logotypes-ue_ENG

Nielsen, Carl August

Biogram i literatura

Nielsen [n´ɛlsen] Carl August, *9 VI 1865 Noerre Lyndelse (wyspa Fionia), †5 X 1931 Kopenhaga, duński kompozytor. Pochodził z ubogiej rodziny wiejskiej, jego ojciec, Niels Jørgensen, był malarzem-rzemieślnikiem i zarazem muzykiem w kapeli ludowej (grał na skrzypcach i klarnecie), dzięki matce Carl poznawał proste pieśni ludowe. W latach 1879-93 Nielsen był muzykiem wojskowym w garnizonie w Odense. W latach 1884–86 Nielsen studiował w konserwatorium w Kopenhadze grę na skrzypcach u V. Toftego, grę na fortepianie u G. Matthisona-Hansena, teorię u J.P.E. Hartmanna i O. Rosenhoff oraz historię muzyki i kompozycję u N. Gadego. W 1889 podjął pracę jako drugi skrzypek w Kongelig Kapel (orkiestrze opery duńskiej), w której działał do 1914 (z przerwą w latach 1905–08), od 1908 jako dyrygent. Z 1888 pochodzi jego pierwszy utwór Lille suite for strygere op. 1. W latach 1890–91 Nielsen przebywał na stypendium w Niemczech i w Paryżu, gdzie poznał swą przyszłą żonę, Annę Marie Brodersen, znaną rzeźbiarkę. Miał 2 córki: Irmelin i Annę Marie oraz syna Hansa Børge.

W latach 1915–27 Nielsen był dyrygentem towarzystwa muzycznego w Kopenhadze, a od 1916 nauczycielem kompozycji w konserwatorium, gdzie w 1931, na krótko przed śmiercią, został mianowany rektorem. Wniósł wiele w rozwój duńskiego życia muzycznego i był wysoko ceniony w szerokich kręgach duńskiej elity kulturalnej. Szczególnie ważna była jego współpraca z reformatorem muzyki kościelnej Th. Laubem, z którym wydał wspólnie w latach 1915–17 zbiorek pieśni przeznaczonych do śpiewu w szkołach ludowych, odgrywających ważną rolę w rozwoju i upowszechnianiu kultury. Wydany w 1922 zbiór Folkehøjskolens Melodibog zawiera 40 melodii skomponowanych przez Nielsena, z których większość jest znana w całej Danii. Nielsen pozostawił obfitą spuściznę twórczą, obejmującą oprócz 6 symfonii i 2 oper koncerty: skrzypcowy (1911), fletowy (1926), bardzo ceniony koncert klarnetowy (1928), utwory kameralne i dzieła wokalno-instrumentalne: Hymnus amoris, Fynsk Forår (1921), utwory fortepianowe, skrzypcowe oraz monumentalne Commotio na organy (1930–31). W ostatnich latach życia Nielsen cierpiał na chorobę serca, która była powodem jego przedwczesnej śmierci; pogrzeb kompozytora miał charakter bardzo uroczysty.

W zróżnicowanej gatunkowo twórczości Nielsena można wyróżnić następujące okresy: 1. obejmujący lata 1888–1915 (Lille suite for strygere, I i II Symfonia, opera Saul og David, wokalno-instrumentalny Søvnen, uwertura Helios), w którym szczytowym osiągnięciem jest III Symfonia „Espansiva”, 2. nazwany przez J.I. Jensena okresem „słonecznym”, w którym Nielsen podejmuje poczynania nowatorskie, obejmuje lata 1916–24 (IV i V Symfonia, muzyka do sztuki Aladdin, fortepianowa Chaconne, Kwintet dęty), 3. 1925–31, okres eksperymentowania (VI Symfonia, Koncert fletowy, Koncert klarnetowy, Preludium i temat z wariacjami oraz Preludio e presto na skrzypce solo, 3 Motetter na chór a cappella i Commotio na organy).

Muzyka Nielsena wyrasta z tradycji duńskiego romantyzmu (N. Gade, J.P.E. Hartmann, Ch. Horneman) oraz nawiązuje do zdobyczy kompozytorów niemieckich (głównie J. Brahmsa), jednakże już w jego najwcześniejszych utworach zauważyć można cechy indywidualne oraz związki z neoklasycyzmem, wyrażające się przede wszystkim w traktowaniu melodyki i harmoniki. W melodyce Nielsena często występuje chromatyka, wpływając na intensyfikację ruchu melodycznego. Kompozytor stosował często również skale kościelne, głównie miksolidyjską lub dorycką (np. w fortepianowym utworze Chaconne). Charakterystyczne dla jego procedury kompozytorskiej jest ambiwalentność małej i wielkiej tercji (interwału uważanego przez Nielsena za „dar Boży”), kształtowanie melodii wokół jednego dźwięku centralnego oraz powtarzanie tego samego interwału lub dźwięku. W zakresie harmoniki Nielsen stopniowo oddalał się od systemu dur-moll; w jego utworach z lat 20. oprócz elementów politonalności pojawiają się fragmenty o rozszerzonej tonalności lub częściowo atonalne. W późniejszych kompozycjach (IVVI Symfonia, Koncert klarnetowy) jednym z głównych elementów formotwórczych stała się rytmika.

Podstawę techniki kompozytorskiej Nielsena stanowi kontrapunkt. Myślenie linearne przejawia się we wszystkich uprawianych przezeń gatunkach muzycznych, w symfoniach decyduje często o rozwiązaniach instrumentacyjnych. W zakresie formy kompozytor nawiązuje do tradycji, w muzyce instrumentalnej operuje głównie formami klasycznymi, a w muzyce wokalnej (Hymnus amoris, Saul og David, 3 Motetter) inspiruje się dziełami renesansu i baroku. Muzyka Nielsena przesiąknięta jest zarówno w mikro-, jak i w makrostrukturach swoistym dualizmem. Naiwne, proste melodie występują obok wyszukanych zwrotów melodycznych, w harmonice pojawiają się nieoczekiwane modulacje. Kompozycje Nielsena odznaczają się dynamiką zaskakującą nieoczekiwanymi zwrotami i sprawiającą, że indywidualny styl kompozytora jest wyraźnie rozpoznawalny.

Trzon twórczości Nielsena stanowią symfonie, które na stałe weszły do międzynarodowego repertuaru koncertowego; ukazują one drogę kompozytora od stylu romantycznego do stylu indywidualnego, prezentującego nurt neoklasyczny. I Symfonia napisana została pod wpływem Brahmsa; II Symfonia „De fire temperamenter” ma charakter programowy i przedstawia charakterystykę muzyczną choleryka, flegmatyka, melancholika i sangwinika. III Sinfonia „Espansiva”, w której wprowadza Nielsen struktury modalne, zapoczątkowuje przemiany w zakresie tonalności, faktury i kształtowania melodyki. Symfonie IV i V są przykładem dojrzałego stylu kompozytora; przejawia się to w odejściu od tradycyjnych modeli formalnych, eksponowaniu elementu rytmicznego, preferowaniu faktury linearnej oraz operowaniu polifonią grup orkiestrowych. Kameralna VI Symfonia wykazuje najwięcej pokrewieństw z estetyką neoklasyczną dzięki wykorzystaniu techniki polifonicznej oraz indywidualizacji poszczególnych instrumentów (II cz. tej symfonii przeznaczona jest na 6 instrumentów dętych i 3 perkusje). Koncert skrzypcowy Nielsena odznacza się zachowaniem doskonałej równowagi między partią solisty a orkiestry. Po kilkunastu latach Nielsen ponownie sięgnął po formę koncertu, pisząc Koncert fletowy i Koncert klarnetowy, w którym wykorzystał maksymalnie możliwości instrumentu solowego. Z innych dzieł orkiestrowych wymienić należy uwerturę Helios – muzyczny obraz wędrówki słońca po niebie od wschodu do zachodu oraz Saga-drøm – szereg obrazów symfonicznych ilustrujących wydarzenia z legend islandzkich. Fantazja symfoniczna Pan og Syrinx zainspirowana została Metamorfozami Owidiusza.

Muzykę kameralną uprawiał Nielsen przez całe życie, głównie w pierwszym okresie swej działalności twórczej. Spośród 4 kwartetów smyczkowych za szczytowe osiągnięcie Nielsena w dziedzinie muzyki kameralnej uznaje się Kwartet F-dur, świadczący o inwencji melodycznej i mistrzowskim opanowaniu techniki kompozytorskiej. Wysoko ceniona jest również II Sonata skrzypcowa g-moll. Bardzo dużą popularnością cieszy się Kwintet na instrumenty dęte, w którym dwie pierwsze części wykazują cechy neoklasyczne, cz. III odznacza się dużą ekspresyjnością, a cz. IV stanowią wariacje na temat własnej melodii kościelnej. Min Jesus lad mit hjerte faa (‘daj, Jezu, sercu memu...’), ukazujące możliwości wyrazowe poszczególnych instrumentów; dzieło to stało się wzorem dla wielu kompozytorów duńskich.

Nieliczne są utwory fortepianowe Nielsena; z lat młodości pochodzą 2 małe cykle: 5 Klaverstykker i Humoreske-Bagateller oraz Symfonisk suite. Dopiero w drugiej fazie jego twórczości pojawiły się nowatorskie dzieła: Chaconne op. 32, zbudowana na temacie w skali doryckiej, oraz Thema med Variationer. Suita Den Luciferiske obfituje w kontrasty między poszczególnymi częściami: polifoniczne, rytmicznie zróżnicowane części sąsiadują z fragmentami impresjonistycznymi, humoreskami i epizodami pastoralnymi. Do najbardziej nowatorskich kompozycji Nielsena należą 3 Klaverstykker, zwłaszcza trzeci utwór z tego cyklu, atonalny, prawie dodekafoniczny.

W swym pierwszym wielkim dziele instrumentalno-wokalnym Hymnus amoris (1897), napisanym do tekstu A. Olrika i na życzenie Nielsena przetłumaczonym na łacinę, kompozytor sławi miłość w jej różnych odcieniach, czerpiąc inspirację z późnorenesansowej muzyki wokalnej. W Søvnen – utworze, do którego tekst napisał J. Jørgensen na podstawie pomysłu Nielsena – szczególnym dramatyzmem odznacza się część druga, Mareridtet (‘zmory nocne’). Humoreskę liryczną Fynsk Forår, opiewającą piękno rodzinnej wyspy Nielsena, cechuje prostota właściwa pieśniom ludowym opracowanym przez kompozytora. Z 13 okolicznościowych kantat najbardziej znana jest Kantate ved Universitetets Aarsfest.

Zbiór mistrzowskich miniatur 29 smaa Præludier, przeznaczonych na organy bez pedału, napisany został pod wpływem studiów nad muzyką wczesnego baroku północnoniemieckiego. Można je również uznać za ćwiczenia wprowadzające do jednego z najwybitniejszych utworów Nielsena, Commotio na organy, wzorowanego na jednoczęściowych utworach Buxtehudego. Utwór ten potwierdza ogromną inwencję melodyczną kompozytora, który połączył polifoniczną finezję z silną ekspresyjnością. Nowe podejście do polifonii palestrinowskiej Nielsen zaprezentował w 3 motetach na chór a cappella.

Znaczące miejsce w twórczości Nielsena zajmują pieśni (ponad 250 utworów) o wyraźnie ludowym charakterze. Punktem wyjścia dla tej odnowy popularnej pieśni jest przedmowa J.A.P. Schulza do Lieder im Volkston (1782–90), który postulował, by nowe pieśni „ludowe” komponować w ten sposób, jakby były już skądś znane. Zadanie to zrealizował Nielsen, tworząc zbiory En Snes danske Viser (1915, 1917), Tyve folkelige Melodier (1921), Ti danske Smaasange (1924), piosenki ze sztuk teatralnych, współpracując nad redakcją wielotomowej edycji Sangbogen Danmark oraz Folkehøjskolens Sangbog. Ponadto w latach 1912–16 Nielsen skomponował Salmer og aandelige Sange na głos i fortepian, zbliżone stylistycznie do pieśni ludowych, z których jednak nie wszystkie weszły do repertuaru kościelnego. Mniejsze znaczenie miały pieśni solowe typu romanza, pochodzące z wczesnego okresu jego twórczości.

Do wczesnej fazy twórczości Nielsena należą także obie opery. Libretto do opery Saul og David wg Starego Testamentu napisał E. Christiansen na podstawie szkiców kompozytora. Dzięki bardzo rozbudowanym partiom chóralnym opera ta zbliża się do formy oratorium. Nielsen unika lirycznych arii, koncentrując się na dramatycznym recytatywie z rozbudowaną partią orkiestry. Muzyka instrumentalna (uwertura, liczne tańce) w operze komicznej Maskarade jest całkowicie odmienna: żywa i pełna humoru; szczególny nacisk położył Nielsen na charakterystykę postaci oraz obrazu epoki (1. połowa XVIII w.). Maskarade jest najczęściej grywaną operą duńską, a pochodzące z niej fragmenty cieszą się dużą popularnością. Ponadto Nielsen napisał wiele ilustracji muzycznych do sztuk teatralnych. Do najbardziej znanych należy inspirowana folklorem Wschodu muzyka do sztuki duńskiego romantyka A. Oehlenschlägera Aladdin, wykonywana często jako suita koncertowa, oraz do sztuki H. Rodego Moderen. Z tej ostatniej pochodzi powszechnie znany utwór Tågen letter (Mgła się unosi) na flet i harfę oraz liczne pieśni patriotyczne.

Nielsen, najwybitniejszy kompozytor duński na przełomie XIX i XX w., wpłynął na następne pokolenie kompozytorów duńskich (J. Bentson, F. Høffding, V. Holmboe, H. Koppel), a także szwedzkich, wskazując na możliwości nowych rozwiązań brzmieniowych w ramach tradycyjnych form muzycznych i technik kompozytorskich. Jego utwory instrumentalne wyróżniają się na tle neoklasycyzmu europejskiego specyficzną ekspresją kolorystyki dźwiękowej, zbliżoną do twórczości Sibeliusa i impresjonistów francuskich (Debussy). Drugi, radykalnie odmienny nurt jego działalności wyrastał z troski o podniesienie poziomu kultury muzycznej w kraju, dzięki czemu powstał obfity repertuar prostych pieśni dla szkół i kościołów.

Edycje: wydanie zbiorowe dzieł wszystkich Nielsena, Carl Nielsen Udgaven, red. N. Krabbe, Det Kongelige Bibliotek, Kopenhaga, rozpoczęto w 1997 a zakończono w 2014. Składa się z 3 serii: seria A – dzieła muzyczne, zawiera 3 podgrupy: I. muzyka sceniczna, II. muzyka instrumentalna (dotychczas wydano 8 t.), III. muzyka wokalna (dotychczas wydano 1 t.); seria B – dzieła niedokończone, szkice, fragmenty, części dzieł serii A, jak również uwagi krytyczne wydawców i spis wariantów; seria C – dzieła literackie: autobiografia Nielsena Min fynske barndom, artykuły, eseje, wykłady, krytyka muzyczna. Całe wydanie jest dostępne na stronie internetowej:  https://www.kb.dk/find-materiale/samlinger/nodesamlingen/nodeudgivelser-og-vaerkfortegnelser-fra-det-kgl-bibliotek.

Literatura:

D. Fog i T. Schousboe Carl Nielsen Kompositioner. En bibliografi (‘kompozycje Nielsena, bibliografia’), Kopenhaga 1965; J. Fabritius Carl Nielsen 1865–1931. En billedbiografi (‘bibliografia ikonograficzna’), Kopenhaga 1965; C. Fabricius-Bjerre Carl Nielsen. A Discography, Kopenhaga 1968; B. Bjørnum, K. Møllerhøj Carl Nielsens samling. Katalog over komponistens musikhåndskrifter i Det kongelige Bibliotek, Kopenhaga 1992 (katalog rkp. Nielsena w Det Kongelige Bibliotek); Carl Nielsen til sin samtid. Artikler, foredrag, interview, presseindlæg, værknoter og manuskripter (‘Carl Nielsen do współczesnych. Artykuły, wykłady, wywiady, informacje prasowe, notatki o dziełach i rękopisy’), 3 t., wyd. J. Fellow, Kopenhaga 1999; Breve fra Carl Nielsen til E.B. Sachs (‘listy Carla Nielsena do E.B. Sachsa’), Kopenhaga 1952; Carl Nielsens breve i udvalg, wyd. I.E. Møller i T. Meyer, Kopenhaga 1954 (wybór listów Nielsena); Carl Nielsen dagbøger og korrespondance med Anne Marie Carl-Nielsen (‘dzienniki Carla Nielsena i korespondencja z Anne Marie Carl-Nielsen’), wyd. T. Schousboe i I.E. Møller, Kopenhaga 1983; Carl Nielsen: Brevudgaven (wydanie kompletne listów Nielsena, 12 tomów), red. J. Fellow, Kopenhaga 2006, Danske komponister i det 20. aarhundredes begyndelse (‘kompozytorzy duńscy na początku XX wieku’), red. G. Lynge, Århus 1917; H. Seligman Carl Nielsen, Kopenhaga 1931; T. Meyer i F. Schandorf Petersen Carl Nielsen. Kunstneren og mennesket (‘Carl Nielsen. Artysta i człowiek’), 2 t., Kopenhaga 1947–48; L. Dolleris Carl Nielsen. En musikografi, Odense 1949; R. Simpson Carl Nielsen. Symphonist 1865–1931, Londyn 1952, 2. wyd. 1979; Carl Nielsen i hundredåret for hans fødsel (‘Carl Nielsen w stulecie urodzin’), red. J. Balzer, Kopenhaga 1965, wyd. ang. pt. Carl Nielsen. Centenary Essays, Londyn 1966; R. Simpson Sibelius and Nielsen. A Centenary Essay, Londyn 1965; F. Matthiassen Livet, samfundet og musikken. En bog om Carl Nielsen (‘życie, społeczeństwo i muzyka, książka o Carlu Nielsenie’), Århus 1986; M. Miller Carl Nielsen. A Guide to Research, Nowy Jork 1987; S. Jacobsen Carl Nielsen, Sztokholm 1987; J.I. Jensen Carl Nielsen, Danskeren, Kopenhaga 1991; M.R. Mogensen Carl Nielsen der dänische Tondichter. Biographischer Dokumentationsbericht, 5 t., Arbon 1992; The Nielsen Companion, red. M. Miller, Londyn 1995; D. Fanning Nielsen. Symphony No. 5, Londyn 1997; J. Lawson Carl Nielsen, Londyn 1997; S.Ch. Steensen Musik er liv. En biografi om Carl Nielsen (‘muzyka to życie, biografia Carla Nielsena’), Frederiksberg 1999; C. Eskildsen Carl Nielsen. Life and Music, Odense 1999; liczne artykuły w „Dansk musik tidsskrift”, m.in.: H.D. Koppel Carl Nielsen og de yngste (‘Carl Nielsen i najmłodsi’) oraz T. Kristensen Carl Nielsen som prosaist (‘Carl Nielsen jako prozaik’), VII, 1932, J. Maegaard Den sene Carl Nielsen (‘późny Carl Nielsen’), XXVIII, 1953, K. Riisager Carl Nielsen befragtet fra i dag (‘Carl Nielsen z perspektywy dzisiejszej’) oraz R. Simpson Carl Nielsen and Tonality, XL, 1965; H. Truscott The Piano Music of Carl Nielsen, „The Chesterian” XXXIV, 1960; P. Garvie Carl Nielsen, „Canadian Music Journal” V, 1961; K. Jeppesen Carl Nielsen i hundredaarsdagen (‘Carl Nielsen w stulecie urodzin’), „Dansk aarbog for musikforskning” IV, 1964–65; S. Martinotti Sibelius e Nieelsen nel sinfonismo nordico, „Chigiana” XXII, 1965; T. Schousboe Carl Nielsen’s Fifth Recorded, „Musical Denmark” 23, 1971–72 oraz Tre program-noter af Carl Nielsen om „Sinfonia Espansiva” (‘szkice programowe do Sinfonia Espansiva’), „Musik og forskning” VI, 1980; S. Pade Carl Nielsen and Contemporary Danish Music, „Nordic Sounds” II, 1990 oraz Carl Nielsen og den nye dansk musik (‘Carl Nielsen i nowa muzyka duńska’), „Musik og forskning” XVI, 1990; T. Schousboe Carl Nielsen forskningen (‘Carl Nielsen, badania), „Musik og forskning” XVI, 1990; A.Ø. Jensen Two Great Danish Editions in Progress. N. Gade and Carl Nielsen, «Fontes Artis Musicae» XLII, 1995

P. Dürrfeld Den lille Carl Nielsen, Koepnhaga 2014; M. F. Miller Carl Nielsen. A guide to research, Nowy Jork 1987, D. Grimley: Carl Nielsen and the Idea of Modernism, Oxford 2011; D. Grimley Organicism, Form and Structural Decay: Nielsen’s Second Violin Sonata, “The Musical Quarterly” 86 (1), 2002; J. Atkins A Danish Knight and his Sword: A Study on Carl Nielsen and his Symphony No.5., California 2012, https://www.academia.edu/36716216/A_Danish_Knight_and_His_Sword; O. Burton Beyond Centricity: Residual Diatonicism in Carl Nielsen’s Fifth Symphony, w: White Rose, College of Arts and Humanities, Universities of Leeds, Sheffield & York. Student Journal, wyd. 3 2017, https://www.academia.edu/34030921/Beyond_Centricity_Residual_Diatonicism_in_Carl_Nielsens_Fifth_Symphony

Carl Nielsens Studies, red. D. Fanning, M. Fjedsøe, D. Grimley, N. Krabbe, Kopenhaga 2003–2020:

Carl Nielsen Studies, t. 1, 2003: D. Fanning (Manchester) Carl Nielsen in the Light of Soviet Symphonic Tradition, M. Fjeldsøe (Kopenhaga) Organicism and construction in Nielsen’s Symphony No. 5, D. Grimley (Surrey) Analytical and Aesthetic Issues in Carl Nielsen’s Concerto for Clarinet and Orchestra, FS 129, P. Hauge (Kopenhaga) Carl Nielsen and Intentions:Concerning the Editing of Nielsen’s Works, K. Ketting (Kopenhaga) Carl Nielsen and Tivoli, N. Krabbe (Kopenhaga) Ebbe Hameriks påståede korrumpering af Carl Nielsens første symfoni eller Om nytten af kildestudier, T. Pankhurst (Manchester) ‘Different Names for the Same Thing…’: Nielsen's Forces, Schenker's Striving, Tarasti's Modalities and Simpson's Narratives, A.-M. Reynolds (Nowy Jork, Geneseo) Carl Nielsen Unmasked: Art and Popular Musical Styles in his Opera Maskarade, C. Roth (Sheffield) Stasis and Energy. Danish Paradox or European Issue?

Carl Nielsen Studies, t. 2, 2005: P. Hauge (Kopenhaga) Carl Nielsen And The Gothenburg Orchestral Society, 1914–31: The Contact, Programming and Repertoire, K. Ketting (Kopenhaga) Carl Nielsen And The Radio, E. Bruunshuss Petersen (Kopenhaga) Karl Nielsen, Kvartet for to violiner, bratsch og cello, opus 5, Et kig ind i komponistens værksted, T. Pankhurst (Manchester) “We Never Know Where We’ll End Up”: Nielsen’s Alternative Endings to the Flute Concerto, K. Flensborg Petersen (Kopenhaga) Carl Nielsen’s Flute Concerto:Form and Revision of the Ending, F. Krummacher (Kilonia), Steps To The Modern: Carl Nielsen`s String Quartets, L. A. Jensen (Kopenhaga) Carl Nielsen And Nancy Dalberg, Nancy Dalberg as Carl Nielsen’s Pupil, Assistant and Patron

Carl Nielsen Studies, t. 3, 2008: D. Fanning Carl Nielsen Under The Influence: Some New Sources for the First Symphony, J. Fellow A Patriotic Song With Consequences: ‘Du danske Mand’ a hundred years on, L. A. Jensen The Rosenhoff Affair, F. Mathiassen Carl Nielsen: Music And Philosophy, K. Vestergård, I.-M. Vorre Danishness in Nielsen’s ‘folkelige’ songs

Carl Nielsen Studies, t. 4, 2009: D. Fanning Carl Nielsen, Theories Of Symphonism, M. Fjeldsøe Carl Nielsen And The Current Of Vitalism In Art, D. Grimley Nielsen’s Symphonic Waves, L. A. Jensen Carl Nielsen’s Juvenilia et Addenda, R. Knapp Carl Nielsen And The Nationalist Trap, T. Krácmar Nielsen – Brod – Jannácek, N. Krabbe The Carl Nielsen Edition, P. McCreless Strange Bedfellows. The Hebrew Bible and Wagner, in Saul og David, A.-M. Reynolds Carl Nielsen’s Folk-Like Songs And The ‘Danish National Tone’, C. Roth Carl Nielsen And The Danish Tradition Of Story Telling

Carl Nielsen Studies, t. 5, 2012: J. Crummenerl Carl Nielsen And His Organ Preludes, D. Fanning, M. Assay ‘Dreams And Deeds’ And Other Dualities, J. Fellow Carl Nielsen – The Human Crisis, Then And Now, M. Fjeldsøe, J. Boeg Carl Nielsen And The Idea Of English National Music, G. D. Goss Sibelius, A Towering National Composer, D. Grimley Nielsen On The Boulevard, T. H. Hansen Carl Nielsen And Knud Jeppesen, R. Knapp Music As Life: Authority And Meaning In Nielsen’s Fourth Symphony, P. Muntoni Nielsen In The United Kingdom, S. H. Nielsen Alternative Neo-Riemanian Approaches To Carl Nielsen, A.-M. Reynolds Nielsen’s Saul And David As Tragedy, R. Rival Flatwards Bound: Defining Harmonic Flavour In Late Nielsen, R. Ross Nielsen’s Arcadia: The Case Of The Flute Concerto, C. Roth Carl Nielsen’s Cultural Self-Education, U. S. Sørensen Metrical Dissonance In The Works Of Carl Nielsen, M. Vad Signifyin(G) Carl: Nielsen’s Music In The Jazz Repertoire

Carl Nielsen Studies, t. 6, 2020: J.-L. Caron, M. Assay Nielsen and the French Press (1903–1951), P. Muntoni Nielsen’s Saul and David and Italian Opera, K. Eskildsen Nielsen and Gade. Landmarks of Musical Denmarks, C. Røllum-Lrasen, M.-L. Zervides, D. Fanning Louis Glass and Carl Nielsen: Opposites in Danish Musical Life, N. Krabbe Knud Ketting (1942–2016); Erland Kolding Nielsen (1946–2017), N. Krabben Nielsen’s Unrealised Opera Plans, D. Fanning, M. Assay Nielsen, Shakespeare and the Flute Concerto: From Character to Archetype, M.-L. Zervides Nielsen, Saul and David end the Symbolist Movement, A.-M. Reynolds Carl Nielsen: Selected Letters and Diaries, selected translated and annotated by David Fanning.

Carl Nielsen Studies: 20192022: Additions, supplements etc. Carl Nielsen Bibliography 1985–2019, https://tidsskrift.dk/carlnielsenstudies.

Kompozycje i prace

Kompozycje:

Większość rękopisów przechowywana jest w Kongelig Bibliotek w Kopenhadze.

Instrumentalne:

orkiestrowe:

Lille suite for strygere (‘mała suita na smyczki’) op. 1, 1888, wyk. Kopenhaga 8 IX 1888, wyd. Kopenhaga 1889 Wilhelm Hansen

I Symfonia op. 7, 1892, wyk. Kopenhaga 14 III 1894, wyd. Kopenhaga 1894 Wilhelm Hansen

II Symfonia „De fire temperamenter” (‘4 temperamenty’) op. 16, 1902, wyk. Kopenhaga 1 XII 1902, wyd. Kopenhaga 1903 Wilhelm Hansen

Helios op. 17, uwertura, 1903, wyk. Kopenhaga 6 X 1903, wyd. Kopenhaga 1905 Wilhelm Hansen

Saga-drøm op. 39 na orkiestrę, 1908

III Symfonia „Espansiva” op. 27, 1911, wyk. Kopenhaga 28 II 1912, wyd. Lipsk 1913 Kahnt

IV Symfonia „Det Uudslukkelige” (‘nieugaszalna’) op. 29, 1916, wyk. Kopenhaga 1 II 1916, wyd. Kopenhaga 1916 Wilhelm Hansen

Pan og Syrinx (‘Pan i Syrinx’) op. 49 na orkiestrę, 1918, wyk. Kopenhaga 11 II 1922, wyd. Kopenhaga 1925 Wilhelm Hansen

V Symfonia op. 50, 1922, wyk. Kopenhaga 24 I 1922, wyd. Kopenhaga 1926 Borups Musikforlag

VI Symfonia „Sinfonia semplice”, 1925, wyk. Kopenhaga 11 XII 1925, wyd. Kopenhaga 1937 Samfundet for Udgivelse af Dansk Musik

En Fantasirejse til Færøerne (‘podróż na Wyspy Owcze’), uwertura rapsodyczna, 1927, wyk. Kopenhaga 27 XI 1927, wyd. Kopenhaga 1942 Borups Musikforlag

na instrument solo i orkiestrę:

Koncert skrzypcowy op. 33, 1911, wyk. Kopenhaga 28 II 1912, wyd. Kopenhaga 1919 Wilhelm Hansen

Koncert fletowy, 1926, wyk. Paryż 21 X 1926, wyd. Kopenhaga 1952 Samfundet for Udgivelse af Dansk Musik

Koncert klarnetowy op. 57, 1928, wyk. Kopenhaga 14 IX 1928, wyd. Lipsk 1931 Kistner & Siegel

kameralne:

Kwartet smyczkowy g-moll op. 13, 1888, wyk. Kopenhaga 3 II 1898, wyd. Kopenhaga 1900 Wilhelm Hansen

Kwintet smyczkowy G-dur, 1888, wyk. Kopenhaga 28 IV 1889, wyd. Kopenhaga 1937 Edition Dania

Fantasistykker op. 2 na obój i fortepian, 1889, wyk. Kopenhaga 16 III 1891, wyd. Kopenhaga 1890 Wilhelm Hansen

Kwartet smyczkowy f-moll op. 5, 1890, wyk. Kopenhaga 8 IV 1892, wyd. Kopenhaga 1892 Wilhelm Hansen

I Sonata A-dur op. 9 na skrzypce i fortepian, 1895, wyk. Kopenhaga 15 I 1896, wyd. Kopenhaga 1896 Wilhelm Hansen

Kwartet smyczkowy Es-dur op. 14, 1898, wyk. Kopenhaga 4 X 1901, wyd. Kopenhaga 1900 Wilhelm Hansen

Kwartet smyczkowy F-dur op. 44, 1906, wyk. Kopenhaga 30 XI 1907, wyd. Lipsk 1923 Peters

Ved en ung Kunstners Baare (‘przy trumnie młodego artysty’) na kwintet smyczkowy, 1910, wyk. Kopenhaga I 1910, wyd. Kopenhaga 1942 Borups Musikforlag

II Sonata g-moll op. 35 na skrzypce i fortepian, 1912, wyk. Kopenhaga 7 IV 1913, wyd. Kopenhaga 1919 Wilhelm Hansen

Serenata in vano na klarnet, róg, wiolonczelę i kontrabas, 1914, wyk. 13 IV 1915, wyd. Kopenhaga 1942 Borups Musikforlag

Kwintet na instrumenty dęte op. 43, 1922, wyk. Kopenhaga 9 X 1922, wyd. Kopenhaga 1923 Wilhelm Hansen

Canto Serioso na róg i fortepian, 1928, wyd. Kopenhaga 1942 SM

Allegretto na 2 flety proste, 1931, wyd. Kopenhaga 1931 SM

na instrument solo:

5 Klaverstykker (‘5 utworów fortepianowych’) op. 3, 1890, wyd. Kopenhaga 1891 Wilhelm Hansen

Symfonisk suite op. 9 na fortepian, 1894, wyk. Kopenhaga 5 V 1895, wyd. Kopenhaga 1921 Wilhelm Hansen

Humoreske-Bagateller op. 11 na fortepian, 1894–97

Festpræludium (‘preludium odświętne’) na fortepian, 1900, wyk. Kopenhaga 4 III 1901, wyd. Kopenhaga 1900 Wilhelm Hansen

Chaconne op. 32 na fortepian, 1916, wyk. Kopenhaga 13 IV 1917, wyd. Kopenhaga 1917 Wilhelm Hansen

Tema med Variationer op. 40 na fortepian, 1916, wyk. Kopenhaga 29 XI 1917, wyd. Kopenhaga 1920 Wilhelm Hansen

Den Luciferiske (‘Lucyferska’) op. 45, suita na fortepian, 1920, wyk. Kopenhaga 14 III 1921, wyd. Lipsk 1923 Peters

Præludium og Tema med Variationer (‘preludium i temat z wariacjami’) op. 48 na skrzypce solo, 1923, wyk. Londyn 28 VI 1923, wyd. Lipsk 1925 Peters

3 Klaverstykker (‘3 utwory fortepianowe’) op. 59, 1928, wyd. Kopenhaga 1937 Edition Dania

Preludio e presto op. 52 na skrzypce solo, 1928, wyk. Kopenhaga 14 IV 1928

2 efterladte Præludier (‘2 preludia posthumum’) na organy, 1929, wyd. Kopenhaga 1947 Borups Musikforlag 29 smaa Præludier (’29 małych preludiów’) op. 51 na organy, 1929, wyk. Skovshoved 23 I 1930, wyd. Kopenhaga 1930 Borups Musikforlag

Klavermusik for Smaa og Store (‘muzyka fortepian dla dzieci i dorosłych’) op. 53, 1930, wyd. Kopenhaga 1930 Borups Musikforlag

Commotio op. 58 na organy, 1931, wyk. Århus 14 VIII 1931, wyd. Kopenhaga 1932 Samfundet for Udgivelse af Dansk Musik

Klaverstykke C-dur, 1931, wyd. Kopenhaga 1931 Borups Musikforlag

Wokalne:

Græshoppen (‘pasikonik’) na 2-głosowy chór a cappella, sł. B. Ingemann, 1899, wyd. Kopenhaga Wilhelm Hansen

Sidskensang (‘pieśń czyżyka’) na chór a cappella, sł. E. Aarestrup, 1906, wyk. Kopenhaga 7 IV 1907, wyd. Kopenhaga 1907 Wilhelm Hansen

Aftenstemning (‘nastrój wieczorny’) na chór a cappella, sł. C. Hauch wg M. Claudiusa, 1908, wyk. Kopenhaga 19 X 1908, wyd. Kopenhaga 1908 Wilhelm Hansen

Paaske-Liljen (‘żonkil’) na chór męski a cappella, sł. N.F.S. Grundtvig, 1910, wyd. Kopenhaga 1910 Wilhelm Hansen

Børnehjælpsdagens Sang (‘pieśń na dzień pomocy dzieciom’) na chór a cappella, sł. J. Jørgensen, 1911, druk prywatny

Der er et yndigt Land (‘jest taki piękny kraj’) na chór a cappella, sł. A. Oehlenschläger, 1924, wyk. Kopenhaga 1 VI 1924, wyd. Kopenhaga 1924 Wilhelm Hansen

3 Motetter op. 55 na chór a cappella, sł. Psalmy Dawida, 1929, wyk. Kopenhaga 11 IV 1930, wyd. Kopenhaga 1931 Borups Musikforlag

Til min Fødeø (‘dla mojej wyspy rodzinnej’) na chór a cappella, sł. S.P. Raben, 1929

Kanons na chór a cappella, sł. różne, 1930, wyd. Kopenhaga 1930 Wilhelm Hansen

Wokalno-instrumentalne:

na głos i fortepian:

Viser (‘piosenki’) op. 6 na głos i fortepian, sł. J.P. Jacobsen, 1891, wyd. Kopenhaga 1893 Wilhelm Hansen

Sange (‘pieśni’) op. 10 na głos i fortepian, sł. L. Holstein, 1894, wyd. Kopenhaga 1897 Wilhelm Hansen

Lieder na głos i fortepian, sł. J.P. Jacobsen, wyd. Kopenhaga 1895 Wilhelm Hansen

Strofiske Sange I–II (‘pieśni stroficzne’) op. 21, zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1902–07, wyd. Kopenhaga 1907 Wilhelm Hansen

Enstemmige Sange (‘pieśni jednogłosowe’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, niewydany

Salmer og aandelige Sange (‘psalmy i pieśni pobożne’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1912–16, wyd. Kopenhaga 1919 Wilhelm Hansen

En Snes danske Viser (‘kilkanaście duńskich piosenek’), z Th. Laubem, zbiory pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, I 1913–15, wyd. Kopenhaga 1915 Wilhelm Hansen, II 1914–17, wyd. Kopenhaga 1917 Wilhelm Hansen

Melodibog til Borups Sangbog (‘śpiewnik Borup’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1916, wyd. Kopenhaga 1916 Wilhelm Hansen

To aandelige Sange (‘2 pieśni pobożne’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1917–19

Tyve folkelige Melodier (‘20 melodii ludowych’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1917–21

Fire folkelige Melodier (‘4 melodie ludowe’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1922, wyd. Kopenhaga 1964 Wilhelm Hansen

Folkehøjskolens Melodibog (‘śpiewnik dla szkół ludowych’), z Th. Laubem, O. Ringiem i T. Aagaardem, zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1922, wyd. Kopenhaga 1922 Wilhelm Hansen

Sangbogen Danmark (‘śpiewnik Dania’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1924, wyd. Kopenhaga 1924 Wilhelm Hansen

Ti danske Smaasange (‘10 duńskich piosenek’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1924, wyd. Kopenhaga 1924 Borups Musikforlag

Fire Jydske Sange (‘4 jutlandzkie pieśni’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1925, wyd. Kopenhaga 1941 Borups Musikforlag

Nye Melodier til Borups Sangbog, zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1926, wyd. Kopenhaga 1926 Borups Musikforlag

Tillæg til Folkehøjskolens Melodibog (‘dodatek do śpiewnika dla szkół ludowych’), zbiór pieśni do tekstów różnych autorów na głos i fortepian, 1927, wyd. Kopenhaga 1927 Wilhelm Hansen

na głosy, chór i orkiestrę:

Hymnus amoris op. 12 na głosy, chór i orkiestrę, sł. A. Olrik, 1897, wyk. Kopenhaga 27 IV 1897, wyd. Kopenhaga 1898 Wilhelm Hansen

Søvnen (‘sen’) op. 18 na głosy, chór i orkiestrę, sł. J. Jørgensen, 1904, wyk. Kopenhaga 21 III 1905, wyd. Kopenhaga 1907 Wilhelm Hansen

Kantate ved Universitetets Aarsfest (‘kantata na święto uniwersytetu’) op. 24 na głosy, chór i orkiestrę, sł. N. Møller, 1908, wyk. Kopenhaga 29 X 1908, wyd. Kopenhaga 1908 Wilhelm Hansen

Kantate ved Landsudstilling i Aarhus (‘kantata na wystawę rolniczą w Århus’) na głosy, chór i orkiestrę, sł. L.C. Nielsen, 1909, wyk. Århus 18 V 1909, wyd. Kopenhaga 1913 Wilhelm Hansen

Kantate til Grosserersocietetet (‘kantata dla cechu kupców’) na głosy, chór i orkiestrę, sł. V. Rørdam, 1917, wyk. Kopenhaga 23 IV 1917, wyd. Kopenhaga 1917 Wilhelm Hansen

Fynsk Forår (‘wiosna na Fionii’) op. 42 na głosy, chór i orkiestrę, sł. A. Berntsen, 1921, wyk. Odense 8 VII 1922, wyd. Kopenhaga 1945 Wilhelm Hansen

Sceniczne:

Saul og David, opera, libr. E. Christiansen wg Biblii, 1901, wyst. Kopenhaga 28 XI 1902, wyd. Kopenhaga 1904 Wilhelm Hansen

Maskarade, opera, libr. V. Andersen wg L. Holberga, 1906, wyst. Kopenhaga 11 XI 1906, wyd. Kopenhaga 1906 Wilhelm Hansen

Tove, muzyka teatralna, tekst L. Holstein, 1908, wyst. Kopenhaga 20 III 1908, wyd. Kopenhaga 1908 Wilhelm Hansen

Willemoes, muzyka teatralna, tekst L.C. Nielsen, 1908, wyst. Kopenhaga 7 II 1908, wyd. Kopenhaga 1908 Wilhelm Hansen

Ulvens Søn (‘syn wilka’), muzyka teatralna, tekst J. Aakjær, 1909, wyst. Århus 14 XI 1909, wyd. Kopenhaga 1909 Wilhelm Hansen

Hagbarth og Signe, muzyka teatralna, tekst A. Oehlenschläger, 1910, wyst. Kopenhaga 4 VI 1910, wyd. Kopenhaga 1910 Wilhelm Hansen

Aladdin op. 34, muzyka teatralna, tekst A. Oehlenschläger, 1919, wyst. Kopenhaga 15 II 1919, wyd. Kopenhaga 1926 Borups Musikforlag

Moderen (‘matka’) op. 41, muzyka teatralna, tekst H. Rode, 1920, wyst. Kopenhaga 30 I 1921, wyd. Kopenhaga 1921 Wilhelm Hansen

Amor og Digteren (‘amor i poeta’) op. 54, muzyka teatralna, tekst S. Michaëlis, 1930, wyst. Odense 12 VIII 1930.

 

Prace:

Levende musik (‘muzyka żywa’), zbiór esejów, Kopenhaga 1925, wyd. ang. pt. Living Music, Londyn 1953, wyd. fr. pt. La musique et la vie, Arles 1988, wyd. niem. pt. Lebendige Musik, Arbon 1992

Min fynske barndom (‘moje dzieciństwo na Fionii’), wspomnienia, Kopenhaga 1927, wyd. ang. pt. My Childhood, Londyn 1953, wyd. niem. pt. Meine fünische Kindheit, Arbon 1992, wyd. polskie: Dziecinstwo na Fionii, Lublin 2021

artykuły w czasopismach: „Politiken”, „Berlingske Tidende”, „Tilskueren”, „Masken”, „Højskolebladet”, „Nationaltidende”, „Vort Land”, „Musik”, „Orkesterforenigens Medlemsblad”