Martín y Soler, Vicente

Martín y Soler [mart'in i sol'er] Atanasio Martín Ignacio Vicente Tadeo Francisco Pelegrin, we Włoszech znany jako Vincenzo Martini lo Spagnuolo lub il Valenziano, *2 V 1754 Walencja, †11 II (30 I) 1806 St. Petersburg, hiszpański kompozytor. Śpiewał w chórze kościelnym w Walencji. Nie wiadomo od kiedy przebywał w Madrycie; w 1776 debiutował tam zarzuelą La madrileña. Następnie wyjechał do Włoch, gdzie prawdopodobnie uczył się kompozycji u G.B. Martiniego i gdzie jego opery seria zyskały duże powodzenie. W 1785 Martín y Soler zamieszkał w Wiedniu i rozpoczął współpracę z L. da Pontem. Ich największym sukcesem była wystawiona w 1786 opera komiczna Una cosa rara. W 1788 kompozytor przybył do Petersburga, gdzie Katarzyna II mianowała go dyrektorem opery. W latach 1790–94 był nadwornym kompozytorem (pisał opery i balety) i kapelmistrzem teatru dworskiego, a także nauczycielem śpiewu na dworze carskim. W latach 1795–96 przebywał w Londynie, gdzie wystawiono jego dwie opery do tekstów da Pontego. W 1796 wrócił do Petersburga, uczył śpiewu na dworze carskim.

Martín y Soler był jednym z wybitniejszych hiszpańskich kompozytorów końca XVIII w. Wykształcony na muzyce włoskiej szybko zdobył dużą popularność we Włoszech, gdzie wystawiono jego opery seria. Popierany przez hiszpański dwór królewski przybył do Wiednia i został ulubieńcem cesarza Józefa II. Nawiązanie współpracy z L. da Pontem przesądziło o jego zainteresowaniu operą komiczną. Wszystkie opery napisane w Wiedniu wystawiono w Burgtheater, a dwie z nich, Una cosa rara i L’arbore di Diana odniosły wielki sukces. Miały one po kilkadziesiąt wykonań za życia kompozytora, bardzo szybko wystawiono je w Niemczech, Francji, Hiszpanii, Anglii, Danii, Holandii, Rosji, na Węgrzech, a także w Polsce (Una cosa rara, wyst. Warszawa 1794, z polskim tekstem W. Bogusławskiego pt. Piękność z uczciwością rzecz rzadka, zaś L’arbore di Diana, wyst. Warszawa 1798, w przekładzie J.N. Kamieńskiego pt. Drzewo Diany). Sława opery Una cosa rara z walcem w scenie finałowej, a także wieloma pięknymi melodiami (jedną z nich Mozart wykorzystał w Don Giovannim) spowodowała, że także caryca Katarzyna II zapragnęła mieć Martína y Solera na swoim dworze. Powstały tam utwory w stylu włoskim z elementami rosyjskiej pieśni, m.in. opera Gorie bogatyr Kosomietowicz.

Literatura: F.-J. Fétis Noticias biográficas de Don V. Martín, „Gaceta musical de Madrid” I, 1855; B. Saldoni Apuntes biográficos del célebre maestro español Don V. Martín conocido (...) por Martini lo Spagnuolo, „Heraldo de las artes, de las letras y de los espectáculos” z 14 XII1871 ; I. Salvat V. Martín i Soler (1754–1806) i la seva ópera „ Una cosa rara o sia Bellezza ed onestá”, „Revista musical catalana” XXXIII, 1936; J. Prosnak Kultura muzyczna Warszawy XVIII wieku, Kraków 1955; U. Prota-Giurleo Del compositore Spagnuolo V. Martín y Soler, „Archivi” XXVII, 1960; J. Kiełdysz Russkaja muzyka XVIII wieka, Moskwa 1965; R. Jesson Una cosa rara oraz Martín y Soler’s „L’arbore di Diana”, „The Musical Times” CIX, CXIII, 1968, 1972.