Maeterlinck, Maurice

Maeterlinck [m’a:t^erlyŋk, mɛtɛrl′ęk] Maurice, *29 VIII 1862 Gandawa, †6 V 1949 Nicea, belgijski pisarz, tworzący w języku francuskim. Czołowy przedstawiciel symbolizmu w teatrze w latach modernistycznego przełomu. Debiutował w 1889 zbiorem wierszy Les serres chaudes oraz dramatem Księżniczka Malena. Kolejne utwory sceniczne to m.in.: Intruz (1890), Ślepcy (1891), Peleas i Melisanda (1892), Wnętrze (1894), Siostra Beatryks (1901), Monna Vanna (1902), Błękitny ptak (1908). W 1894 Maeterlinck ogłosił 2. zbiór liryków Douze chansons. Studiował mistyków flamandzkich (J. Ruysbroeck), romantyków niemieckich (Novalis), dzieła R.W. Emersona. Ogromną popularnością cieszyły się jego szkice filozoficzno-przyrodnicze, m.in. Życie pszczół (1901), oraz poetycko-filozoficzne, m.in. Życie termitów (1926), Życie przestrzeni (1928), Życie mrówek (1930). Laureat literackiej nagrody Nobla 1913.

Twórczość liryczna Maeterlincka zainspirowała powstanie licznych pieśni, natomiast jego dramaty stały się punktem wyjścia dla wielu oper, poematów symfonicznych, uwertur, komponowanych zwłaszcza w 1. połowie XX w., stanowiących w większości wyraz opozycji wobec estetyki romantycznej i ekspresjonistycznej. Istotą utworu dramatycznego według Maeterlincka jest oddanie zmienności, nieuchwytności nastrojów i uczuć, bogactwa i głębi treści psychologicznej, operowanie aluzją i symbolem, unikanie bezpośrednich znaczeń słowa, wyrazistości akcji, pozostawienie czytelnikowi znacznego marginesu swobody w interpretowaniu dzieła. Peleas i Melizanda Debussy’ego – dzieło szczególnie reprezentatywne dla twórczości inspirowanej dramatami Maeterlincka – „po rozszalałych namiętnościach w operach Wagnera i Straussa musiało się wydać oazą ciszy i spokoju” (S. Jarociński, 1966). Charakterystyczne cechy utworów powstałych na kanwie dzieł scenicznych Maeterlincka to statyczność, eksponowanie przeżyć wewnętrznych, rezygnacja z rozbudowanych scen zespołowych i operowej wirtuozerii, dominująca rola recytatywu.

Literatura: E. Newman Maeterlinck and Music, „Musical Studies”, Londyn 1914; M. Emmanuel Pelléas et Mélisande,
Paryż 1926, 2. wyd. 1950; S. Jarociński Debussy a impresjonizm i symbolizm, Kraków 1966, 2. wyd. 1976; H. Schmidt-Garre Debussy und Maeterlinck, die Kongruenz ihres Empfindens und die Inkongruenz ihrer Wirkung, „Neue Zeitschrift für Musik” CXXX, 1969; H. Weber Zemlinskys Maeterlinck-Gesänge, „Archiv für Musikwissenschaft” XXIX, 1972; J.M. Chomiński, K. Wilkowska-Chomińska Symbolizm w dramacie muzycznym, w: Formy muzyczne, t. 4, Kraków 1976; S. Kunze Der Sprechgesang und das Unsagbare. Bemerkungen zu „Pelléas et Mélisande” von Debussy, w księdze pamiątkowej H.H. Eggebrechta, red. W. Breig, Beihefte zum „Archiv für Musikwissenschaft” XXIII, Wiesbaden 1984; T. Hirsbrunner Debussy, Maeterlinck, Chausson. Literary and Musical Connections, „Miscellanea Musicologica” XIII, 1984; D.A. Grayson The Libretto of Debussy’s „Pelléas et Mélisande”, „Music and Letters” LXVI, 1985; T. Hirsbrunner Debussy, Maeterlinck, Dukas, «Beiträge zur Literatur- und Sprachwissenschaft» LX, Heidelberg 1985; G. Borio Eine Hypothese zu „La chute de la maison Usher” von C. Debussy, „Musica” XLIII, 1989; M.C. Beltrando-Patier Pelléas ou les aventures du récit musical, „Littérature et nation” II, 1990.