Kittl, Jan

Kittl Jan Bedřich, Johann Friedrich, *8 V 1806 Orlík (n. Wełtawą, pow. Písek), †20 VII 1868 Leszno (Polska), czeski kompozytor i dyrygent. Studiował prawo na uniwersytecie w Pradze i jednocześnie uczył się kompozycji u V.J. Tomaška, któremu dedykował Idylle op. 1 na fortepian. Początkowo był zatrudniony w czeskiej prokuraturze finansowej w Pradze. W 1836 zrezygnował z kariery urzędniczej i poświęcił się muzyce. Jego Septet op. 25 oraz Nonet, a przede wszystkim pieśń Hvězdou já být zyskały dużą popularność. Europejski rozgłos przyniosła mu symfonia Lovecká, którą w 1839 L. Spohr dyrygował w Kassel, a w 1840 F. Mendelssohn w Lipsku. W 1843 Kittl został po F.D. Weberze dyrektorem praskiego konserwatorium. Koncerty orkiestrowe konserwatorium pod dyrekcją Kittla należały do najlepszych w Pradze. Przy współpracy z orkiestrą konserwatorium odbyła się w 1854 praska premiera Tannhäusera Wagnera. Kittl spotykał się z Lisztem i Berliozem podczas ich pobytu w Pradze. Przyjaźnił się z Wagnerem, do jego libretta skomponował operę Francouzové před Nizzou, marsza z tej opery śpiewali czescy studenci w czasie rewolucji 1848. Kittl współpracował z F. Škroupem przy organizacji uroczystości związanych ze 100-leciem urodzin W.A. Mozarta (1856) i F. Schillera (1859). IV Symfonia, którą napisał z okazji 50. rocznicy założenia praskiego konserwatorium (1858), była ostatnim sukcesem Kittla. Ze względu na zły stan zdrowia i kłopoty finansowe musiał q 1865 opuścić konserwatorium i przeniósł się do Leszna. Portret Kittla namalował J. Mánes.

Kittl należy do pierwszych czeskich romantyków. Nie związał się jednak całkowicie z ruchem odrodzenia narodowego; prezentował postawę charakterystyczną dla utrakwistów. E. Rychnovsky niesłusznie uważał go za Niemca, gdyż w latach 60. Kittl przyczynił się — przy współpracy z J.N. Škroupem — do rozwoju czeskiego śpiewu chóralnego dwoma cyklami pieśni chóralnych. Symfonia Lovecká Kittla utrzymuje się do dziś w repertuarze koncertowym. Utwór ten wykazuje wprawdzie wpływy Mendelssohna, ale zawiera także cechy typowe dla muzyki czeskiej. Kittl należy do najwybitniejszych symfonistów czeskich przed Dvořákiem. Jego kompozycje odznaczają się efektowną instrumentacją. Zanim stały się znane dzieła operowe Smetany, największe sukcesy odnosiła w Czechach opera Kittla Francouzové před Nizzou. Z uczniów Kittla wyróżnili się W. Blodek i V. Lisinski.

Literatura: E. Rychnovsky Johann Friedrich Kittl, Praga 1904; J. Branberger i A. W. Ambros Konservatoř hudby v Praze, Praga 1911, tłum. niemieckie 1911; E. Rychnovsky Johann Friedrich Kittl, „Der Auftakt” VIII, 1928; M. Tarantová Johann Friedrich Kittl, Praga 1948; R. Quoika Die Musik der Deutschen in Böhmen und Mähren, Berlin 1956; J. Burghauser wstęp do Johann Friedrich Kittl — Symfonie Es-dur, Praga 1960 (zawiera spis dzieł Kittla i bibliografię).