Hasse, Faustina

Hasse Faustina, z domu Bordoni, *prawdopodobnie 1693 Wenecja, †4 XI 1781 Wenecja, włoska śpiewaczka (mezzosopran), żona J.A. Hassego, znana pod panieńskim nazwiskiem. Pochodziła z rodziny szlacheckiej i wychowywała się w środowisku weneckiej arystokracji. Muzyki uczyli ją A. i B. Marcello, śpiewu – M. Gasparini (w Ospedale della Pietà) i prawdopodobnie A. Bernacchi. Jej debiut sceniczny odbył się w 1716 w Teatro S. Giovanni Grisostomo w Wenecji (premiera Ariodante C.F. Pollarola). W 1718 wystąpiła w tej samej operze w partii Ginewry u boku swojej późniejszej rywalki F. Cuzzoni. W latach 1716–29 przy nazwisku śpiewaczki pojawił się na afiszach tytuł serva attuale e virtuosa di camera del Serenissimo Elettore Palatino, ale nie wiadomo nic bliższego o charakterze związku Hasse z tym dworem. W Teatro S. Giovanni Grisostomo Hasse śpiewała też w latach 1717–21 i 1723–25, biorąc udział w operach T. Albinoniego, A. Lottiego, A. Pollarola, A.M. Bononciniego, M. Gaspariniego, G.M. Orlandiniego, G. Porty, F. Brusy, G. Giacomellego, L. Vinciego. Partnerami jej byli wówczas m.in. A.M. Bernacchi, M. Bulgarelli i F. Cuzzoni. Ponadto w 1718 Hasse występowała we Florencji, 1719 w Reggio i Mediolanie, 1720 w Modenie, 1721–22 w Bolonii, 1722 w Rzymie, 1722–23 w Neapolu, 1723–24 w Monachium, 1724–25 w Parmie. W kwietniu 1723 Faustina śpiewała na prywatnym koncercie w Rzymie w rezydencji Jakuba III Stuarta i jego żony Marii Klementyny Sobieskiej za co otrzymała złoty medal z wizerunkami tychże osób. Od VIII 1725 do III 1726 przebywała na dworze cesarskim w Wiedniu, odnosząc sukcesy w operach A. Caldary i J.J. Fuxa oraz w koncertach dworskich, podczas których śpiewała m.in. w duecie z przyszłą cesarzową Marią Teresą. W latach 1726–28 działała w Londynie, gdzie należała – wraz z F. Cuzzoni i Senesinem – do włoskiego zespołu operowego G.F. Händla. Była pierwszą wykonawczynią ról w operach Händla: Alessandro (jako Roxana), Admeto (jako Alcestis), Rè di Tessaglia (…), Riccardo Primo (jako Pulcheria), Siroe, Rè di Persia (jako Elwira), Tolomeo, Rè di Egitto (jako Elisa). W Londynie występowała również we wznowieniu Radamista Händla oraz w operach Lucio Vero i Teuzzone A. Ariostiego i Astianatte G.B. Bononciniego. Na benefis Hasse (1727) Händel skomponował dla niej arię Spera si, mio caro, która cieszyła się w Anglii ogromną popularnością. Rywalizacja Hasse i Cuzzoni – popieranych przez antagonistyczne politycznie grupy wielbicieli – doprowadziła do słynnego skandalu podczas spektaklu Astianatte Bononciniego (6 VI 1727), kiedy śpiewaczki posunęły się na scenie do rękoczynów. Mimo to obie zostały zakontraktowane na kolejny sezon. Z Londynu Hasse wyjechała wraz z Senesinem do Paryża, a następnie w latach 1728–30 śpiewała wielokrotnie w Mediolanie, Florencji, Monachium, Wenecji, Parmie, Turynie (m.in. w premierach oper J.A. Hassego: Dalisy w Wenecji i Arminia w Mediolanie). W VI 1730 poślubiła w Wenecji J.A. Hassego. W 1731 przybyła wraz z nim na dwór króla polskiego i elektora saskiego Augusta II Mocnego w Dreźnie, gdzie wystąpiła w premierze Cleofide Hassego. W latach 1731–32 występowała w Wenecji w operach L.A. Predieriego, G. Giacomellego oraz męża (Demetrio), a 1732–33 w Neapolu w dziełach L. Vinciego i męża. W latach 1734–51 była primadonną włoskiego zespołu operowego na dworze Augusta III w Dreźnie; wystąpiła w co najmniej 15 operach Hassego, brała udział w licznych koncertach dworskich i kościelnych, m.in. jako partnerka króla pruskiego Fryderyka II. Mimo powszechnej opinii o jej przyjaznym charakterze znana była ze swej niechęci do R. Mingotti, która miała ją zastąpić na dworze drezdeńskim po zakończeniu kariery. Podczas służby na dworze drezdeńskim Hasse wyjeżdżała do Włoch; w 1735 śpiewała w Pesaro podczas premiery Tito Vespasiano Hassego, w 1738 i 1739 w Wenecji w operach G.B. Pergolesiego, M. Monticellego i N. Porpory. W 1746 występowała na dworze w Monachium, a w 1750 na dworze delfina Francji w Paryżu. W sumie w samej Wenecji wystąpiła w ponad 30 operach. Karierę sceniczną zakończyła w I 1751 w teatrze drezdeńskim rolą w Ciro riconosciuto Hassego, natomiast jej ostatni występ publiczny odbył się w III 1751 (oratorium I pellegrini al sepolcro di Nostro Signore Hassego). W następnych latach towarzyszyła mężowi w jego podróży do Włoch i prawdopodobnie też do Polski. Tytuł Kammersängerin dworu drezdeńskiego przysługiwał jej aż do śmierci Augusta III (1763). W 1764 opuściła Drezno i wraz z mężem osiadła w Wiedniu. Na początku 1773 małżonkowie zamieszkali w Wenecji, gdzie Hasse spędziła resztę życia.

Hasse należała do najwybitniejszych śpiewaczek stylu bel canta. Występowała wyłącznie w operach seria, uważając, że styl opery buffa niszczy wysublimowany rodzaj śpiewu. Natura obdarzyła ją głosem bardzo silnym i dramatycznym, ale jednocześnie też lekkim; Hasse bez wysiłku pokonywała największe trudności techniczne. Współcześni podkreślali jej znakomite opanowanie oddechu, idealną intonację, świetną dykcję i umiejętność właściwego interpretowania tekstu, niezrównane wibrato, tryle i ozdobniki. Wprowadziła nowe rodzaje pasaży (np. 16-dźwiękowe postępy chromatyczne w obrębie jednego taktu), jej specjalnością było też tremolo (bardzo szybkie powtarzanie dźwięków tej samej wysokości). W adagiach wyróżniała się namiętnością i ekspresją wyrazu. W czasach londyńskich głos Hasse obejmował skalę od b do g2, później rozwinął się nieco w dół. Nad swą rywalką Cuzzoni górowała urodą i talentem aktorskim. Uwielbiana szczególnie we Włoszech, otrzymała tam przydomek la nuova sirena. Na jej cześć układano sonety, wybijano medale. Malowana była przez słynnych portrecistów: R. Carrierę, F. Hoffmanna i S. Torellego.

Literatura: [H. Carey] Faustina: Or the Roman Songstress, a Satyr, on the Luxury and Effeminacy of the Age, Londyn 1726; G.B. Mancini Pensieri e riflessioni pratiche sopra il canto figurato, Wiedeń 1774; A. Niggli Faustina Bordoni-Hasse, Lipsk 1880; M. Högg Die Gesangskunst der Faustina Hasse und das Sängerinnenwesen ihrer Zeit in Deutschland, Berlin 1931; G.J. Buelow A Lesson in Operatic Performance Practice by Madame Faustina Bordoni, w ks. pamiątkowej M. Bernsteina, Nowy Jork 1977; C. Steven Larue Handel and his singers: The Creation of the Royal Academy Operas, 1720–1728  (rozdz.7 Francesca Cuzzoni and Faustina Bordoni: The Rival Queens), Oxford 2001; S. Apsden The Rival Sirens. Performance and Identity on Handel’s Operatic Stage, Cambridge 2013.