Guiraut de Bornelh

Guiraut de Bornelh [girˊa^ut d^e bornˊej], Giraut de Bornelh, Borneil, Borneilh, *ok. 1138 Boureis k. Dordogne (?), †ok. 1215, jeden z najwybitniejszych trubadurów prowansalskich, zwany przez współczesnych „maestre deis trobadors”.

Pochodził z ubogiej rodziny zamieszkującej okolice Excideuil (prowincja Limousin). Z jego „vida” (życiorys spisany w języku prowansalskim w XIII w.) dowiadujemy się, że w zimie uczył w szkole, zaś latem prowadził życie wędrowne. Dużo podróżował zwłaszcza po południowej Francji i północnej Hiszpanii, występując wraz z 2 śpiewakami na dworach seniorów. Wymieniał w pieśniach swych protektorów, do których należeli m.in. hr. Ademan V de Limoges, Alfons II król Aragonii i Alfons VIII król Kastylii. Brał udział w III wyprawie krzyżowej w 1189 u boku Ryszarda Lwie Serce, którego waleczność opiewał w 2 utworach, w tym w 1 planh. Początkowo Guiraut de Bornelh był zwolennikiem poezji trudnej i elitarnej (trobar clus), lecz w późniejszej twórczości opowiedział się za stylem dostępnym dla ogółu (trobar plan), przedstawiając swe poglądy w tenso – pieśni w formie dialogu ze współczesnym mu trubadurem Raimbaut d’Orange. Guiraut de Bornelh słynął z mistrzostwa formy poetyckiej, był twórcą nowych struktur stroficznych i wersyfikacyjnych. 3 jego utwory podaje Dante w De vulgari eloquentia za wzór regularnej budowy formalnej.

Guiraut de Bornelh napisał ok. 80 pieśni, wśród których przeważają miłosne cansos, a pozostałe reprezentują inne gatunki: moralizatorskie sirwenty, dialogowane tensony (najstarsze przykłady tej formy), pastourelle, alby i romance. Z tej bogatej twórczości z melodią zachowały się tylko 4 pieśni, wśród nich alba Reis glorios, ver ais lums e clardatz i tenso S'ie-us quier conseil.

Literatura: A. Thomas Giraut de Borneil ou Guiraut de Bornelh, „Romania” XXXV, 1906; A. Kolsen Die beiden Kreuzzugslieder des Trobadors Guiraut de Bornelh, «Romanische Forschungen» XXIII, 1907; H. Angles La Música a Catalunya fins al segle XIII, Barcelona 1935; B. Panvini Giraldo de Bornelh, trovatore del secolo XII, Katania 1949; J. Boutière, A.-H. Schutz Biographies des Trobadours, Paryż 1950, 2. wyd. 1964; E. Hoepffner Les troubadours dans leur vie et dans leurs oeuvres, Paryż 1955; F. Gennrich Der musikalische Nachlass der Troubadours, 3 t., Darmstadt 1958, 1960, 1965; B. Stäblein Zur Stilistik der Trobadour-Melodien, „Acta Musicologica” XXXVIII, 1966; H. van der Werf The Chansons of the Troubadours and Trouvères. A Study of the Melodies and their Relation to the Poems, Utrecht 1972.