Nikołajewa [~łˊajewa] Tatiana Pietrowna, zam. Tarasjewicz, *4 V 1924 Bieżyca (obwód briański), †22 XI 1993 San Francisco, rosyjska pianistka, kompozytorka i pedagog. Studiowała w konserwatorium w Moskwie: grę fortepianową u A. Goldenweisera (dyplom otrzymany w 1947), kompozycję u W. Szebalina i J. Gołubiewa (dyplom otrzymany w 1950). W 1945 została solistką filharmonii w Moskwie. W 1950 zdobyła I nagrodę na konkursie im. J.S. Bacha w Lipsku; wraz z D. Szostakowiczem i P. Sieriebriakowem uczestniczyła w wykonaniu Koncertu potrójnego J.S. Bacha pod dyrekcją K. Kondraszyna z okazji uroczystości 200. rocznicy śmierci kompozytora. W 1955 na dwóch koncertach w Moskwie wykonała po raz pierwszy cykl 24 Preludiów i fug D. Szostakowicza. Od 1959 była wykładowcą, a od 1965 profesorem konserwatorium w Moskwie. Koncertowała w ponad 30 krajach, nagrała płyty w ZSRR, Stanach Zjednoczonych, Japonii, RFN, NRD i Czechosłowacji. Prowadziła seminaria i kursy mistrzowskie w Bonn, Salzburgu, Sztokholmie, Tours, Warszawie, Kijowie i Wilnie.
Nikołajewa, obdarzona fenomenalną pamięcią, dysponowała ogromnym repertuarem pianistycznym, obejmującym zarówno dzieła J.S. Bacha, jak i D. Szostakowicza, w tym ok. 50 koncertów fortepianowych. Jej specjalnością były cykle recitali monograficznych, na których wykonywała np. całość Das wohltemperierte Klavier Bacha, wszystkie sonaty Beethovena, Preludia i fugi Szostakowicza, dzieła Chopina, Schumanna, Rachmaninowa, Skriabina. W wykonawstwie dzieł J.S. Bacha, zwłaszcza koncertów i transkrypcji utworów organowych, łączyła precyzję dźwiękową i metrorytmiczną z wirtuozowskim rozmachem i dynamizmem; podobnie jak G. Gould wytyczała drogi nowoczesnej, intelektualnie zdyscyplinowanej i perfekcyjnej technicznie interpretacji muzyki Bacha.
W dorobku kompozytorskim Nikołajewej, mało znanym w Rosji, a zupełnie nieznanym poza jej granicami, ważne miejsce zajmuje muzyka fortepianowa: 2 koncerty, Sonata (1949), Polifoniczeskaja triada (1949), Wariacyi pamiati N. Miaskowskogo (1951), 24 etiudy koncertowe (1953), ale Nikołajewa skomponowała także symfonie, muzykę kameralną, pieśni (m.in. cykl Islandia) i inne.
Literatura: J.I. Milsztejn Tatiana Nikołajewa, „Sowietskaja Muzyka” 1950 nr 12; W. Dielson Tatiana Nikołajewa, „Sowietskaja Muzyka” 1961 nr 7; G. Kogan Na Betchowenskom koncertie, „Sowietskaja Muzyka” 1964 nr 2; Tatiana Nikołajewa: biesieda s J. Pietruszanskoj, „Muzykalnaja żyzń” 1993 nr 21–22.
