Karg-Elert, Sigfrid

Karg-Elert [k’ark ɛ’:l^ert], Karg, Sigfrid, *21 XI 1877 Oberndorf n. Neckarem, †9 IV 1933 Lipsk, niemiecki kompozytor, organista i teoretyk. Od 1896 studiował pod kierunkiem P. Homeyera, K. Wendlinga, S. Jadassohna i C. Reineckego w konserwatorium w Lipsku, gdzie od 1919 uczył teorii i kompozycji. W 1902 kierował klasą mistrzowską w konserwatorium w Magdeburgu, wkrótce jednak powrócił do Lipska i poświęcił się komponowaniu, a ponadto koncertował na organach i harmonium. W arkana wiedzy o możliwościach brzmieniowych organów wprowadzał go M. Reger. Współcześni muzycy (m.in. Grieg, Busoni, Kreutzer) i wydawcy (m.in. Novello, Simon) wysoko cenili sztukę kompozytorską Karg-Elerta. Ze szczególnie obfitej twórczości kompozytora za najbardziej wartościowe uważa się kompozycje na organy (ok. 250 utworów) i na harmonium (ok. 100 utworów), świadczące o doskonałym opanowaniu sztuki kontrapunktu oraz znajomości współczesnych Karg-Elertowi technik kompozytorskich. Niektóre utwory Karg-Elerta (fugi, passacaglia, preludia) są tonalne, polifoniczne lub oparte na wzorach improwizacji barokowej, inne wskazują na zainteresowanie twórcy kolorystyką brzmienia, eksperymentami harmonicznymi, politonalnością, a nawet atonalnością. Swoistym przeglądem technik kompozytorskich jest cykl utworów na harmonium pt. Portraits. W utworach fortepianowych i w pieśniach znajdują odzwierciedlenie nowsze prądy muzyczne. Karg-Elert pozostawał pod wpływem Skriabina i Debussy’ego, pisał m.in. cykle miniatur fortepianowych o poetyckich tytułach, stosując nieschematyczne układy metrorytmiczne w połączeniu z impresjonistyczną kolorystyką brzmienia.

W swoich pismach Karg-Elert rozważał problem zjawisk tonalnych durowych i molowych jako równoważnych fenomenów natury; pozostawał pod wpływem teorii A.J. Oettingena o zwierciadlanej biegunowości trybów dur-moll. Pracę Karg-Elerta Die Kunst der Registrierens… wykorzystywano w dydaktyce.

Literatura: P. Schenk Sigfrid Karg-Elert. Eine monographische Skizze mit vollständigem Werkverzeichnis, Lipsk 1927; G. Sceats The Organ Works of Karg-Elert, Londyn 1948; P. Schenk Karg-Elerts polaristische Harmonielehre, w: Beiträge zur Musiktheorie des 19. Jahrhunderts, red. M. Vogel, «Studien zur Musikgeschichte des 19. Jahrhunderts» IV, Ratyzbona 1966; W. Kwasnick Sigfrid Karg-Elert. Sein Leben und Werk in heutiger Sicht, Nister (Westerwald) 1971.