Pasta, Giuditta

Pasta Giuditta Maria Costanza, z d. Negri, *28 X 1797 Saronno (k. Mediolanu), †1 IV 1865 Blevio (k. Como), włoska śpiewaczka (sopran). Naukę muzyki rozpoczęła w Blevio u miejscowego organisty; w 1812 podjęła studia wokalne u V. Lavigni i G. Scappy w Mediolanie, gdzie w 1815 miał miejsce jej debiut sceniczny w operze Scappy Le tre Eleonore. W 1816 dzięki rekomendacji F. Paera rozpoczęła występy w Théâtre Italien w Paryżu, śpiewając w jego operze Il principe di Taranto. W 1817 wystąpiła po raz pierwszy w King’s Theatre w Londynie (Telemach w Penelopie D. Cimarosy), gdzie w następnych latach kreowała wiodące role m.in. w operach G. Rossiniego (Otello i Semiramida pod dyrekcją kompozytora, 1824), S. Mayra (Medea in Corinto, 1827), G. Donizettiego (Anna Bolena, 1832) i V. Belliniego (Lunatyczka, 1832; Norma, 1833). Po pierwszej turze występów gościnnych w latach 1818–20 w Mediolanie, Wenecji (Adelaide e Comingio G. Paciniego), Brescii, Padwie, Rzymie, Trieście i Turynie Pasta powróciła w 1821 do Théâtre Italien, rozpoczynając tu w ciągu jednego sezonu wielką karierę śpiewaczą. Na tej scenie w latach 1821–34 święciła triumfy w operach Mozarta (m.in. Donna Anna w Don Giovannim), Rossiniego (Otello, 1821; Tancredi, Elisabetta, regina d’Inghilterra i Mosè in Egitto, 1822; Il viaggio a Reims, premiera 1825; Zelmira, 1826), S. Mayra (Medea in Corinto, La rosa bianca e la rosa rossa, 1823), S. Mercadantego (Elisa e Claudio, 1823), G. Meyerbeera (Armando w Il crociato in Egitto, 1825), G. Paisiella (Nina, 1827) oraz w tytułowych rolach w Lunatyczce Belliniego i Annie Bolenie Donizettiego (1833–34). W latach 1829–30 śpiewała w Kärntnertortheater w Wiedniu (Imogene w Il pirata Belliniego), gdzie przyznano jej tytułowy Kammersängerin. Od 1826 Pasta występowała także w czołowych włoskich teatrach operowych. Brała udział w premierze Niobe G. Paciniego (19 XI 1826, Teatro di San Carlo w Neapolu) i kolejnych wystawieniach oper Rossiniego w Neapolu i Bolonii. Do szczytowych osiągnięć w jej karierze należą role tytułowe w premierach szeregu wielkich oper tej epoki, skomponowanych z myślą o niej i jej w dużej mierze zawdzięczających sukcesy sceniczne: Anny Boleny Donizettiego (26 XII 1830, Teatro Carcano w Mediolanie) oraz Lunatyczki (6 III 1831, tamże), Normy (26 XII 1831, La Scala w Mediolanie) i Beatrice di Tenda Belliniego (16 III 1833, Teatro la Fenice w Wenecji). Kolejną operą Belliniego pisaną dla Pasty był Emani (1830–31), której kompozytor jednak nie dokończył, nie mając widoków na wystawienie tego dzieła z przyczyn politycznych. Z końcem lat 30. pozycja Pasty w europejskim teatrze operowym zaczęła tracić na znaczeniu; w jej głosie pojawiły się usterki brzmieniowe i intonacyjne. Ostatnie tournée do Warszawy, Petersburga i Moskwy (1840) uznano za nieudane. W 1841 Pasta wycofała się ze sceny, śpiewając po raz ostatni partię Normy w przedstawieniu opery Belliniego w Mediolanie. Sporadyczne późniejsze występy publiczne, m.in. w Londynie (1850), nie znalazły uznania krytyki i publiczności.

Pasta przeszła do historii jako jedna z największych śpiewaczek dramatycznych. Uroda i dynamika jej głosu (o skali a–d³), talent aktorski i środki sceniczne porównywane ze sztuką aktorską F. Talmy oraz siła dramatycznego wyrazu w interpretacji wielkich partii operowych, zwłaszcza Rossiniego (m.in. Desdemona w Otellu, tytułowe role w Tankredzie i Semiramidzie), Belliniego i Donizettiego wzbudziły podziw współczesnych – aktorów (S. Siddons), wykonawców (M. Malibran, J. Grassin, R. Strinasacchi, M. Szymanowska), kompozytorów (R. Schumann), malarzy (E. Delacroix) i pisarzy (F. Grillparzer, Th. Gautier, H. Balzac). Stendhal w Vie de Rossini (Paryż 1824) poświęcił sztuce wykonawczej Pasty osobne studium analityczne. Chopin, zachwycony śpiewem Pasty w Paryżu („Jeszcze nic wznioślejszego nie widziałem”, list do T. Wojciechowskiego z 12 XII 1831), zalecał W. von Lenzowi: „Aby uzyskać właściwy styl, trzeba wziąć model z Giuditty Pasty, z całej wielkiej włoskiej szkoły śpiewu” (M. Tomaszewski Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans, Poznań 1998). Wpływ sztuki wokalnej Pasty na pianistykę odnotowano też na przykładzie M. Szymanowskiej; recenzent „Journal de Saint-Pétersbourg” (1827 nr 39), chwaląc śpiewność frazy Szymanowskiej, zauważył, że „pod tym względem wiele pożytku przyniosły jej studia nad metodą wokalistyki pierwszych śpiewaczek Europy, a zwłaszcza zażyłe związki z panią Pastą” (przedr. w „Kurierze Litewskim” z 15 IV 1827).

Literatura: C. Alberti Giuditta Pasta al Carcano, Mediolan 1829; L. Bossini Giuditta Pasta, Neapol 1833; G. Monaldi Giuditta Pasta e Maria Malibran, Rzym 1906; M. Ferranti-Giulini Giuditta Pasta e i suoi tempi, Mediolan 1935; M. Budylina Dżuditta Pasta w Rossii, „Sowietskaja Muzyka” 1959 nr 23.