Moser [mʹo:zer] Hans Joachim, *25 V 1889 Berlin, †14 VIII 1967 Berlin, niemiecki muzykolog, syn Andreasa. Od 1907 studiował muzykologię na uniwersytecie w Marburgu, Lipsku i Berlinie u L. Schiedermaira, H. Riemanna, A. Scheringa, H. Kretzschmara i J. Wolfa; ponadto studiował germanistykę i historię; uczył się także kompozycji i śpiewu. W latach 1910–14 koncertował jako śpiewak (bas-baryton) w Berlinie, wkrótce jednak poświęcił się całkowicie działalności muzykologicznej. W 1910 uzyskał doktorat, w 1919 habilitację, a w 1925 profesurę; w latach 1922–25 wykładał na uniwersytecie w Halle, 1925–27 w Heidelbergu, 1927–34 w Berlinie, w 1947 w Jenie i w Musikhochschule w Weimarze; w latach 1927–33 kierował Staatliche Akademie für Kirchen- und Schulmusik w Berlinie, gdzie wprowadził ważne reformy w procesie nauczania. W latach 1950–60 był kierownikiem Städtische Konservatorium (dawniej Stern’sche Konservatorium) w Berlinie.
Hans Joachim Moser zajmował się przede wszystkim historią muzyki niemieckiej, zarówno od strony faktograficznej i analitycznej, jak i metodologicznej; interesowały go problemy periodyzacji, a zwłaszcza narodowe oblicze muzyki niemieckiej, w czym posuwał się nawet do stwierdzeń o zabarwieniu nacjonalistycznym (Geschichte der deutschen Musik). Autor licznych prac biograficznych (P. Hofhaimer, H. Schütz), monograficznych (muzyka kościoła ewangelickiego, historia pieśni), podręczników oraz leksykonu muzycznego, niekiedy popełniał kardynalne błędy faktograficzne (Goethe und die Musik). Jego twórczość kompozytorska (głównie pieśni), jak też działalność translatorska i literacka (powieści, nowele, sztuki teatralne) mają już tylko wartość historyczną.
Literatura: L.M. Waltzel Hans Joahim Moser, „Musikerziehung” V, 1952; Festgabe für Hans Joahim Moser, red. H. Wegener, Kassel 1954 (zawiera wykaz prac Mosera); W. Vetter Gedanken zur musikalischen Biographie, „Die Musikforschung” XII, 1959; nekrologi: A.A. Abert, „Acta Musicologica” XL, 1968, O. Söhngen, „Die Musikforschung” XXI, 1968.
Prace:
Die Musikergenossenschaften im deutschen Mittelalter, Rostock 1910 (praca doktorska), przedruk Wiesbaden 1972
Technik der deutschen Gesangkunst, z O. Noë, Berlin 1911, 1954
Die Entstehung des Dur-Gedankens. Ein kulturgeschichtliches Problem, Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft XV, 1913–14
Zur Frage der Ausführung der Ornamente bei S. Bach, Bach-Jahrbuch XIII, 1916
Geschichte der deutschen Musik, 3 t., Stuttgart 1920–24, 1930, nowe wydanie, Hildesheim 1968
Musikalischer Zeitenspiegel, Stuttgart 1922
Das Streichinstrumentenspiel im Mittelalter, wstęp do: A. Moser Geschichte der Violinspiels, Berlin 1923, Tutzing 1966–67
Musikalisches Wörterbuch, Lipsk 1923
Über die Eigentümlichkeit der deutschen Musikbegabung, Jahrbuch der Musikbibliothek Peters 1924
Paul Hofhaimer, Stuttgart 1929, 1966
Die Ballade, Berlin 1930
Die Epochen der Musikgeschichte im Überblick, Stuttgart 1930
Die mehrstimmige Vertonung des Evangeliums, Lipsk 1931, Wiesbaden 1968
Corydon, das ist Geschichte des mehrstimmigen Generalbass-Liedes und des Quodlibets im deutschen Barock, 2 t., Brunszwik 1933, przedruk Hildesheim 1966
Musik-Lexikon, Berlin 1935, 1955
Ergänzungsband, Hamburg 1963
Die Melodien der Luther-Lieder, Lipsk 1935
Tönende Volksaltertümer, Berlin 1935
J.S. Bach, Berlin 1935
Heinrich Schütz. Sein Leben und Werk, Kassel 1936, 1954, przekład angielski St. Louis 1956
Lehrbuch der Musikgeschichte, Berlin 1936, 1967
Das deutsche Lied seit Mozart, 2 t., Zurych 1937, Tutzing 1968
Die Musikfibel, Lipsk 1937
Daniel Speer, „Acta Musicologica IX, 1937
Zur Aufführungspraxis bei H. Schütz, Schweizerische Musikzeitung und Sängerblatt LXXVII, 1937
Allgemeine Musiklehre, Berlin 1940, 1954
Christoph Willibald Gluck, Stuttgart 1940
Georg Friedrich Händel, Kassel 1941, 1952
Carl Maria von Weber, Lipsk 1941, 1955
Goethe und die Musik, Lipsk 1949
Lebensvolle Musikerziehung, Wiedeń 1952
Musikgeschichte in hundert Lebensbildern, Stuttgart 1952, 1964
Musikästhetik, Berlin 1953; Die evangelische Kirchenmusik in Deutschland, Berlin 1954
Die Musik im frühevangelischen Österreich, Kassel 1954
Harmonielehre, Berlin 1954
Dokumente der Musikgeschichte, Wiedeń 1954
Dietrich Buxtehude, Berlin 1957
Deutsches Musikleben, Bonn 1958
Die Tonsprachen des Abendlandes, Bonn 1960
Bachs Werke. Ein Führer für Musikfreunde, Kassel 1964
Luther als Musiker, w: Speculum artis musicae, księdze pamiątkowej H. Husmanna, red. H. Becker i R. Gerlach, Monachium 1970
wydania:
Alte Meister des deutschen Liedes, Lipsk 1914, 1953
Luthers Lieder, z O. Albrechtem i H. Luckem, Weimar 1923
Minnesang und Volkslied, Lipsk 1925
Carl Maria von Weber. Gesamtausgabe der musikalischen Werke, Augsburg 1926
Gassenhawerlin und Reutterliedlin, Augsburg 1927, przedruk Hildesheim 1970
Die weltliche Liedsätze des Adam von Fulda, „Jahrbuch der Staatlichen Akademie für Kirchen- und Schulmusik” I, 1927/28;
Die Kantorei der Spätgotik, Berlin 1928
Carmina, z F. Piersigiem, „Nagels Musik-archiv” LIV, Hanower 1929
Das Liederbuch des Amt von Aich, z E. Bernoullim, Kassel 1930
J.P. Krieger. 24 Lieder und Arien, 2 z., „Nagels Musik-archiv” CLXXIV–CLXXV, Münster 1930
Frühmeister deutscher Orgelkunst, Lipsk 1930
Carl Loewe. Balladen und Lieder, 2 t., Lipsk 1940
V. Rathgeber, C. Seyfert. Ohrenvergnügendes und gemüthergötzendes Tafelconfect, «Reichsdenkmale des Erbes deutscher Musik» XIX, Moguncja 1942
Die Klassiker des deutschen Liedes, 2 t., Lipsk 1948
J. Adlung. Anleitung zu der musikalischen Gelehrtheit (1758), wydanie faksymilowe „Documenta Musicologica” seria I t. IV, Kassel 1953
Choralbearbeitungen und freie Orgelstücke der deutschen Sweelinck-Schule, Kassel 1954
Das deutsche Sololied und die Ballade, «Das Musikwerk» XIV/XV, Kolonia 1957
G. Rhau. Vesperarum precum ojficia, w: Musikdrucke aus den Jahren 1538 bis 1545 in praktischer Neuausgabe, t. 4, Kassel 1960
A. Hammerschmidt. Weltliche Oden oder Liebesgesänge, „Das Erbe Deutscher Musik” seria 11. XLIII, 1962
H. Schütz. Italienische Madrigale, w: H. Schütz. Neue Ausgabe sämtlicher Werke, t. 22, Kassel 1962
65 Deutsche Lieder nach dem Liederbuch von P. Schöjfer und M. Apiarius, Wiesbaden 1967
Geistliche Konzerte um 1700, „Das Erbe Deutscher Musik” seria 11. XLV–XLVI, 1970
