Chłopecki, Andrzej

Chłopecki Andrzej, *21 I 1950 Bydgoszcz, †23 IX 2012 Warszawa, polski muzykolog, krytyk muzyczny, publicysta, organizator i animator życia muzycznego, pedagog. W latach 1964–69 uczył się gry na fortepianie w PLM w Bydgoszczy, od 1969 do 1974 studiował muzykologię na UW, uzyskując dyplom (1975) na podstawie pracy o Pasji K. Pendereckiego, napisanej pod kierunkiem Z. Lissy. Był stypendystą m.in. Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD) na Międzynarodowych Wakacyjnych Kursach Nowej Muzyki w Darmstadcie (1980, 1982, 1988, 1990, 1994), paryskiej Fondation pour une Entraide Intellectuelle (1980), Das Institut für die Wissenschaften vom Menschen (1984) oraz Alban Berg-Stiftung (1986) w Wiedniu. W 1975 rozpoczął pracę w Naczelnej Redakcji Muzycznej PRiTV, gdzie do 1977 był redaktorem, zaś w latach 1977–81 kierownikiem redakcji muzyki współczesnej. Usunięty z radia w stanie wojennym, od 1982 do 1992 pracował w oddziale warszawskim PWM. W 1991 ponownie zatrudniony w Programie 2 PR, od 1992 jako kierownik redakcji muzyki współczesnej, a także komentator i redaktor zamawiający. Wykładał w Akademii Muzycznej w Krakowie (1982–91), w Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach (od 1996), w Studium Podyplomowym przy Instytucie Badań Literackich PAN w Warszawie (od 1999) oraz na Wydziale Wiedzy o Teatrze w Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie (od 2009).

W swych pracach naukowych i publicystycznych Chłopecki zajmował się muzyką XX i XXI w., w tym przede wszystkim twórczością kompozytorów polskich: K. Pendereckiego, W. Lutosławskiego, P. Szymańskiego, T. Sikorskiego i in., a także problematyką modernizmu, w szczególności twórczością A. Berga, której poświęcił dysertację doktorską, napisaną pod kierunkiem M. Tomaszewskiego (2006).

Jednym z najbardziej twórczych nurtów jego muzykologicznej aktywności była publicystyka muzyczna oraz recenzje koncertowe publikowane na łamach m.in. „Ruchu Muzycznego”, „Tygodnika Powszechnego”, „Odry”, „Jazz Forum”, „Studio”. Jego indywidualny styl prowadzenia audycji radiowych, a także dar lapidarnej pointy, umiejętność formułowania odważnych i celnych, choć niepozbawionych subiektywizmu diagnoz, sprawiały, że stał się pierwszoplanową postacią krytyki i eseistyki muzycznej, przewodnikiem po muzycznej współczesności. Znaczną zasługą jego błyskotliwych i poczytnych felietonów na łamach miesięcznika „Res Publica Nowa” (cykl Dziennik ucha, 1993–97), a następnie w dzienniku „Gazeta Wyborcza” (Słuchane na ostro, 2001–11) było wprowadzenie kwestii kluczowych dla świata muzycznego w przestrzeń debaty publicznej.

Chłopecki działał w wielu organizacjach społecznych, stowarzyszeniach twórczych, instytutach, brał udział w pracach licznych komisji i ciał doradczych. Należał do ZKP (od 1975), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1978–81), polskiej sekcji MTMW (1980–89 członek Zarządu, 1989–95 członek Komisji Rewizyjnej). W latach 1982–89 był konsultantem ds. muzycznych Komitetu Kultury Niezależnej NSZZ „Solidarność”, od 1991 do 1993 członkiem Rady Promocji Fundacji Kultury w Warszawie, od 1993 rady programowej „Musiktexte. Zeitschrift für Neue Musik” w Kolonii, od 1999 — członkiem Komisji Programowej Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” (z przerwą w 2003). Należał do członków-założycieli Polsko-Japońskiej Konferencji Kulturalnej (1994), Towarzystwa im. W. Lutosławskiego (1997) i Fundacji Przyjaciół Warszawskiej Jesieni (1997; od 2001 był jej prezesem). Wchodził w skład Polskiej Akademii Fonograficznej (od 2000), Rady Programowej Teatru Wielkiego — Opery Narodowej w Warszawie (od 2001), Rady Programowej NOSPR w Katowicach (od 2005), Rady Programowej (w latach 2006–10 był jej przewodniczącym) Polskiego Wydawnictwa Audiowizualnego (od 2009 Narodowy Instytut Audiowizualny). Działania Chłopeckiego w zakresie promowania polskiej twórczości muzycznej przejawiały się m.in. w zamówieniach kompozytorskich, które składał jako kierownik radiowej redakcji muzyki współczesnej, przyczyniając się do powstania utworów o istotnym znaczeniu dla historii muzyki polskiej. Z powodzeniem propagował polską twórczość kompozytorską za granicą jako twórca autorskich projektów koncertów, realizowanych przez Polskie Radio w ramach współpracy z radiofoniami zagranicznymi, członek jury Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów (od 1994), autor audycji w rozgłośni Deutschlandfunk w Kolonii oraz licznych artykułów w prasie niemieckiej (głównie „Musiktexte”) i uczestnik szeregu konferencji międzynarodowych. Był twórcą programu stypendialnego dla młodych kompozytorów i wykonawców Europy Środkowo-Wschodniej, dyrektorem artystycznym festiwali prezentujących muzykę współczesną (m.in. 2006 festiwal muzyki P. Szymańskiego oraz Musica Polonica Nova we Wrocławiu, od 2010). Brał udział w pracach jury konkursów kompozytorskich i wykonawczych, m.in. jury przyznającego Kranichsteiner Musikpreis dla uczestników Międzynarodowych Wakacyjnych Kursów Nowej Muzyki w Darmstadcie, jury konkursu kompozytorskiego „Masterprize”, organizowanego przez Royal Academy of Music w Londynie, jury Nagrody Mediów Publicznych „Opus” (2009).

Chłopecki otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. w 1994 nagrodę Zarządu Polskiego Radia S.A. za promocję muzyki polskiej, w 1998 nagrodę specjalną Kapituły Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury, w 2000 nominację do nagrody Fryderyk 1999 za projekt fonograficzny Hommage à Lutosławski (wyd. przez PR), w 2001 Honorową Odznakę PR, w 2003 Medal Mozartowski Międzynarodowej Rady Muzycznej oraz Medal – Odznakę Honorową ZKP, w 2005 Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Medal 80-lecia PR, w 2006 Krzyż Rycerski Orderu Zasługi Republiki Litwy, w 2007 Odznakę honorową „Zasłużony dla kultury polskiej” oraz nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie upowszechniania kultury, w 2008 Złoty Mikrofon, w 2009 nagrodę specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Publikacje książkowe Chłopeckiego zaczęto wydawać dopiero po jego śmierci. Dotychczas opublikowane potwierdzają istotne znaczenie jego pisarstwa w interpretowaniu zjawisk i tworzeniu oblicza muzycznej współczesności w ramach festiwalu „Warszawska Jesień”, a także w poszerzaniu rozumienia znaczeń muzyki W. Lutosławskiego. Monografia poświęcona wczesnej twórczości A. Berga (z lat 1900–13) jest wybitnym dokonaniem muzykologicznym Chłopeckiego, wypełniającym dotkliwą lukę w piśmiennictwie polskim.

Literatura: K. Naliwajek-Mazurek Andrzej Chłopecki — zarys biografii, w: Warszawska Jesień w tekstach Andrzeja Chłopeckiego, red. M. Szoka, K. Naliwajek-Mazurek i M. Długosz, Warszawa 2013.