Cuclin, Dimitrie

Cuclin [kukl’in] Dimitrie, *24 III 1885 Gałacz, †7 II 1978 Bukareszt, rumuński kompozytor, teoretyk muzyki i pedagog. W latach 1903–07 studiował w konserwatorium w Bukareszcie u D.G. Kiriaca (teoria, harmonia), A. Castaldiego (kontrapunkt, kompozycja), R. Klencka (skrzypce) oraz w klasach: kameralnej D. Dinicu i orkiestrowej C. Dimitrescu. W 1907 wyjechał do Paryża, gdzie studiował kompozycję w tamtejszym konserwatorium u Ch.M. Widora, a w latach 1908–14 w Schola Cantorum u V. d’Indy’ego i A. Sérieyx’go. Po powrocie do kraju podjął pracę pedagogiczną w konserwatorium w Bukareszcie; Od 1918 do 1919 jako asys­tent A. Castaldiego, a od 1919 do 1922 jako profesor historii i estetyki muzycznej. W latach 1924–30 był profesorem klasy skrzypiec w City Conservatory of Music i w Brooklyn College of Music w Nowym Jorku. Od 1930 ponownie w Bukareszcie wykładał kontrapunkt, formy i estetykę muzyczną, a w latach 1939–48 także kompozycję w tamtejszym konserwatorium; od 1932 do 1933 wydawał czasopismo „Foaia volanta”, poświęcone sprawom artystycznym i filozoficznym. Był niezwykle czynny jako krytyk i popularyzator muzyki; prowadził audycje radiowe, konferencje muzyczne, prelekcje koncertowe; publikował rozprawy, eseje i dialogi z zakresu sztuki i filozofii, a także nowele, powieści, sztuki teatralne i utwory poetyckie w języku rumuńskim, francuskim i angielskim. Dokonał również wielu tłumaczeń, m.in. przełożył na język rumuński libretto opery C. Saint-Saënsa Samson i Dalila oraz teksty utworów wokalnych Bacha i Händla; tłumaczył ponadto na język angielski szereg poezji M. Eminescu. Otrzymał wiele nagród za działalność kompozytorską, m.in. nagrodę G. Enescu (1913) i dwukrotnie (1939, 1955) nagrodę państwową. W 1969 został odznaczony orderem „Meritul Cultural”.

Cuclin należy wraz z G. Enescu do pokolenia, które wywarło fundamentalny wpływ na po­budzenie i rozwój współczesnej kultury muzycznej Rumunii, przenosząc osiągnięcia europejskiej techniki kompozytorskiej. W przeciwieństwie do Enescu Cuclin działał głównie w kraju, zyskując tu raczej poważanie niż popularność, być może stąd, iż element stylizacji rumuńskiego folkloru, obecny w niektórych utworach kameralnych i wokalnych, pełnił w jego dziełach rolę drugorzędną. Trzon dorobku Cuclina stanowi twórczość symfoniczna. Język dźwiękowy Cuclina jest kompromisem pomiędzy tonalnością a tendencjami do modalności, której wiele uwagi poświęcił w swoich publi­kacjach teoretycznych. Pewne znaczenie miała penetracja niestosowanych na ogół w muzyce orkiestrowej tonacji (symfonie VI–XI), zmierzająca — poprzez swe konsekwencje brzmieniowe i intonacyjne — do wykrycia nowych moż­liwości w ramach przyjętej konwencji dźwiękowej.

Literatura: V. Tomescu Drumul creator al lui Dimitrie Cuclin (‘droga twórcza Dimitrie Cuclina’), Bukareszt 1956 (zawiera katalog utworów i pism Cuclina); R. Susanu, Dimitrie Cuclin Analyzing the Modes in the Romanian Folk Music, “Artes. Journal of Musicology” 2016.