Hurlebusch, Conrad Friedrich

Hurlebusch [h'url^ebusz] Conrad Friedrich, *ok. 1696 Brunszwik, †17 XII 1765 Amsterdam, niemiecki kompozytor, klawesynista i teoretyk. Muzyki uczył się u swego ojca Heinricha Lorentza Hurlebuscha, klawesynisty i organisty w Brunszwiku; poznał wówczas kompozycje D. Buxtehudego, J.A. Reinckena i klawesynistów francuskich. W 1715 wyjechał do Hamburga, a następnie do Wiednia, gdzie spędził ok. dwóch lat jako członek zespołu na dworze cesarskim. W latach 1718–21 przebywał we Włoszech jako klawesynista wirtuoz. W latach 1721–23 spędził w Brunszwiku, nie przyjął tam jednak proponowanego mu stanowiska w kapeli książęcej. W latach 1723–25 był kapelmistrzem na dworze króla Fryderyka I w Sztokholmie, po czym przez Hamburg, Hanower, Kassel, Eisenach i Gotę powrócił do Brunszwiku. Podczas kilkutygodniowego pobytu w Hamburgu nawiązał bliską znajomość z Telemannem i Matthesonem. W 1726 przebywał w Bayreuth, gdzie prawdopodobnie dla tamtejszego dworu skomponował opery: Guderich, Dorinda i Etearchus. W 1727, licząc, na większe możliwości koncertowe, udał się do Hamburga, dał tam jednak tylko dwa koncerty. W 1736 zaatakowany oszczerczym pamfletem opuścił Hamburg. Jego losy w ciągu następnych siedmiu lat nie są znane. W 1743 objął stanowisko organisty w Oude Kerk w Amsterdamie, które piastował do końca życia. W 1746 otrzymał przywilej druku swoich utworów w Niderlandach. Ostatnie lata spędził w osamotnieniu cierpiąc na chiragrę, uniemożliwiającą mu wykonywanie obowiązków organisty.

Ocena Hurlebuscha jako kompozytora i klawesynisty jest – z uwagi na zaginięcie większości jego utworów (w tym niemal wszystkich kompozycji organowych) oraz ze względu na rozbieżne opinie o Hurlebuschu wśród współczesnych – bardzo trudna. Wydaje się, że dzięki licznym podróżom Hurlebusch był świetnie zaznajomiony ze współczesnymi prądami w muzyce; jego utwory w znacznej części są homorytmiczne. Twórczość Hurlebuscha jest nierówna pod względem technicznym i artystycznym, dotyczy to m.in. tych kompozycji klawesynowych, które adresowane były zapewne do amatorów. Sonaty Hurlebuscha mają formę pośrednią między sonatą i suitą. Ody i kantaty o prostej melodyce i harmonice, charakteryzują się dobrą deklamacją, trafnym odzwierciedleniem zawartości tekstu.

Literatura: J. Mattheson Grundlage einer Ehrenpforte, Hamburg 1740, wyd. M. Schneider, Berlin 1910, wyd. faks. Kassel 1969; J.W. Lustig Hurlebusch, w Kritische Briefe über die Tonkunst, t. 1, wyd. F.W. Marpurg, Berlin 1759–63; O.E. Lindner Geschichte des deutschen Liedes im 18. Jahrhundert, Lipsk 1871 (zawiera 4 ody Hurlebuscha); M. Friedlaender Das deutsche Lied im 18. Jahrhundert, Stuttgart i Berlin 1902, przedr. 1970 (zawiera 4 ody Hurlebuscha); M. Seiffert K.E Hurlebusch (ca 1695–1765). Biographische Skizze, „Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse Muzieksechiedenis” VII, 1904; G.F. Schmidt Neue Beiträge zur Geschichte der Musik und des Theaters am herzoglichen Hofe zu Braunschweig-Wolfenbüttel, Monachium 1929.