Miller Władysław I, *23 III 1830 Warszawa, †1 VIII 1896 Warszawa, śpiewak (bas) i pedagog; zmarł w nocy 31 VII/1 VIII, data 1 VIII widnieje w akcie zgonu (Archiwum Państwowe miasta Warszawy). W latach 1850–52 uczył się w szkole śpiewu przy Teatrze Wielkim w Warszawie u J. Quattriniego i A. Bassiego. 27 VI 1850 debiutował na scenie Teatru Wielkiego w Belizariuszu G. Donizettiego. Od 1852 do 1862 śpiewał w operze w Warszawie, m.in. w Normie i Lunatyczce V. Belliniego, Łucji z Lammermoor i Faworycie G. Donizettiego, Hugonotach G. Meyerbeera, Żydówce F. Halévy’ego, Nabuchodonozorze G. Verdiego i Halce Moniuszki. W X 1862 wyjechał do Mediolanu na dalsze studia do F. Lampertiego, lecz ten, widząc w Millerze już wykształconego artystę, skierował go na rok do teatru operowego w Rio de Janeiro. W 1864 Miller wystąpił w Mediolanie, a w 1865 w Turynie, zdobywając uznanie krytyki i publiczności. W latach 1865–67 koncertował z zespołem opery włoskiej w Stanach Zjednoczonych, Hawanie i Rio de Janeiro. W sezonie 1867/68 śpiewał w Mediolanie oraz w Konstantynopolu (1868), Kairze (1869), a następnie w Lizbonie, Paryżu, Londynie. W 1872 wystąpił w Teatro di San Cario w Neapolu w partii Filipa z Don Carlosa Verdiego, który dopisał specjalnie dla Millera duet Restate (z barytonem) w II akcie 5-aktowej wersji opery. Wiosną 1878 Miller śpiewał w operze we Lwowie, w 1884 nagle porzucił karierę artystyczną, kupił posiadłość pod Mediolanem i założył przedsiębiorstwo przemysłowe, które wkrótce stracił w pożarze. W 1888 wrócił do Warszawy, gdzie wystąpił w 7 operach i na licznych koncertach. W 1889 wyjechał do Rosji, koncertował m.in. w Mińsku i Moskwie, w 1890 prowadził klasę śpiewu w konserwatorium w Moskwie. W latach 1890–96 był profesorem śpiewu w szkole muzycznej WTM, w 1890 wystąpił w Warszawie, w 1891 we Włoszech. Miller miał w repertuarze 108 partii basowych (od oper Mozarta poprzez wszystkie opery Verdiego aż po dramaty Wagnera), zachwycał potężnym, dźwięcznym głosem o rozległej skali, dobrą dykcją i talentem dramatycznym. Nazywany we Włoszech „campana del dom” („katedralny dzwon”), należał do najbardziej znanych w Europie śpiewaków polskich XIX wieku.
Literatura: Al. R. [A. Rajchman] Władysław Miller, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1888 nr 250; nekrologi — Muzyka i teatr, „Słowo” 1896 nr 176; „Wędrowiec” 1896 nr 32; Śp. Władysław Miller, „Tygodnik Ilustrowany” 1896; Al. R. Śp. Władysław Miller, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1896 nr 671.
