Esterházy [ eszterha:zi], Eszterházy Miklós, *12 XII 1765, †25 XI 1833, węgierski mecenas sztuki, wnuk Miklósa Józsefa, syn Pála Antala (1738–94). Objął zamek w Eisenstadt 1794, na nowo zorganizował kapelę rozwiązaną w 1790. Kierownictwo muzyczne imprez powierzył J. Haydnowi, który do 1803 przebywał w Eisenstadt latem i jesienią. W latach 1804–11 był kapelmistrzem na dworze Esterházego był J.N. Hummel. Poprzez Haydna poznał rodzinę Esterházych Beethoven, który bywał w pałacu Esterházych w Wiedniu, a na zamówienie ks. Miklósa skomponował Mszę C-dur op. 86, wyk. 1807 w Eisenstadt z okazji imienin księżniczki Marii; tej ostatniej zadedykował również Trois grandes marches pour le pianoforte à quatre mains op. 45. 1820 koncertował w Eisenstadt F. Liszt.
Literatura: C. von Horvath, E. von Hajnik Das fürstliche Haus Esterházy, „Österreichische Revue” III, t. 4, Wiedeń 1863; I. Bartalus Adalékok a magyar zene tőrténelméhez (‘dane dotyczące węgierskiej historii muzyki’), „Sztázadok” 1892 nr 21–22; M. Horányi Esterházy vigasságok, Budapeszt 1959, tłum. niemieckie Das Esterházysche Feenreich, Budapeszt 1959, tłum. angielskie Filadelfia 1962; J. Hárich Esterházy – Musikgeschichte im Spiegel der zeitgenössischen Textbücher, Eisenstadt 1959; D. Bartha, L. Somfai Haydn als Opernkapellmeister, Budapeszt 1960; J. Hárich Das Repertoire des Opernkapellmeisters Joseph Haydn in Esterháza 1780–90, Haydn-Jahrbuch I, 1962; D. Bartha, L. Somfai Haydn’s Italian Opera Repertory at Eszterháza Palace, w: New Looks at Italian Opera, księga pamiątkowa D. J. Grouta, Ithaca (Nowy Jork) 1968.
