Crotch, William

Crotch [krocz] William, *5 VII 1775 Norwich, †29 XII 1847 Taunton, angielski kompozytor, organista, teoretyk muzyki, pedagog i malarz. W wieku 2,5 lat wystąpił publicznie w Norwich, grając na organach, następnie udał się wraz z matką w podróż koncertową do Cambridge, Londynu (w 1779 grał przed parą królewską, wzbudzając podziw m.in. Ch. Burneya) i do Szkocji, gdzie koncertował na organach, fortepianie i skrzypcach; zarazem zaczął komponować i malować. W latach 1786–88 był asystentem J. Randalla w Cambridge; od 1789 do 1804 przebywał w Oksfordzie, gdzie przygotowywał się do studiów i stanu duchownego, pisząc zarazem oratorium The Captivity of Judah, wykonane w 1789 w Cambridge. W 1790 Crotch został organistą Christ Church w Oksfordzie; w 1794 uzyskał bakalaureat, a w 1799 doktorat z dziedziny muzyki; dyrygował koncertami orkiestry Oxford Music Club, od 1797 był profesorem i organistą St Johns College. W latach 1800–04 zorganizował i poprowadził serię wykładów o muzyce na uniwersytecie w Oksfordzie, zaś w latach 1804–07 w Royal Institution w Londynie. Zarazem od 1807 działał w Londynie jako organista i pedagog; w 1809 zorganizował koncert monograficzny w 50. rocznicę śmierci Händla, propagował także muzykę J.S. Bacha. W 1812 odniósł znaczny sukces wykonaniem oratorium Palestine. W latach 1814–19 i 1828–32 był członkiem Philharmonic Society; w 1820 podjął ponownie wykłady w Royal Institution, a od 1822 do 1832 był dyrektorem nowo założonej Royal Academy of Music w Londynie. Koncertował do 1834; w latach późniejszych wycofał się z życia publicznego, poświęcając się kompozycji, malarstwu i pisaniu pamiętników.

Utwory pochodzące z pierwszych lat twórczości Crotcha wykazują zarówno w dziedzinie formy jak i języka muzycznego elementy tradycji Händlowskiej, połączonej z pierwiastkami rodzimej muzyki religijnej. W swych koncertach organowych Crotch stosował obok typowo barokowych zasad kształtowania toku muzycznego i faktury polifonicznej także kantylenę opartą na klasycznych wzorach, zbliżając się tym samym do ujęcia zaprezentowanego w organowych koncertach Haydna, którego wpływom notabene nie podlegał. Centralne dzieła Crotcha — oratoria Palestine (z niezwykle popularnym kwartetem Lo! star-led chiefs) i The Captivity of Judah (jedynie tematem związane z wcześniejszym oratorium o tym samym tytule) — wskazują na dalszą ewolucję stylu Crotcha w kierunku znacznego poszerzenia środków harmonicznych (silna modulacyjność, chromatyka, dysonansowość) i fakturalnych (poważna rola orkiestry, rozmaitość technik polifonicznych), przy zachowaniu tradycyjnych, Händlowskich założeń ogólnych.

W swych pracach teoretycznych poruszał Crotch problemy praktyki wykonawczej i dydaktyki, przede wszystkim jednak historii i estetyki muzycznej; w Lectures... wyłożył własną koncepcję podziału muzyki na trzy pozahistoryczne style: „the sublime”, „the beautiful” i „the ornamental”; podział ten zastosował przy opracowaniu antologii Specimens of Various Styles of Music.

Wielki erudyta, autor publikacji z zakresu architektury, fortyfikacji, historii i nauk przyrodniczych, zajął też Crotch w dziejach kultury angielskiej wybitne miejsce jako malarz, przedstawiciel „szkoły oksfordzkiej”, twórca blisko 1200 płócien i grafik, głównie pejzaży, wyprzedzający prekursorskie doświadczenia J. Constable’a.

Literatura: Ch. Burney Account of an Infant Musician, w: Philosophical Transactions of the Royal Society, LXIX, cz. 1, 1779; J.S. Bumpus The Compositions of Dr Crotch, „Musical News” XIII, 1897 (zawiera pełny wykaz kompozycji C.); M. Raeburn Dr Burney, Mozart and Crotch, „The Musical Times” XCVII, 1956; I. Fleming Williams Dr William Crotch, Member of the Oxford School and Friend of Constable, „The Connoisseur” CLIX, maj 1965; J. Rennert William Crotch, Londyn 1975.