Kuula Toivo, *7 VII 1883 Vaasa, †18 V 1918 Viipuri (obec. Wyborg, Rosja), fiński kompozytor. W 1900 rozpoczął studia w Instytucie Muzycznym w Helsinkach u M. Wegeliusa i E.A. Järnefelta (kompozycja) oraz V. Nováčka (skrzypce). W 1903 powrócił do Vaasa, gdzie był dyrygentem i nauczycielem muzyki. W 1906 podjął na nowo studia w Helsinkach. W 1908 wyjechał w podróż po Europie; był uczniem E. Bossiego w Bolonii, H. Sitta w Lipsku i M. Labeya w Paryżu, gdzie zetknął się z muzyką Debussy’ego i Ravela. W latach 1910–11 był dyrygentem orkiestry w Oulu; od 1911 do 1912 przebywał w Berlinie. W latach 1912–16 był dyrygentem orkiestr w Helsinkach, następnie dyrygentem orkiestry Towarzystwa Przyjaciół Muzyki w Viipuri. Zginął zastrzelony w czasie zamieszek politycznych, jakie miały miejsce w południowej Finlandii wiosną 1918.
Dzieła Kuuli noszą wiele cech reprezentatywnych dla czasu i miejsca, w którym tworzył. Należy tu przede wszystkim wyzyskiwanie archaicznych elementów przetrwałych w fińskiej muzyce ludowej, zwłaszcza skal modalnych; widoczne to jest także m.in. w twórczości Sibeliusa, którego bezpośrednie wpływy objęły muzykę orkiestrową Kuuli. Pieśni i utwory chóralne Kuuli, do dziś obecne w obiegu fińskiej kultury artystycznej, świadczą o indywidualności wybitnej, której zasługą było stworzenie idiomu fińskiej liryki wokalnej, rozwijanego później przez ucznia, Y. Kilpinena.
Literatura: T. Elmgren-Heinonen Toivo Kuula. Elämäkerta, Helsinki 1938, Porvoo 2. wyd. 1953 (biografia Kuuli); T. Elmgren-Heinonen, E. Roiha Toivo Kuula. A Finnish Composer of Genius, Helsinki 1952; J. Kokkonen Toivo Kuula. Sävellysluettelo, Helsinki 1953 (katalog dzieł Kuuli).
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Symfonia op. 36, nieukończona
Eteläpohjalainen sarja (‘suita z południowej Ostrobotni’) nr 1 op. 9, 1906–09, nr 2 op. 20, 1912–14
Allegretto 1905
Preludium i fuga op. 10, 1909
kameralne:
Sonata e-moll op. 1 na skrzypce i fortepian, 1907
Tańce z południowej Ostrobotni op. 17a na skrzypce i fortepian, 1911
cykle miniatur na skrzypce i fortepian, altówkę i fortepian
***
utwory solowe na fortepian i organy
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
ok. 50 pieśni na chór a cappella
pieśni solowe, m.in.:
3 pieśni op. 2, 1907
2 pieśni op. 6, 1907
2 pieśni op. 8, 1908
2 pieśni op. 16a, 1910
4 pieśni op. 23, 1912
4 pieśni op. 24, 1913
3 pieśni op. 29a, 1915
2 pieśni op. 31a, 1917
Eteläpohjalaisia lauluja (‘pieśni z południowej Ostrobotni’) op. 17b, cykl, ok. 1911
Merenkylpijäneidot (‘nimfy morza’) op. 12, legenda symfoniczna na sopran i orkiestrę, 1910
Orjan poika (‘syn niewolnika’) op. 14, legenda symfoniczna na sopran i baryton solo, chór mieszany i orkiestrę, sł. E. Leino, 1910
Kuolemattomuuden toivo (‘nadzieja nieśmiertelności’) op. 15, kantata na baryton, chór mieszany i orkiestrę, sł. E. Leino, 1910
Impi ja Pajarin poika op. 18 na sopran i orkiestrę, sł. E. Leino, 1912
Nuijamiesten marssi op. 28 na chór mieszany i orkiestrę, sł. V.A. Koskenniemi, 1912
Stabat mater op. 25 na chór mieszany, organy i orkiestrę, 1914–18, ukończ. L. Madetoja
