Perle [pэ:rl] George, *6 V 1915 Bayonne (New Jersey), †23 I 2009 Nowy Jork, amerykański kompozytor, teoretyk. W latach 1934–38 studiował kompozycję pod kierunkiem Wesleya La Violette, zaś na początku lat 40. – u E. Křeneka. W 1956 uzyskał stopień doktora w New York University. Wykładał kolejno na University of Louisville (1949–57), University of California w Davis (1957–61), w Queens College, City University of New York (1961–84), a także na wielu innych prestiżowych uczelniach amerykańskich. Jako composer-in-residence przebywał w 1967, 1980, 1987 w Tanglewood Music Center oraz współpracował m.in. z San Francisco Symphony Orchestra (1989–91). W 1978 został członkiem American Academy of Arts and Letters, w 1985 – National Acadamy of Arts and Sciences. W 1981 otrzymał nagrodę American Musicological Society za książkę The Operas of A. Berg, t. 1 Wozzeck (1980), w 1986 nagrodę Pulitzera w dziedzinie muzyki za IV Kwintet na instrumenty dęte.
Początkowo twórczość Perle’a pozostawała pod wpływem 12-tonowej techniki szkoły wiedeńskiej. Daleki od ortodoksyjnego traktowania dodekafonii, od 1939 Perle pracował nad połączeniem jej założeń strukturalnych z elementami tonalnymi i ukształtował w ten sposób swój system „tonalności 12-tonowej”, który polegał na wprowadzeniu quasi-funkcyjnych zależności w obrębie materiału 12-tonowego poprzez operowanie zbiorami (klasami) interwałów o stałych właściwościach. Zbiory te tworzą układy par interwałowych o określonych cechach strukturalnych (symetrie itp.). Tak pojęty szereg 12-tonowy (cycle set) wykazuje właściwości modalne i staje się źródłem harmoniki utworu. Oprócz powyższych założeń organizacji wysokościowej Perle stosował w swych kompozycjach oryginalną rytmikę opartą na skojarzeniu uchwytnego pulsu metrycznego z płynnym zakresem trwań i ich korelacji w poszczególnych warstwach przebiegu dźwiękowego. Technikę tę wykorzystał w swych licznych utworach kameralnych z lat 50. i 60. Jako badacz i teoretyk muzyki XX w. Perle wniósł znaczący wkład do studiów nad techniką kompozytorską Skriabina, Bartóka, Schönberga, Weberna, a zwłaszcza Berga (od 1963 prowadził badania nad nieukończonym III aktem opery Lulu, wyd. 1985), w którego swobodnym podejściu do techniki 12-tonowej znalazł inspirację dla własnej koncepcji języka dźwiękowego. Do najsłynniejszych teoretycznych prac Perle’a należą: studium Serial Composition and Atonality, naświetlające sytuację muzyki o rodowodzie serialnym oraz dwutomowa monografia poświęcona operom Berga.
Literatura: L. Kraft The Music of G. Parle, „The Musical Quarterly” LVII, 1971; R. Swift A Tonal Analog. The Tone-Centered Music of G. Perle, „Perspectives of New Music” XXI, 1982/83; J. Carson A Talk with G. Perle on Music History, Tonality, and Composing, „Strings” IV, 1989; P. Lansky The Listening Composer, wstęp do: G. Perle. A Catalog of Works, Boston 1991 (zawiera także notę biograficzną); E. Antokoletz Twelve-Tone Tonality, w: Twentieth-Century Music, Englewood Cliffs (New Jersey) 1992; „International Journal of Musicology” IV, 1995 (zbiór specjalny dla uczczenia 80. urodzin Perle’a); A. Whittall Double Dealer, „The Musical Times” CXXXVII, 1996; M. Graubart The Writings of G. Perle, „Tempo” nr 196, 1996.
Kompozycje
Instrumentalne:
orkiestrowe:
3 Movements 1960
I serenada na altówkę i orkiestrę kameralną, 1962
II serenada na 11 instrumentów, 1968
III serenada na fortepian i orkiestrę kameralną, 1983
6 Bagatelles 1965
Koncert wiolonczelowy 1966
Concertino na fortepian, instrumenty dęte drewniane i kotły, 1979
A Short Symphony 1980
Lyric Intermezzo na 15 wykonawców, 1987
I Sinfonietta 1987
II Sinfonietta 1990
I Koncert fortepianowy 1990
II Koncert fortepianowy 1992
Transcendental Modulations 1993
kameralne:
For Piano and Wind na flet, rożek angielski, klarnet, róg, fagot i fortepian, 1988
Critical Moments na flet (i flet piccolo), klarnet (in B, in Es, basowy), skrzypce, wiolonczelę, fortepian i perkusję, 1996
Kwintet smyczkowy na 2 skrzypiec, 2 altówki i wiolonczelę, 1958
Sonata a cinque na puzon basowy, klarnet (in A, in Es, basowy) i trio fortepianowe, 1986
Nightsong na flet, klarnet i trio fortepianowe, 1988
Duos na róg i kwartet smyczkowy, 1995
I Kwintet na instrumenty dęte drewniane, 1959
II Kwintet na instrumenty dęte drewniane, 1960
III Kwintet na instrumenty dęte drewniane, 1967
IV Kwintet na instrumenty dęte drewniane, 1984
II Kwartet smyczkowy 1942
V Kwartet smyczkowy 1960, zrewid. 1967
VII Kwartet smyczkowy 1973
VIII Kwartet smyczkowy Windows of Order 1988
IX Kwartet smyczkowy Brief Encounters 1998
Lyric Piece na wiolonczelę i fortepian, 1946
Sonata quasi una fantasia na klarnet i fortepian, 1972
Sonata na wiolonczelę i fortepian, 1985
na instrumenty solo:
3 sonaty na klarnet, 1943
Sonata na wiolonczelę, 1947
I Sonata na skrzypce, 1959
II Sonata na skrzypce, 1963
Solo Partita na skrzypce, altówkę, 1965
fortepianowe:
Pantomime, Interlude, and Fugue 1937
Little Suite 1939
Modal Suite 1940
6 Preludes 1946
Sonata 1950
Short Sonata 1964
Toccata 1969
Suite in C 1970
Fantasy-Variations 1971
6 Etudes 1976
Ballade 1981
6 New Etudes 1984
Sonatina 1986
Lyric Intermezzo 1987
Phantasyplay 1995
6 Celebratory Inventions 1995
Chansons cachées 1997
9 Bagatelles 1999
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
2 Rilke Songs na mezzosopran i fortepian, 1941
13 Dickinson Songs na sopran i fortepian, 1978
And so the Swans... na chór a cappella, 1961
Sonnets to Orpheus na chór a cappella, 1974
The Birds, wg Arystofanesa, na głosy solowe, chór i zespół instrumentów, 1961
Prace:
Serial Composition and Atonality. An Introduction to the Music of Schoenberg, Berg, Webern, Berkeley 1962, 6. wyd. 1991
Twelve-Tone Tonality, Berkeley 1977, 2. wyd. 1996
The Operas of A. Berg, t. 1 Wozzeck, t. 2 Lulu, Berkeley 1980, 1985
The Listening Composer, Berkeley 1990
Style and Idea in the „Lyric Suite” of A. Berg, Stuyvesant (Nowy Jork) 1995
The Right Notes, wstęp D. Headlam, Stuyvesant (Nowy Jork) 1995 (zbiór 23 esejów)
Evolution of the Tone-Row. The Twelve-Tone Modal System, „The Music Review” II, 1941
Twelve-Tone Tonality, „The Monthly Musical Record” LXXIII, 1943
Schoenberg's Late Style, „The Music Review” XIII, 1952
The Harmonic Problem in Twelve-Tone Music, „The Music Review” XV, 1954
The Possible Chords in Twelve-Tone Music, „The Score” nr 9, 1954
Symmetrical Formations in the String Quartets of B. Bartók, „The Music Review” XVI, 1955
Atonality and the Twelve-Note System in the United States, „The Score” nr 27, 1960
An Approach to Simultaneity in Twelve-Tone Music, PNM III, 1964–65
Pierrot Lunaire, w: The Commonwealth of Music, ks. pam. C. Sachsa, red. G. Reese, R. Brandel, Nowy Jork 1965
The Musical Language of „Wozzeck”, „Music Forum” I, 1967
Weberns Twelve-Tone Sketches, „The Musical Quarterly” LVII, 1971
Bergs Master Array of Interval Cycles, „The Musical Quarterly” LXIII, 1977
The Secret Programme of the „Lyric Suite”, „The Musical Times” CXVIII, 1977
The String Quartets of B. Bartók, w: A Musical Offering, ks. pam. M. Bernsteina, red. E.H. Clinkscale, C. Brook, Nowy Jork 1977
Scriabins Self-Analyses, „Music Analysis” III, 1984
Pitch-Class Set Analysis. An Evaluation, „Journal of Music Theory” VII, 1990
Symmetry, the Twelve-Tone Scale, and Tonality, „Contemporary Music Review” VI, 1992
Křenek, „The Musical Quarterly” LXXVII, 1993
Bergs Style of Freedom, „The Musical Times” CXXXIX, 1998
