej nowatorskich eksperymentów włoskich twórców przełomu XVI i XVII w.; obejmuje polifoniczne kompozycje 6- i 8-głosowe, w których Philips nieszablonowo kształtuje plan harmoniczny i wykazuje się pomysłowością w sferze muzycznej interpretacji słowa. Wśród zachowanych utworów klawiszowych na największą uwagę zasługują opracowania chansons i madrygałów Orlanda di Lasso, L. Marenzia, A. Striggia i G. Cacciniego. Bogactwo figuracji, która jest głównym elementem modyfikacji intawolowanego materiału, świadczy o nieprzeciętnym formacie talentu Philipsa jako wirtuoza wirginału. W opracowaniach tańców (passamezzo, pawany i galliardy) dowodzi kompozytor przynależności do angielskiej szkoły wirginalistów. Choć przez 30 lat Philips zajmował posady organistowskie, zachował się po nim tylko 1 utwór liturgiczny: opracowanie sekwencji Veni Sancte Spiritus, w którym nad chorałowym basem prowadzone głosy są bogato figurowane. Philipsowi przypisuje się ponadto autorstwo ok. 10 utworów instrumentalnych – tańców użytkowych i stylizowanych (m.in. opracowań kompozycji Emilia de Cavalieri, A. Bassana i Th. Morleya) – w przypadku których nie sposób jednoznacznie rozstrzygnąć, jakie było ich pierwotne przeznaczenie: na instrument klawiszowy czy zespół wiol.

Literatura: L. Pike The First English „Basso continuo” Publication [Gemmulae sacrae], „Music and Letters” LIV 1973; G. Spiessens De Antwerpse Periode van P. Philips ca 1581–1628, „Musica Antiqua” VII, 1990; D.J. Smith The Instrumental Music of P. Philips. Its Sources, Dissemination and Style, dysertacja University of Oxford, 1994 oraz Further Light on P. Philips, „Annual Byrd Newsletter” III, 1997.