Gwizdalanka Danuta, *22 VI 1955 Poznań, polska muzykolog i krytyk muzyczny. Studiowała muzykologię (dyplom 1980) i filologię angielską (dyplom 1981) w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie w 1990 uzyskała stopień doktora na podstawie rozprawy Brzmieniowe aspekty kwartetów smyczkowych Beethovena (promotor J. Stęszewski). W latach 1981–91 prowadziła zajęcia z historii muzyki i pokrewnych przedmiotów w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy (od 1981 jako asystentka, 1991 adiunkt), w latach 1979–84 pracowała także w dziale literackim Teatru Wielkiego w Poznaniu. Wygłaszała referaty na konferencjach naukowych m.in. w Krakowie, Bydgoszczy, Poznaniu, Warszawie i Düsseldorfie. Od 1991 zajmuje się publicystyką muzyczną i pisarstwem muzykologicznym. W 1995 prowadziła cykl wykładów o polskiej muzyce po 1945 r. w University of Michigan w Ann Arbor. Od 2020 roku prowadzi audycje „Złoty wiek muzyki kameralnej” w Polskim Radiu Chopin. Odznaczona przez Towarzystwo im. W. Lutosławskiego Medalem za wybitny wkład w poznanie dzieła kompozytora (2004) oraz Medalem 100-lecia urodzin Witolda Lutosławskiego (2013). W 2021 otrzymała nagrodę Koryfeusz Muzyki Polskiej za książkę Uwodziciel. Rzecz o Karolu Szymanowskim.
Obszerna i wszechstronna twórczość Gwizdalanki obejmuje rozprawy muzykologiczne (Lutosławski, Brzmienie kwartetów smyczkowych L. van Beethovena), książki o charakterze interdyscyplinarnym (Muzyka i płeć, Muzyka i polityka), prace z dziedziny leksykografii muzycznej (kilkunastokrotnie wznawiany Słowniczek oznaczeń i skrótów muzycznych), artykuły publicystyczne i prace o charakterze popularyzatorskim (Przewodnik po muzyce kameralnej) oraz podręczniki, wśród których wyróżnia się czterotomowa, bogato ilustrowana Historia muzyki o oryginalnym, czytelnym układzie informacyjnym i strukturalnym. Ważne miejsce w działalności naukowej Gwizdalanki zajmuje muzyka współczesna, w tym książki i liczne artykuły poświęcone W. Lutosławskiemu. Napisana z K. Meyerem dwutomowa monografia życia i twórczości tego kompozytora, uwzględniająca szerokie tło polityczne i kulturowe, jest rozprawą o znaczeniu fundamentalnym. Gwizdalanka jest także autorką prac poświęconych muzyce kameralnej, w których prowadzi badania m.in. nad kwartetem smyczkowym. Innym ważnym nurtem w jej działalności badawczej jest tematyka muzyczna ukazana w perspektywie gender studies (m.in. Muzyka i płeć).
W pracach powstałych w latach 2010–2023 Gwizdalanka kontynuuje swoje zainteresowania badawcze związane z historią muzyki XVIII, XIX oraz XX w. Tematykę dotyczącą życia muzycznego w XVIII i XIX w. podjęła w książce Złoty wiek muzyki kameralnej; napisała także monografie życia i twórczości W.A. Mozarta i M. Szymanowskiej. Wydana w 2013 roku w Poznaniu książka Mieczysław Wajnberg. Kompozytor z trzech światów jest pierwszą polską monografią twórczości Wajnberga. Została ona przetłumaczona (w wersjach poszerzonych) na język niemiecki (wyd. Wiesbaden 2020) i język rosyjski (wyd. Petersburg 2021). W obszernej, podzielonej na 5 części i 16 rozdziałów monografii Uwodziciel. Rzecz o Karolu Szymanowskim (2021) autorka porusza nowe, nieprzebadane gruntownie dotąd wątki dotyczące życia i twórczości kompozytora. Gwizdalanka opisuje w niej biografię Karola Szymanowskiego na tle historyczno-kulturowym, akcentując relacje kompozytora z rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami, charakteryzuje osobowość kompozytora i przedstawia nowe wyniki badań na temat twórczości Szymanowskiego oraz jej recepcji w Polsce i na świecie. Podjęte we wcześniejszych pracach badania nad muzyką W. Lutosławskiego autorka kontynuuje w książce W. Lutosławski, wydanej w serii «Małe Monografie», a także w artykułach poświęconych twórczości tego kompozytora. W 2013 roku ukazało się niemieckie wydanie monografii W. Lutosławskiego napisanej z K. Meyerem, pt. W. Lutosławski Wege zur Meisterschaft.
W swych licznych pracach publicystycznych Gwizdalanka porusza różnorodne tematy, ze szczególnym uwzględnieniem muzyki XX w. oraz muzyki kameralnej. Jest autorką artykułów popularnonaukowych publikowanych w czasopismach muzycznych i społeczno-kulturalnych, komentarzy do programów koncertów, przedstawień operowych i festiwali muzycznych oraz komentarzy do nagrań płytowych. W 2013 opracowała aplikację na platformy mobilne pt. Witold Lutosławski. Przewodnik po Warszawie.
Brzmienie kwartetów smyczkowych L. van Beethovena, Poznań 1991
Słowniczek oznaczeń i skrótów muzycznych, Poznań 1995, Kraków 1999, 13. wyd. 2022
Przewodnik po muzyce kameralnej, Kraków 1996, 2. wyd. 1998
Muzyka. Podręcznik dla szkół średnich, Warszawa 1997, 2. wyd. 1999, tłum. litewskie Kowno 1999
Muzyka i polityka, Kraków 1999
Muzyka i płeć, Kraków 2001
z K. Meyerem: Lutosławski, t. 1: Droga do dojrzałości, Kraków 2003, 2. wyd. 2005, t. 2: Droga do mistrzostwa, Kraków 2004, 2. wyd. 2005 (zawiera wykaz twórczości kompozytora oraz bibliografię), tłum. niem. pt. W. Lutosławski. Wege zur Meisterschaft, Saarbrücken 2014
Historia muzyki. Podręcznik dla szkół muzycznych, 4 cz.; cz. 1, Kraków 2005, 4. wyd. 2021; cz. 2, Kraków 2006, 2. wyd. 2022; cz. 3, Kraków 2009, 2. wyd. 2020; cz. 4, Kraków 2011, 4. wyd. 2022
Mieczysław Wajnberg. Kompozytor z trzech światów, Poznań 2013, nowe wersje poszerzone ukazały się w tłum. niem. Der Passagier. Der Komponist M. Weinberg im Mahlstrom des zwanzigsten Jahrhunderts, «Polnische Profile», IX, Wiesbaden 2020 oraz w tłum. ros. M. Wajnbierg- kompozitor triech mirow, Sankt Petersburg 2022
Złoty wiek muzyki kameralnej. Postacie, obyczaje i epizody z życia muzycznego XVIII i XIX wieku (lata 1750–1850), Poznań 2016
Der Verführer. K. Szymanowski und seine Musik, Wiesbaden 2017
100 lat z dziejów polskiej muzyki, Kraków 2018, tłum. ang. pt. One Hundred Years of Polish Music History, Kraków 2019
Uwodziciel. Rzecz o K. Szymanowskim, Kraków 2021, 2. wyd. uzupełnione i poprawione 2022
Lutosławski, «Małe Monografie», Kraków 2021
Mozart, «Małe Monografie», Kraków 2022
Der „weibliche Vulcan”. Die Pianistin und Komponistin M. Szymanowska, Wiesbaden 2023
artykuły:
Recepcja twórczości Witolda Lutosławskiego, w: W. Lutosławski. Sesja naukowa poświęcona twórczości kompozytora, Kraków 24–25 kwietnia 1980. Wybór materiałów, «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej w Krakowie», red. L. Polony, 1985
Idiom kwartetowy w twórczości J. Haydna, „Muzyka”, Warszawa 1985 nr 2
Kameralistyka po polsku, „Poradnik Muzyczny” 1986 nr 2
Muzyka jest sztuką dobrych zmian dźwięków, „Poradnik Muzyczny” 1988 nr 4
Tjajkovskijs kammarmusik. Vaför sa fa?, „Melos” 1993 nr 7
Krzysztof Penderecki. Passio et mors Domini..., w: Grosse Chorwerke. Werkanalyse in Beispielen, red. S. Helms i R. Schneider, Kassel 1994
Trzy postawy wobec totalitaryzmu. Roman Palester – Andrzej Panufnik – Witold Lutosławski, w: Muzyka i totalitaryzm, red. M. Jabłoński i J. Tatarska, Poznań 1996
Forma w opiniach i muzyce Witolda Lutosławskiego oraz Język o języku, czyli Lutosławski i inni kompozytorzy o własnej muzyce (ku przestrodze młodych teoretyków), «Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej w Bydgoszczy» nr 10, red. W. Młóciński, 1998
Politische Aspekte des Warschauer Herbstes, w: Warschauer Herbst und Neue Polnische Musik. Rückblicke – Ausblicke, materiały z sesji w Düsseldorfie w 1996, red. V. Kalisch, Essen 1998
From „1+3” to „1+1+1+1” or merely to „4” (Some Remarks concerning the Texture in String Quartet), w: Contexts of Musicology, t. 2, red. M. Jabłoński, D. Jasińska, B. Muszkalska i R. Wieczorek, Poznań 1998
Łowca pokrewnych dusz – estetyka i postawa Witolda Lutosławskiego, w: Lutosławscy w kulturze polskiej, red. B. Klukowski, Drozdowo 1998
Teksty i podteksty, w: Witold Lutosławski. Człowiek i dzieło w perspektywie kultury muzycznej XX wieku, materiały Międzynarodowej Konferencji Muzykologicznej w Poznaniu 9–11 X 1997, red. J. Astriab, M. Jabłoński i J. Stęszewski, Poznań 1999
Witolda Lutosławskiego czas utracony?, „Zeszyty Literackie” XVII, 1999 nr I
Is there a problem? Women Composers and Musicologists in Poland, w: Frau Musica (nova), Komponieren heute – composing today, red. M. Homma, Sinzig 2000
Henryk Wieniawski – „a camber musician extraordinaire”, w: Henryk Wieniawski. Composer and Virtuoso in the Musical Culture of the XIX and XX Centuries, red. M. Jabłoński i D. Jasińska, Poznań 2001
Tradycje antyczne i śródziemnomorskie w muzyce Marka Stachowskiego, w: Marek Stachowski i jego muzyka, red. L. Polony, Kraków 2007
Frauen in der polnischen Musikgeschichte, «Jahrbuch Musik und Gender», t. 2, red. N. Noeske i M. Unseld, Hildesheim 2009
Melos, Ethos und CIA, w: „Melos” und „Ethos”: gestern, heute,... morgen?, materiały z międzynarodowego sympozjum w Bratysławie w 2009, red. N. Hrčková, Bratysława 2009
Klassiker der Avantgarde. Witold Lutosławski. Leben und Werk, „Osteuropa” LXII, 2012 z. 11/12 (poświęcony Lutosławskiemu)
Wpływ mediów na powstawanie, istnienie i odbiór muzyki oraz na sposób uczenia o niej, „Wychowanie Muzyczne” maj-czerwiec 2012
Witold Lutosławski, 100 Geburtstag, „Österreichische Musikzeitschrift” 2013 nr 1
Witold Lutosławski – muzyka „prawdziwa” i „marginesowa”, w: Witold Lutosławski – portret rodzinny, red. G. Michalski i M. Schirmer, Drozdowo 2013
Witold Lutosławski und D. Schostakowitsch, w: Schostakowitsch, Prokofjew und andere Komponisten, «Schostakowitsch-Studien» XI, Berlin 2014
Od muzyki w świątyni do świątyni muzyki, w: Sztuka, wartość, sacrum. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Pawłowi Taranczewskiemu, red. B. Bigaj-Zwonek, B. Hryszko, S. Góra, Kraków 2016
Środowisko muzyczne w aktach MSW, w: W kręgu kultury PRL. Muzyka, red. K. Bittner, D. Skotarczak, Poznań 2016
Derwid as Lutosławski’s Patron, w: Lutosławski’s Worlds, red. L. Jakelski i N. Reyland, Woodbridge 2018
Dzieje muzyki to często historia emigrantów, w: Sto lat muzycznej emigracji. Kompozytorzy polscy za granicą (1918–2018), wg koncepcji M. Wieczorek, Gliwice 2018
Literackie portrety Karola Szymanowskiego, „Polski Rocznik Muzykologiczny” XVIII, 2020
liczne artykuły w czasopismach: „Ruch Muzyczny”, „Poradnik Muzyczny”, „Operomania”, „Brzmienia”, „Klasyka”, „Wychowanie Muzyczne”, „Autograf”, „Fakty, „Opcje”, „Tygodnik Powszechny”
hasła do Encyklopedii Muzycznej PWM oraz leksykonu Musik und Gender im Internet
redakcje:
«Chopin Studies» I oraz II, Warszawa 1985 oraz 1987
biuletyny XXVIII i XXIX festiwalu Warszawska Jesień (wersja polska i angielska), Warszawa 1985, 1986
antologie:
wybór i opracowanie tekstów w antologii wypowiedzi Lutosławskiego pt. W. Lutosławski. Postscriptum, z K. Meyerem, Warszawa 1999, tłum. włoskie Genua 2004
Symfonia na 444 głosy, antologia tekstów o muzyce, muzykach i słuchaczach, Kraków 2020
tłumaczenia:
z języka angielskiego: L. Andriessen De Tiji i inne kompozycje, z D. Szwarcman, Warszawa 1989
z języka niemieckiego: Th. Weselmann Musica incrostata. Szkice o muzyce K. Meyera, Poznań 2003
