Marsalis, Wynton

Marsalis Wynton, *18 X 1961 Nowy Orlean, amerykański trębacz, kompozytor jazzowy, brat saksofonisty Branforda Marsalisa. W 1973 uczył się gry na trąbce w New Orleans Center for Creative Arts. Wkrótce zaczął grać w lokalnych grupach jazzowych (m.in. D. Barkera). W wieku 14 lat wykonał Koncert na trąbkę Es-dur J. Haydna z New Orleans Philharmonic Orchestra. Edukację kontynuował w Berkshire Music Center w Tanglewood (kursy wakacyjne), a od 1979 w Juilliard School of Music w Nowym Jorku. W latach 1980–82 był członkiem Jazz Messengers A. Blakeya. W 1982 założył własny zespół (B. Marsalis, K. Kirkland, C. Moffet, J. „Tain” Watts), z którym koncertował i nagrał debiutancki album Wynton Marsalis (w sesji wzięli też udział dawni muzycy Kwintetu M. Davisa: H. Hancock, R. Carter i T. Williams); płyta okazała się sukcesem artystycznym i komercyjnym. W 1983 z towarzyszeniem National Philharmonic Orchestra, pod dyrekcją R. Lepparda, Marsalis nagrał koncerty na trąbkę i orkiestrę J.N. Hummla, Haydna i L. Mozarta (w 1984 nagrania te oraz album Think of One przyniosły mu nagrodę Grammy w kategorii muzyki klasycznej i jazzowej). W 1983 ponownie występował w Europie (koncert na Jazz Jamboree). W 1984 nagrał płytę z utworami kompozytorów barokowych (m.in. Purcella, Händla, G. Torellego). W 1987 rozpoczął realizację serii albumów pod nazwą Standard Time. W 1991 w Nowym Jorku odbyła się premiera baletu Citi Movement z muzyką Marsalisa. W 1992 został dyrektorem artystycznym nowojorskiego Lincoln Center i stanął na czele orkiestry jazzowej, z którą odbył wiele tras koncertowych. W 1994 skomponował oratorium na orkiestrę i solistów Blood on the Fields, za które w 1997 otrzymał nagrodę Pulitzera (jako pierwszy muzyk w historii tej nagrody). W 1994 występował ze swoim septetem w kilku miastach Polski; w 1998 zagrał w Filharmonii Narodowej w Warszawie wspólnie z Jazz at Lincoln Center Orchestra.

Styl Marsalisa wywodzi się z wielkiej tradycji jazzowej trąbki – od F. Navarro, poprzez C. Browna do wczesnego M. Davisa, L. Morgana i F. Hubbarda. Operuje on pewnym, mocno osadzonym dźwiękiem, idealną intonacją, szerokim spektrum środków ekspresji i błyskotliwą techniką, która pozwala mu wykonywać najbardziej skomplikowane przebiegi zarówno w utworach jazzowych, jak i klasycznych. Jako wykonawca i kompozytor wykazuje silne tendencje do przetwarzania i syntezy historycznych stylów jazzowych, takich jak muzyka nowoorleańska, swing, bebop, cool i blues. Jego utwory na większe składy (Blood on the Fields, Vitoria Suite, A Fiddlers’s Tale, At The Octoroon Balls – String Quaretet No. 1, All Rice) czerpiące inspiracje z całej tradycji jazzu (m.in. D. Ellingtona, C. Mingusa) oraz muzyki G. Gershwina i I. Strawińskiego są uznawane za doskonałe pod względem warsztatowym, ale mało oryginalne i dość eklektyczne w charakterze. Obecnie Marsalis postrzegany jest w dwojaki sposób. Z jednej strony uznaje się go za wybitnego artystę, niezrównanego improwizatora i propagatora klasycznego jazzu, z drugiej za konserwatystę, który pośrednio postuluje regres stylistyczny do lat 50. i początku 60., a więc muzyki akustycznej, komunikatywnej, ujętej w tradycyjne formy. Dyskredytował też on dokonania M. Davisa na gruncie fusion, zarzucając mu odejście od jazzowych ideałów i schlebianie tanim gustom, czym podzielił środowisko na całym świecie. Dziś muzyczne projekty Marsalisa są przyjmowane z rezerwą, a jego poglądy estetyczne nie mają żadnego wpływu na stan światowego jazzu.