logotypes-ue_ENG

Cowell, Henry

Biogram i literatura

Cowell [k'auel] Henry Dixon, *11 III 1897 Menlo Park (Kalifornia), †10 XII 1965 Shady Hill (Nowy Jork), amerykański kompozytor, pianista i muzykolog. Studiował u Ch. Seegera na University of California w Berkeley, u R. Woodmana w Institute of Applied Music w Nowym Jorku i u E. von Hornbostla w Berlinie (muzykologię porównawczą). W latach 1923–33 koncertował w Europie, a następnie w Ameryce, zapoznając publiczność głównie z własnymi eksperymentami w zakresie wydobycia dźwięku fortepianu (klastery, gra bezpośrednio na strunach itd.). Występy te niekiedy wywoływały gwałtowne sprzeciwy publiczności i kończyły się skandalami (Lipsk 1923, Hawana 1930). Cowell był zapalonym propagatorem także muzyki innych twórców współczesnych, przede wszystkim amerykańskich. W 1927 założył New Music Edition, w którym publikował m.in. utwory Ch. Ivesa, a z kompozytorów europejskich A. Schönberga i A. Weberna. W 1928 zorganizował wraz z E. Varèse’em, C. Salzedą i C. Chávezem Pan American Association of Composers. Pisarstwo Cowella to jeszcze jedna forma propagowania współczesnej twórczości kompozytorskiej i związanej z nią problematyki; Cowell opublikował m.in. książkę (napisaną wspólnie z S. Robertson, żoną Cowella od 1941) poświęconą życiu i twórczości Ch. Ivesa. Od 1951 był członkiem National Institute of Arts and Letters, w latach 1951–55 przewodniczącym American Composers Alliance. W latach 1928–63 był dyrektorem New School of Social Research w Nowym Jorku; w latach 1949–65 wykładał również w Columbia University, nadto wygłaszał odczyty w innych uczelniach obu Ameryk, w Europie i Azji. Studiowali u niego m.in. G. Gershwin, L. Harrison i J. Cage. W latach 1956–57 odbył podróż do krajów azjatyckich (Turcja, Liban, Iran, Pakistan, Indie, Japonia) przedsięwziętą dla studiowania muzyki orientalnej, zwłaszcza perskiej i hinduskiej, a połączoną z wykładami (Teheran, Madras).

Cowell był jednym z przedstawicieli amerykańskiej awangardy swojego pokolenia. Jako pierwszy kompozytor na szeroką skalę stosował technikę klasterów; od niego pochodzi również sam termin „tone-clusters” (później wprowadzał też wymiennie określenie „secondal harmonies”). Już jego młodzieńcze utwory fortepianowe, takie jak Adventure in Harmony (1911), zawierają klasterowe brzmienia, uzyskiwane przez uderzanie w klawiaturę dłonią, pięścią i przedramieniem. Klastery w kompozycjach Cowella pojawiają się jako podstawowe struktury w postaci przesuwających się, szerokich bloków dźwiękowych, a także jako warstwa towarzysząca liniom melodycznym. W latach 20-tych kompozytor wprowadzał dalsze innowacje w zakresie sposobów wydobycia dźwięków z fortepianu, a to głównie poprzez bezpośrednią grę na strunach instrumentu (Aeolian Harp, The Banshee). Od ok. 1930 Cowell eksperymentował również w zakresie formy utworu, np. w III Kwartecie smyczkowym zezwala na wykonywanie fragmentów kompozycji w dowolnej kolejności, nadto dopuszcza możliwość powtórzenia odcinków utworu lub opuszczenia niektórych. Na tego rodzaju aleatoryczne zjawisko wprowadza określenie „elastic form”. Cowell jest współtwórcą (z L. Thereminem) rytmikonu – instrumentu elektrycznego umożliwiającego wytwarzanie wielu symultanicznych kombinacji rytmicznych. Kompozytor zastosował ten instrument w połączeniu z tradycyjną orkiestrą w utworze Rhythmicana (1931).

Twórczość Cowella świadczy o ogromnej chłonności kompozytora w przyjmowaniu idei muzycznej różnych kultur świata. W bogatej spuściźnie Cowell (ok. 1000 utworów) znajdują odzwierciedlenie jego zainteresowania muzyką orientalną, europejską i amerykańską; kompozytor wykorzystuje charakterystyczne modele rytmiczne i melodyczne. Wschodu oraz egzotyczne instrumentarium (np. 2 koncerty na japońskie koto i orkiestrę, Symfonia „Madras” na orkiestrę i hindusko-perskie instrumenty table i jala-tarang), czerpie również z folkloru Irlandii, kraju swych przodków (Celtic Set na zespół instrumentów, IV Symfonia). Jeszcze jednym źródłem inspiracji były dlań dawne hymny amerykańskie; charakterystyczne układy formalne i harmoniczne tej muzyki wykorzystane są m.in. w Old American Countryside na orkiestrę, Tales of our Countryside na fortepian i orkiestrę, a także w 18 utworach na różne zestawy instrumentów pt. Hymn and Fuguing Tunes.

Literatura: H. Weisgall, The Music of Henry Cowell, “The Music Quarterly” XLV 1959 (z wykazem kompozycji); J. Cage, The History of Experimental Music in the United States, w: Silence, Middletown (Connecticut) 1961; E. Heim, Henry Cowell, w: Musical America, Nowy Jork 1962; B. Schäffer, Muzyka XX wieku. Twórcy i problemy, Kraków 1975; B. Saylor, The Writings of Henry Cowell. A Description Bibliography, Nowy Jork 1977; R. H. Mead, Cowell, Ives and „New Music”, „The Music Quarterly” LXVI 1980; R. H. Mead, Henry Cowell’s New Music, 1925–1936, Ann Arbor 1981; M. L. Manion, Writings about Henry Cowell. An Annotated Bibliography, Brooklyn (Nowy Jork) 1982; F. Koch, Reflections on Composing. Four American Composers: Ewell, Shepherd, Rogers, Cowell, Pittsburgh 1983; H. W. Hitchcock, Henry Cowell’s „Ostinato Pianissimo”, „The Music Quarterly” LXX 1984; B. Saylor, The Tempering of Henry Cowell’s „Dissonant Counterpoint”, „Essays on Modern Music” II 1985; W. Lichtenwanger, The Music of Henry Cowell. A Descriptive Catalog, «ISAM Monographs», nr 23, Brooklyn (Nowy Jork) 1986.

Kompozycje i prace

Kompozycje:

Instrumentalne:

orkiestrowe:

I Symfonia, 1916

II Symfonia „Anthropos”, 1939

III Symfonia „Gaelic”, 1942

IV Symfonia „Short Symphony”, 1946

V Symfonia, 1948

VI Symfonia, 1950–55

VII Symfonia na małą orkiestrę, 1952

VIII Symfonia „Choral” na chór i orkiestrę, 1952

IX Symfonia, 1953

X Symfonia, 1953

XI Symfonia „7 Rituals of Music”, 1954

XII Symfonia, 1956

XIII Symfonia „Madras” na table, jala-tarang i orkiestrę, 1958

XIV Symfonia, 1960

XV Symfonia „Thesis”, 1960

XVI Symfonia „Icelandic”, 1962

XVII Symfonia „Lancaster”, 1962

XVIII Symfonia, 1964

XIX Symfonia, 1964

XX Symfonia, 1965

XXI Symfonia, 1965

Polyphonica, 1925

Synchrony, 1930

Old American Country Set, 1939

Ancient Desert Drone, 1940

American Melting Pot, 1940

Saturday Night at the Firehouse, 1948

Ongaku. Music or the Art and Science of Sound, 1957

Music, 1957

Antiphony na 2 orkiestry, 1959

Chiaroscuro, 1961

na instrumenty solo i orkiestrę:

Suita na fortepian perkusyjny i orkiestrę kameralną, 1928

Koncert fortepianowy, 1929

Rhythmicana na rytmikon i orkiestrę, 1931

Tales of our Countryside na fortepian i orkiestrę, 1941 (zawiera fortepian Tides of Manaunaun);

Fiddler’s Jig na skrzypce i orkiestrę smyczkową, 1952

Persian Set na tar i orkiestrę kameralną, 1956

Koncert na perkusję, 1959

Koncert na akordeon, 1961

Koncert na harmonikę, 1961

I Koncert na koto, 1962

II Koncert na koto 1965

Concerto grosso na 5 instrumentów i orkiestrę smyczkową, 1963

Koncert na harfę, 1965

I Kwartet smyczkowy „Pedantic”, 1916

II Kwartet smyczkowy „Movt”, 1934

III Kwartet smyczkowy „Mosaic”, 1935

IV Kwartet smyczkowy „Unitet Quartet”, 1936

V Kwartet smyczkowy, 1956

Quartet Romantic na 2 flety, skrzypce i altówkę, 1917

Euphometric na kwartet smyczkowy, 1919

Sound-form for Dance na flet, klarnet, fagot oraz zachodnią i azjatycką perkusję, 1936

Ritual of Wonder na trąbkę, fortepian i perkusję, 1937

Celtic Set na zespół instrumentów, 1939

Hymn and Fuguing Tunes nr 1–18 na różne instrumenty solowe i zespoły, 1944–64

Set of Five na skrzypce, fortepian i perkusję, 1952

Homage to Iran na skrzypce i fortepian, 1957

Trio fortepianowe, 1965

fortepianowe:

Adventure in Harmony, 1911

The Tides of Manaunaun, 1912

Advertisement, 1914

Antimony, 1914

Dynamic Motion, 1914

Fabric, 1917

Amiable Conversation, 1917

Voice of Lir, 1919

Aeolian Harp, 1923

The Banshee, 1925

Lilt of the Reel, 1925

Sinister Resonance, 1930

Rhythmicana, 1938

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

The Coming of Light na chór a capella, 1938

Ultima actio na chór a capella, 1964

pieśni na głos i fortepian, m.in. 3 Antimodernist Songs 1938

Thanksgiving Psalm from the Dead Sea Scrolls na chór męski i orkiestrę, 1956

Edson Hymns and Fuguing Tunes na chór i orkiestrę lub organy, 1961

The Creator na podwójny chór i orkiestrę, 1963

O’Higgins of Chile, opera, 1947–50 (niedokończona)

***

balety

 

Prace:

Our Inadequate Notation, „Modern Music” IV 1927

New Musical Resources, Nowy Jork 1930, 2. wersja: 1969

Toward Neo-primitivism, „Modern Music” X 1933

The Contemporary Composer and his Attitude Towards Band Music, „Music Publishers Journal” III 1945

Ch. Ives and his Music, z S. Robertson, Nowy Jork 1955, wyd. zrewid. 1969, wyd. polskie Ives, Kraków 1982.