Britten [brytn] Edward Benjamin, *22 XI 1913 Lowestoft (Suffolk), †4 XII 1976 Aldeburgh, angielski kompozytor, pianista i dyrygent. Początkowo kształcił się pod kierunkiem H. Samuela (fortepian) i F. Bridge’a (kompozycja). W latach 1930–34 kontynuował naukę u A. Benjamina (fortepian) i J. Irelanda (kompozycja) w Royal College of Music w Londynie. Komponować zaczął już w dzieciństwie; do 16. roku życia napisał symfonię na orkiestrę smyczkową, 6 kwartetów smyczkowych, 10 sonat fortepianowych, 3 suity fortepianowe, 12 pieśni i oratorium. Jego pierwsze publikowane utwory, m.in. Sinfonietta na orkiestrę kameralną i Phantasy Quartet na obój, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, powstały podczas studiów w Royal College of Music. W tym też okresie Britten zaczął pisać muzykę dla filmu, a następnie dla radia i teatru. Ta współpraca, podjęta zresztą w celach zarobkowych, umożliwiła mu nawiązanie kontaktów z literatami z kręgu W. H. Audena i S. Spendera, z ich twórczością zaangażowaną w konflikty historyczne i psychologiczno-moralne współczesnego świata. W latach 1939–42 Britten przebywał w USA; powstało tam kilka cenniejszych jego utworów, m.in. Sinfonia da Requiem i Les illuminations, a także zamysł opery, na którą otrzymał zamówienie od Koussevitzky Music Foundation. Opera ta – Peter Grimes – ukończona po powrocie kompozytora do Anglii, przyniosła mu światowy rozgłos i rozpoczęła serię dalszych utworów w tym gatunku. Britten, osiedliwszy się w Aldeburgh (hrabstwo Suffolk), zainicjował tam w 1947 (z E. Crozierem i P. Pearsem) doroczny festiwal muzyki angielskiej oraz utworzył i prowadził English Opera Group, specjalizującą się w wystawianiu angielskich oper kameralnych; pod jego dyrekcją i w jego opracowaniu wykonana była w 1951 opera Dydona i Eneasz Purcella. Britten występował jako dyrygent i pianista, wykonując przede wszystkim własne utwory. Odbył liczne tournées artystyczne po Ameryce i Europie, akompaniując na fortepianie P. Pearsowi (tenor); koncertował z nim także w Polsce w 1961 podczas V Warszawskiej Jesieni (w programie 7 Sonnets of Michelangelo i 6 Hölderlin-Fragmente). Otrzymał tytuł doktora honoris causa uniwersytetów w Oksfordzie (1963) i w Leicester (1965).
Britten był twórcą zafascynowanym tradycją. Jego zwroty do przeszłości mają różną postać, począwszy od wydawania i wykonywania muzyki dawnej (Orpheus Britannicus, Harmonia Sacra – z P. Pearsem), przez aranżacje pieśni ludowych (francuskich, angielskich, walijskich, szkockich, irlandzkich) na głos z orkiestrą i głos z fortepianem oraz cytowanie i twórcze opracowanie muzyki mistrzów epok poprzednich (m.in. Purcella), aż do wykorzystywania dawnych technik kompozytorskich oraz nawiązywania do nurtów i stylów minionych epok.
W wielu kompozycjach Britten skłaniał się ku programowości i ilustracyjności. Nawet krótkie utwory instrumentalne noszą niekiedy tytuły wskazujące na treści inspirujące kompozytora, a zarazem sugerujące ich recepcję przez słuchacza. Znamiennym przykładem jest utwór 6 metamorfoz wg Owidiusza na obój solo; każda z części posiada tu rozbudowany podtytuł: cz. I – Pan grający na trzcinowej piszczałce, którą była Syrinks, jego ukochana, cz. II – Faeton, który raz jeden przejechał się słonecznym rydwanem i rażony piorunem spadł do rzeki Erinados, itd. Ze szczególnie wyraźną ilustracyjnością spotykamy się w Symfonii wiosennej, gdzie Britten nawiązał do wokalno-instrumentalnej odmiany tej formy; posłużył się tekstami poetów dawnych i współczesnych, powierzył je rozbudowanej obsadzie głosowej (sola, chóry) i uformował całość tak, by w sposób wyrazisty (może nawet nazbyt wyrazisty, bo graniczący z naiwnością) odzwierciedlała nastrój sugerowany przez tekst.
Melodyka, która dla kompozytorów XX w. przestała być czynnikiem pierwszoplanowym, u Brittena nadal ma nadrzędne znaczenie w hierarchii elementów kształtujących strukturę dzieła. Przyczynia się ona do spoistości kompozycji w wyniku powrotów fraz melodycznych (finałowe rondo z I Kwartetu smyczkowego D-dur oparte jest na motywie tematu introdukcji i I cz.; wokalna fraza melodyczna rozpoczynająca Les illuminations powraca w identycznej postaci w cz. przedostatniej, itp.), a zarazem jest dowodem – głównie w utworach na głos z fortepianem i głos z orkiestrą – wyczulenia kompozytora na walory dźwiękowe warstwy słownej utworu.
W zakresie harmoniki Britten posługuje się wypróbowanym językiem muzycznym, w zasadzie nie wykraczając poza system funkcyjny. Jednym z ciekawszych utworów pod względem harmonicznym jest Scottish Ballad, w której nawiązania do wielogłosowej muzyki średniowiecznej (organum, fauxbourdon) są uchwytne szczególnie w tematycznych partiach fortepianowych. Instrumentacja Brittena również nie jest nowatorska, wskazuje na sposoby wydobycia dźwięku i instrumentarium właściwe kompozytorom 1. ćwierci XX w. Poszczególne barwy instrumentalne są niekiedy eksponowane przez wprowadzenie solowych instrumentów koncertujących, np. fletu i skrzypiec w Peter Grimesie, a także grupy koncertującej, jak np. zespół występujący na scenie w Śnie nocy letniej (2 flety blokowe, małe talerze i 2 bloki chińskie, czyli tzw. pudełeczka) lub w Peter Grimesie (2 klarnety, skrzypce solo, kontrabas, perkusja), co można uznać za nawiązanie do barokowego stylu concertato.
Z dotychczasowej spuścizny muzycznej Britten przejął również technikę wariacyjną i imitacyjną. Operuje kanonem (melodia XIV-wiecznego kanonu Sumer is icumen in w Symfonii wiosennej), fugą (Cantata academica, The Young Person’s Guide to the Orchestra, Preludium i fuga na 18-głosową orkiestrę smyczkową), passacaglią (Koncert skrzypcowy d-moll, Symfonia na wiolonczelę i orkiestrę, Peter Grimes), a także chaconną (II Kwartet smyczkowy D-dur). W ramach wielkich form wariacyjnych często poszczególne wariacje są tańcami, jak np. finalna tarantela w Diversions na fortepian i orkiestrę, walc w Variations on a Theme of Frank Bridge. Rytmy i formy taneczne są również charakterystyczne dla innych utworów cyklicznych, jak koncert (walc i marsz w Koncercie fortepianowym D-dur), a szczególnie suita (bolero, tarantela, marsz i walc w Soirées musicales, marsz i walc w Suicie na skrzypce i fortepian).
Najbardziej reprezentatywną formą dla twórczości Brittena, w której najwyraźniej rysują się niemal wszystkie cechy jego stylu, jest opera. Jego opery są zróżnicowane pod względem faktury i ekspresji. Rozpatrując je z punktu widzenia tematyki oraz nastroju i charakteru, wyróżnić można takie przykłady jak: Gloriana, majestatyczna, uroczysta, napisana z okazji koronacji królowej Elżbiety II; Albert Herring, oparty na dowcipnym i pikantnym zarazem opowiadaniu Le rosier de Madame Husson G. de Maupassanta; Opera żebracza z satyrycznym librettem J. Gaya; Peter Grimes i Billy Budd poruszające problematykę dramatyczną – konflikt jednostki ze środowiskiem społecznym, od którego jest ona uzależniona i wobec jego wyroków (często niesprawiedliwych) bezsilna. W warstwie muzycznej tych dzieł, która podkreśla koncepcję dramatyczną, kompozytor z reguły stosuje środki nie nowe, lecz nawiązujące do zastanej konwencji operowej i tradycyjnych skojarzeń, jak np. dźwięki dzwonów w scenie przy kościele w Peter Grimesie (akt II, scena 1) czy kołysankowe motywy podczas snu Lukrecji w The Rape of Lucretia (akt II, scena 1).
Continuum formy Britten osiąga za pomocą powtarzającego się sposobu traktowania zespołu instrumentalnego, materiału tematycznego i struktur brzmieniowych. Powroty tego samego instrumentarium towarzyszą tym samym głosom wokalnym. Niekiedy (jak to ma miejsce w The Rape…) powiązanie akcji scenicznej z muzyką przejawia się nieomal w „przypisaniu” poszczególnych instrumentów określonym postaciom, która to zasada przestrzegana bywa w dłuższych fragmentach utworu. Jaskrawym przykładem powtarzania materiału tematyczno-motywicznego jest główny temat The Turn of the Screw uporczywie powracający w 15 wariacyjnych interludiach między 8 scenami każdego z aktów. W Peter Grimesie obok powiązań tematycznych zachodzących między interludiami instrumentalnymi i partiami wokalno-instrumentalnymi poszczególnych aktów występuje więź między skrajnymi częściami całej opery przez kontrapunktyczne opracowanie w III akcie materiału tematycznego podanego na początku utworu. Dla The Rape of Lucretia charakterystyczne jest powracanie całych układów brzmieniowych zbliżonych do siebie lub identycznych nie tylko pod względem melodycznym, ale także dynamicznym, agogicznym i instrumentalnym. Powtarzalność takich fragmentów wpływa na architektonikę oper.
Rozczłonkowanie w obrębie aktów i scen jest także rezultatem zróżnicowania odcinków wokalnych na pieśni, partie aryjne i recytatywne, z przewagą tych ostatnich. Formę pieśni najobficiej Britten zastosował w Operze żebraczej, co zresztą wynika z właściwości opery typu balladowego; cytaty 66 popularnych w XVIII w. piosenek i ballad dziadowskich zostały przez kompozytora twórczo opracowane; solowe śpiewki ludowe pojawiają się również w wersjach wielogłosowych (duety, ansamble, chóry), towarzyszy im oprawa orkiestrowa, a występują one w kontekście interludiów instrumentalnych i archaizującej uwertury. W pozostałych operach pieśni nie pojawiają się często, ale tym silniej uwydatniają się na tle całości, w której dominuje recytatyw; i tak np. w Billy Buddzie wprowadzone są pieśni żeglarzy angielskich – shanties, w Peter Grimesie natomiast – ballady, które rysunkiem linii melodycznej nawiązują do ludowości, a kontrapunktycznym sposobem opracowania do angielskich form, polifonicznych typu ground i anthem. Tradycyjna forma arii, jak np. Embroidery in childhood (ABA1B1) śpiewana przez Ellen w Peter Grimesie (III akt), należy do rzadkości, częstsze są kantylenowe partie pokrewne arii, jak choćby wokalizy Lucii i Bianki w The Rape of Lucretia (I akt), notabene towarzyszące recytatywowi chóru żeńskiego. Recytatywy w operach Brittena są bardzo zróżnicowane; przeważają solowe, choć pojawiają się też zespołowe (The Rape of Lucretia) i chóralne (Peter Grimes); są one realizowane z akompaniamentem orkiestrowym lub wyłącznie fortepianowym, albo też w ogóle bez towarzystwa instrumentalnego. Przykładem opery o zdecydowanej przewadze recytatywów (z udziałem orkiestry) jest Billy Budd. W Śnie nocy letniej Britten poszedł dalej – wprowadził obok recytatywów partię mówioną (rola Puka). Takie elementy operowe jak sola, duety, ansamble, chóry składają się na większe, podobnie uformowane całości, a więc na sceny i akty (często na wzór antycznej tragedii poprzedzone prologiem), niezależnie od tego, czy jest to opera kameralna (The Rape of Lucretia, The Turn of the Screw), czy też przeznaczona na rozbudowany aparat wykonawczy (Peter Grimes, Gloriana). To zewnętrzne architektoniczne podobieństwo kryje za sobą odmienne kompleksy dźwiękowe.
Zarówno w Peter Grimesie, jak i w The Rape of Lucretia bardzo istotną rolę w kształtowaniu struktury brzmieniowej odgrywa chór, ale w pierwszym przypadku jest to zespół wielogłosowy, polifonizujący, wzorowany na angielskich anthemach, natomiast w drugim – chór, który nawiązuje do tradycji dramatu starogreckiego, a zatem do jego komentującej roli. Oba chóry (męski i żeński) w The Rape of Lucretia wprowadzają w akcję, kończą ją i pełnią funkcję narratora w jej przebiegu; zostały one jednak potraktowane w sposób niekonwencjonalny, gdyż są chórami tylko z nazwy i z funkcji, natomiast ich obsadę kompozytor ogranicza do minimum, do pojedynczych (sic!) głosów (tenor solo i sopran solo), co z kolei jest zgodne z koncepcją całości, koncepcją dzieła kameralnego. Operowanie w nim małym aparatem wykonawczym (6 solistów, 2 jednoosobowe chóry, 12 instrumentów solowych i perkusja) daje w rezultacie przejrzystość i klarowność brzemienia. Do uzyskania podobnego efektu Britten dąży również w tych operach, w których zaangażowany został większy zespół wokalno-orkiestrowy, np. w Billy Buddzie (uderza tu wyłączne wykorzystanie głosów męskich, podyktowane zresztą librettem); rozbudowana instrumentacja jest wykorzystana głównie w celu zróżnicowania sonorystycznego sukcesywnie pojawiających się struktur, a nie w celu wzbogacenia brzmień symultatywnych. Instrumentacja oper, znacznie niekiedy zróżnicowana i świadcząca o gruntownym opanowaniu rzemiosła kompozytorskiego, podobnie jak inne czynniki muzyczne, które stanowią o jakości struktur dźwiękowych Brittena, pełni rolę służebną względem treści literackiej; i tak np. wspomniane już zespoły instrumentalne występujące na scenie pozostają w ścisłym związku z akcją (Peter Grimes, akt III, zabawa w gospodzie), a oszczędność w dozowaniu brzmienia orkiestrowego wiąże się na ogół z przeniesieniem punktu ciężkości na dramat niesiony przez tekst (Billy Budd, The Turn of the Screw).
Nerw dramatyczny Brittena ujawnia się także w gatunkach poniekąd pokrewnych operze, a mianowicie w misterium i przypowieściach kościelnych. W Noye’s Fludde kompozytor nawiązał do średniowiecznych widowisk angielskich o tematyce religijnej i wykorzystał w nim umiejętność operowania bardzo rozbudowanym zespołem wykonawczym, natomiast w Curlew River, The Burning Fiery Furnace i The Prodigal Son zastosował obsadę kameralną, opierając się na doświadczeniach własnych (opery kameralne), a także na zasadach konstrukcyjnych sztuk klasycznych teatru japońskiego nō, przeżywającego swój renesans.
Współczesne sposoby kształtowania dzieła muzycznego w zasadzie nie znajdują odbicia w utworach Brittena. Spotykamy w nich wprawdzie skromne zastosowanie dodekafonii (The Turn of the Screw, Cantata academica), jednak nie przenika ona całości nielicznych kompozycji opartych na tej technice, lecz zaledwie ich fragmenty. Powiązania Brittena z muzyką XX w. znajdujemy raczej na płaszczyźnie traktowania przez niego barokowych i klasycznych form. Twórczość instrumentalna Brittena, która obfituje w te formy, świadczy o kontynuowaniu przez kompozytora kierunku neoklasycznego, a przykład Variations on a Theme of Frank Bridge z dowcipnie zmodyfikowanym Bridge’owskim tematem z 3 idylli nasuwa porównanie z Prokofiewowskim ujęciem tego kierunku. Britten potrafił połączyć w oryginalny stop dotychczasowe osiągnięcia światowej kultury muzycznej z dziedzictwem kultury rodzimej. Stosuje formy muzyczne ogólnoeuropejskie, a obok nich – typowo angielskie (anthem, shanty); nawiązuje do Verdiego (opery) i Mahlera (utwory wokalno-instrumentalne), ale również ujawnia swoje umiłowanie patrymonium muzycznego (Purcell, pieśni ludowe); porusza problemy ogólnoludzkie, a zarazem treści związane z bliskim mu środowiskiem wybrzeża angielskiego (Peter Grimes); zwraca się do kultury języka łacińskiego (kantaty), włoskiego (7 Sonnets of Michelangelo) i francuskiego (Les illuminations), ale z największą pieczołowitością oddaje prozodię języka rodzimego. Wyrazista angielskość nadaje utworom Brittena piętno indywidualne, a twórcę ich stawia w rzędzie kompozytorów narodowych.
Literatura: Benjamin Britten. A Complete Catalogue of his Works, Londyn 1963; La création de 1’opéra anglais et „Peter Grimes”, red. E. Crozier, Paryż 1947; E. W. White, Benjamin Britten, Londyn 1948, 2. wersja: 1954, wyd. niemieckie Zurych 1948; wyd. zrewid. Londyn 1970; Tribute to Benjamin Britten on his Fiftieth Birthday, red. A. Gishford, Londyn 1963; S. Lazarov, Benjamin Britten, Sofia 1965; A. Tauragis, Benjamin Britten, Moskwa 1965; I. Holst, Britten, Londyn 1966, 2. wersja: 1970; P. Howard, The Operas of Benjamin Britten, Londyn i Nowy Jork 1969; B. Schäffer, Muzyka XX w. Twórcy i problemy, Kraków 1975; Letters from a Life. Selected Letters and Diaries of Benjamin Britten, wyd. D. Mitchell i P. Reed, Londyn 1991; P. Evans, The Music of Benjamin Britten, Londyn 1979; J. Evans, P. Reed, P. Wilson, A Britten Source Book, Aldeburgh 1987; A. Whittall, „Twisted Relations”. Method and Meaning in Britten’s „Billy Budd”, „Cambridge Opera Journal” II, 1990; Britten’s „Gloriana”. Essays and Sources, red. P. Banks, Woodbridge 1993; M. Kennedy, Britten, Londyn 1981, wyd. zrewid. 1993; A. Tuchowski, Benjamin Britten. Twórca, dzieło, epoka, Kraków 1994.
znakomita większość kompozycji została wydana przez firmę Boosey & Hawkes
Instrumentalne:
Sinfonietta na orkiestrę kameralną op. 1, 1932, prawyk. Londyn 31 I 1933
Simple Symphony na orkiestrę smyczkową op. 4, 1925; 2. wersja: 1934, prawyk. Norwich 6 III 1934, The Norwich String Orchestra, dyrygent B. Britten
Soirées musicales op. 9, suita orkiestowa wg Rossiniego, 1936
Variations on a Theme of Frank Bridge na orkiestrę smyczkową op. 10, 1937, prawyk. Salzburg 27 VIII 1937 (festiwal), Boyd Neel Orchestra, dyrygent B. Neel
Mont Juic op. 12, suita orkiestrowa tańców katalońskich (z L. Berkeleyem), 1937
Canadian Carnival na orkiestrę op. 19, 1939, prawyk.: wyk. radiowe 6 VI 1940, BBC Symphony Orchestra, dyrygent C. Raybould; wyk. koncertowe: Cheltenham 12 VI 1945 (festiwal), London Philharmonic Orchestra, dyrygent B. Britten
Sinfonia da Requiem na orkiestrę op. 20, 1940, prawyk. Nowy Jork 30 III 1941, New York Philharmonic Orchestra, dyrygent J. Barbirolli
Matinées musicales op. 24, suita orkiestrowa wg Rossiniego, 1941
Preludium i fuga na orkiestrę smyczkową op. 29, 1943, prawyk. Londyn 23 VI 1943, Boyd Neel Orchestra, dyrygent B. Neel
4 Sea Interludes z Peter Grimesa op. 33a
Passacaglia z Peter Grimesa op. 33b
The Young Person’s Guide to the Orchestra op. 34, wariacje i fuga na temat Purcella, 1946, prawyk. Liverpool 15 X 1946, Liverpool Philharmonic Orchestra, dyrygent M. Sargent
The Building of the House op. 79, uwertura orkiestrowa (z chórem lub bez), 1967
Koncert fortepianowy D-dur op. 13, 1938, prawyk. Londyn 18 VIII 1938, fortepian B. Britten, BBC Symphony Orchestra, dyrygent H. Wood; 2. wersja: 1945
Koncert skrzypcowy d-moll op. 15, 1935, prawyk. Nowy Jork 28 III 1940, skrzypce A. Brosa, New York Philharmonic Orchestra, dyrygent J. Barbirolli; 2. wersja: 1958
Diversions na fortepian (na lewą rękę) i orkiestrę op. 21, 1940, prawyk. 16 I 1942, fortepian P. Wittgenstein, Philadelphia Orchestra, dyrygent E. Ormandy; 2. wersja: 1954
Scottish Ballad na 2 fortepiany i orkiestrę op. 26, 1941, prawyk. 28 XI 1941, fortepian E. Barlett i R. Robertson, Cincinnati Symphony Orchestra, dyrygent E. Goossens
Symfonia na wiolonczelę i orkiestrę op. 68, 1963
Phantasy Quartet na obój, skrzypce, altówkę i wiolonczelę op. 2, 1932, prawyk. Florencja 5 IV 1934 (Festiwal Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej), obój L. Goossens
Suita na skrzypce i fortepian op. 6, 1935, prawyk. Barcelona 21 IV 1936 (Festiwal Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej), skrzypce A. Brosa, fortepian B. Britten
Introduction and Rondo alla Burlesca na 2 fortepiany op. 23 nr 1, 1940
Mazurka Elegiaca „In memoriam I. J. Paderewski” na 2 fortepiany op. 23 nr 2, 1941, prawyk. Nowy Jork, zima 1941, fortepian E. Barlett i R. Robertson
I Kwartet smyczkowy D-dur op. 25, 1941, prawyk. Los Angeles IX 1941, Coolidge String Quartet
II Kwartet smyczkowy C-dur op. 36, 1945, prawyk. Londyn 21 XI 1945, The Zorian String Quartet
Lachrymae. Reflections on a Song of John Dowland na altówkę i fortepian op. 48, 1950, prawyk. Aldeburgh Festival 20 VI 1950, altówka W. Primrose
Sonata C-dur na wiolonczelę i fortepian op. 65, 1961, prawyk. Aldeburgh Festival 7 VII 1961, wiolonczela M. Rostropowicz, fortepian B. Britten
Gemini Variations na flet, skrzypce i fortepian na 4 ręce op. 73, 1965
Holiday Diary, suita na fortepian op. 5, 1934
Prelude and Fugue on a Theme of Victoria na organy, 1946, prawyk. Northampton 21 IX 1946
6 Metamorphoses after Ovid (6 metamorfoz wg Owidiusza) na obój op. 49, 1951, prawyk. Aldeburgh Festival 14 VI 1951, obój J. Boughton, prawyk. Polskie Warszawska Jesień 25 IX 1963, obój L. Faber
Night Piece, nokturn na fortepian, 1963
Nocturnal after J. Dowland na gitarę op. 70, 1963
Suita na wiolonczelę op. 72, 1964
II Suita na wiolonczelę op. 80, 1968
III Kwartet smyczkowy op. 94, 1975
III Suita na wiolonczelę, op. 87, 1972
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
A Hymn to the Virgin, anthem na chór mieszany a cappella, sł. Anonim ok. 1300, 1930, prawyk. Lowestoft 5 I 1931, The Lowestoft Musical Society; 2. wersja: 1934
3 Part-Songs na 2-głosowy chór chłopięcy lub żeński: 1. The Ride-by-Nights, 2. The Rainbow, 3. The Ship of Rio; sł. Walter de la Mare, 1932, prawyk. Londyn 12 XII 1932
2 Part-Songs na chór mieszany i fortepian: 1. I lov’d a lass, sł. G. Wither; 2. Lift Boy, sł. R. Graves; 1933, prawyk. Londyn 11 XII 1933
A Boy was Born, wariacje chóralne na głosy męski, żeński i chłopięcy a cappella (organy ad libitum) op. 3: Temat – A Boy was Born, sł. Anonim XVI w.; wariacja I – Lullay Jesu, sł. Anonim sprzed 1536; wariacja II – Herod, sł. Anonim XV w.; wariacja III – Jesu, as Thou art our Saviour, sł. Anonim XV w.; wariacja IV – The Three Kings, sł. Anonim XV w.; wariacja V – In the black mid-winter, sł. Anonim XV w.; wariacja VI (finał) – Noel!, sł. Anonim XV w., Th. Tusser, F. Quarles; 1933, prawyk.: wyk. Radiowe 23 II 1934, wyk. Koncertowe: Londyn 17 XII 1934; 2. wersja: 1934
Friday Afternoons, 12 pieśni na głosy dziecięce i fortepian op. 7: 1. Begone dull care, sł. Anonim; 2. A Tragic Story, sł. W. M. Thackeray; 3. Cuckoo!, sł. J. Taylor; 4. Ee-Oh!, sł. Anonim; 5. A New Year Carol, sł. Anonim; 6. I must be married on Sunday, sł. Udall; 7. There was a man of Newington, sł. Anonim; 8. Fishing Song, sł. I. Walton; 9. The Useful Plough, sł. Anonim; 10. Jazz-Man, sł. E. Farjeon; 11. There was a Monkey, sł. Anonim; 12. Old Abraham Brown, sł. Anonim; 1934
Te Deum na chór mieszany a cappella, 1935, prawyk. Londyn 27 I 1936
Advance Democracy na chór mieszany a cappella, sł. R. Swingler, 1938
Hymn to Cecilia na chór mieszany a cappella op. 27, sł. W. H. Auden, 1942, prawyk. Londyn 22 XI 1942, BBC Singers, dyrygent L. Woodgate
A Ceremony of Carols na chór chłopięcy i harfę op. 28: 1. Procession; 2. Wolcum Yole!, sł. Anonim; 3. There is no rose, sł. Anonim; 4a. That yongë child, sł. Anonim; 4b. Balulalow, sł. J., J. i R. Wedderburn; 5. As dew in Aprille, sł. Anonim; 6. This little Babe; sł. Southwell; 7. Interlude (na harfę); 8. In freezing winter night, sł. Southwell; 9. Spring Carol, sł. Cornish; 10. Deo gratias, sł. Anonim; 11. Recession; 1942, prawyk. Norwich 5 XII 1942, The Fleet Street Choir, dyrygent T. B. Lawrence
The Ballad of Little Musgrave and Lady Barnard na chór męski I fortepian, sł. Anonim, 1943, prawyk. Eichstätt II 1944
A Shepherd’s Carol na chór mieszany a cappella, sł. W. H. Auden, 1944, prawyk.: wyk. radiowe 1944, wyk. koncertowe 17 X 1962
Chorale, after an old French Carol na chór mieszany a cappella, sł. W. H. Auden, 1944, prawyk.: wyk. radiowe 1944
Festival Te Deum na chór mieszany i organy op. 32, 1945, prawyk. Swindon 21 IV 1945 (festiwal)
5 Flower Songs op. 47: 1. To Daffodils, sł. R. Herrick; 2. The Succession of the Four Sweet Months, sł. R. Herrick; 3. Marsh Flowers, sł. G. Crabbe; 4. The Evening Primrose, sł. J. Clare; 5. The Ballad of Green Broom, sł. Anonim; 1950
Missa Brevis in D na chór chłopięcy i organy op. 63, 1959, prawyk. Westminster 22 VII 1959, chór katedry w Westminsterze, dyrygent G. Malcolm
Jubilate Deo na chór mieszany i organy, 1961, prawyk. Leeds 8 X 1961
A Hymn of St. Columba na chór mieszany i organy, 1962, prawyk. 2 VI 1963, The Ulsters Singers, dyrygent H. Nelson
Psalm 150 na chór dziecięcy i zespół instrumentalny op. 67, 1962, prawyk. Aldeburgh Festival 24 VI 1963, Northgate School Choir and Orchestra, dyrygent B. Britten
Voices for Today, anthem na chór mieszany i chłopięcy, organy (ad libitum) op. 75, 1965
The Golden Vanity na głosy chłopięcy: 5 solistów, 2 małe chóry i fortepian op. 78, sł. C. Graham, 1967
The Building of the House op. 79 (zob. utwór orkiestrowy)
The Birds na średni głos i fortepian, sł. H. Belloc, 1929; 2. wersja: 1934
On this Island, 5 pieśni na wysoki głos i fortepian op. 11: 1. Let the florid music praise!, 2. Now the leaves are fading fast, 3. Seascape, 4. Nocturne, 5. As it is, plenty; sł. W. H. Auden, 1937, prawyk. Londyn 19 XI 1937, sopran S. Wyss, fortepian B. Britten
2 Ballads na 2 głosy i fortepian: 1. Mother Comfort, sł. M. Slater; 2. Underneath the Abject Willow, sł. W. H. Auden; 1937
Fish in the Unruffled Lakes na wysoki głos i fortepian, sł. W. H. Auden, 1937
7 Sonnets of Michelangelo na tenor i fortepian op. 22, sł. Michał Anioł Buonarroti, sonety: XVI, XXXI, XXX, LV, XXXVIII, XXXII, XXIV, 1940, prawyk. Londyn 23 IX 1942, tenor P. Pears, fortepian B. Britten
The Holy Sonnets of John Donne na głos i fortepian op. 35: 1. O my blacke Soule, 2. Batter my heart, 3. O might those sighes and teares, 4. Oh, to vex me, 5. What if this present, 6. Since she whom I loved, 7. At the round earth’s imagined corners, 8. Thou has made me, 9. Death, be not proud; sł. J. Donne, 1945, prawyk. Londyn 23 XI 1945, tenor P. Pears, fortepian B. Britten
Canticle I na wysoki głos i fortepian op. 40, sł. F. Quarles, 1947, prawyk. 1 XI 1947, tenor P. Pears, fortepian B. Britten
A Charm of Lullabies na mezzosopran i fortepian op. 41: 1. A Cradle Song, sł. W. Blake; 2. The Highland Balou, sł. R. Burns; 3. Sephestia’s Lullaby, sł. R. Greene; 4. A Charm, sł. Th. Randolph; 5. The Nurse’s Song, sł. J. Philip; 1947
Canticle II, Abraham and Isaac na alt, tenor i fortepian op. 51, sł. tekst z misterium chesterskiego, 1952, prawyk. Nottingham 21 I 1952, alt K. Ferrier, tenor P. Pears, fortepian B. Britten
Winter Words na wysoki głos i fortepian op. 52: 1. At day-close in November, 2. Midnight on the Great Western, 3. Wagtail and Baby, 4. The little old table, 5. The Choirmaster’s Burial, 6. Proud Songsters, 7. At the Railway Station, Upway, 8. Before Life and After; sł. Th. Hardy, 1953, prawyk. Leeds 8 X 1953 (festiwal), tenor P. Pears, fortepian B. Britten
Canticle III na tenor, róg i fortepian op. 55, sł. E. Sitwell, 1954, prawyk. Londyn 28 I 1955, tenor P. Pears, róg D. Brain, fortepian B. Britten
6 Hölderlin-Fragmente na głos i fortepian op. 61: 1. Menschenbeifall (The Applaus of Men), 2. Die Heimat (Home), 3. Sokrates und Alkibiades, 4. Die Jugend (Youth), 5. Hälfte des Lebens (The Middle of Life), 6. Die Linien des Lebens (Lines of Life); sł. F. Hölderlin (tłum. E. Mayer i P. Pears), 1958, prawyk. 28 XI 1958, tenor P. Pears, fortepian B. Britten; prawyk. polskie Warszawska Jesień 19 IX 1961, tenor P. Pears, fortepian B. Britten
Corpus Christi Carol na głos chłopięcy solo (lub głosy unisono) i organy, aranżacja wariacji V z A Boy was Born na chór mieszany a cappella, sł. Anonim XV w., 1961
The Ship of Rio na solo i fortepian, aranżacja cz. III z chóralnych 3 Part-Song, 1963
Songs and Proverbs of W. Blake na baryton i fortepian op. 74, sł. W. Blake, 1965
The Poet’s Echo na wysoki głos i fortepian op. 76, sł. A. Puszkin, 1965
Our Hunting Fathers, cykl symfoniczny na sopran i orkiestrę op. 8: Prologue; Rats Away!, sł. Anonim; Messalina, sł. Anonim; Dance of Death, sł. T. Ravenscroft; Epilogue and Funeral March; 1936, prawyk. Norwich 25 IX 1936, sopran S. Wyss, London Philharmonic Orchestra, dyrygent B. Britten
Les illuminations na wysoki głos i orkiestrę smyczkową op. 18: 1. Fanfare, 2. Villes, 3. Phrase. Antique, 4. Royauté, 5. Marine, 6. Interlude, 7. Being Beauteous, 8. Parade, 9. Départ; sł. A. Rimbaud, 1939, prawyk. Londyn 30 I 1940
Serenade na tenor, róg i orkiestrę smyczkową op. 31: Prologue; 1. Pastoral, sł. J. Cotton; 2. Nocturne, sł. A. Tennyson; 3. Elegy, sł. W. Blake; 4. Dirge, sł. Anonim XV w.; 5. Hymn, sł. B. Jonson; 6. Sonnet, sł. J. Keats; Epilogue; 1943, prawyk. Londyn 15 X 1943, tenor P. Pears, róg D. Brain, dyrygent W. Goehr
Children’s Crusade, ballada na głos dziecięcy i orkiestrę op. 82, sł. wg B. Brechta, 1969
Ballad of Heroes na tenor (lub sopran) solo, chór i orkiestrę op. 14: 1. Funeral March, 2. Scherzo (Dance of Death), 3. Recitative and Choral, 4. Epilogue (Funeral March); sł. R. Swingler, W. H. Auden, 1939, prawyk. Londyn 5 IV 1939 (festiwal), dyrygent C. Lambert
Rejoice in the Lamb, kantata na głosy solo, chór mieszany i orkiestrę op. 30, sł. Ch. Smart, 1943, prawyk. Northampton 21 IX 1943
Saint Nicolas, kantata na tenor solo, chór mieszany, chór sopranów i altów, 4 głosy chłopięce, duet fortepianowy, perkusję i organy op. 42, sł. E. Crozier, 1948, prawyk. Aldeburgh Festival 5 VI 1948, tenor P. Pears, Aldeburgh Festival Chorus, dyrygent L. Woodgate
Spring Symphony (Symfonia wiosenna) na sopran, alt, tenor solo, chór mieszany, chór chłopięcy i orkiestrę op. 44: 1. Introduction, sł. Anonim XVI w., The Merry Cuckoo, sł. E. Spenser, Spring, sł. Th. Nashe, The Driving Boy, sł. G. Peele, J. Clare, The Morning Star, sł. J. Milton; 2. Welcome, Maids of Honour, sł. R. Herrick, Waters above, sł. H. Vaughan, Out on the Lawn, sł. W. H. Auden; 3. When will my May come, sł. Barnefield, Fair and Fair, sł. G. Peele, Sound the Flute, sł. W. Blake; 4. Finale: London to thee I do present, sł. F. Beaumont, J. Fletcher; 1949, prawyk. Amsterdam 9 VII 1949 (festiwal), sopran J. Vincent, alt K. Ferrier, tenor P. Pears, Dutch Radio Chorus, Concertgebouw Orchestra, dyrygent E. van Beinum; prawyk polskie Warszawska Jesień 17 X 1956, sopran Z. Stachurska, alt I. Winiarska, tenor A. Bachleda, Orkiestra Symfoniczna i Chór Polskiego Radia, Chór Chłopięcy Filharmonii Krakowskiej, dyrygent J. Gert
A Wedding Anthem na sopran i tenor solo, chór mieszany i organy op. 46, sł. R. Duncan, 1949
Noye’s Fludde, misterium chesterskie na głosy solo (także dziecięce), chór dziecięcy, zespół kameralny i orkiestrę dziecięcą op. 59, 1957, prawyk. Aldeburgh Festival 18 VI 1958, dyrygent Ch. Makerras
Nocturne na tenor solo, 7 instrumentów (flet, rożek angielski, klarnet, fagot, róg, harfę, kotły) i orkiestrę smyczkową op. 60: Prometheus Unbound, sł. R. Schelley; The Kraken (z fagotem), sł. A. Tennyson; The Wanderings of Cain (z harfą), sł. S. T. Coleridge; Blurt, Master Constable (z rogiem), sł. Th. Middleton; The Prelude (z kotłami), sł. W. Wordsworth; The Kind Ghosts (z rożkiem angielskim), sł. R. Owen; Sleep and Poetry (z fletem i klarnetem), sł. J. Keats; Sonnet 43, sł. W. Szekspir; 1958, prawyk. Leeds 16 X 1958 (festiwal), tenor P. Pears, BBC Symphony Orchestra, dyrygent R. Schwarz
Cantata academica, carmen Basiliense na sopran, alt, tenor, bas solo, chór mieszany i orkiestrę op. 62, sł. łaciński tekst skompilowany przez B. Wyssa ze statutu uniwersalnego i starych oracji pochwalnych z Bazylei, 1959, prawyk. Bazylea 1 VII 1960, sopran A. Giebel, alt E. Cavelti, tenor P Pears, bas H. Rehfuss, Basler Kammerorchester, dyrygent P. Sacher
War Requiem na sopran, tenor, baryton solo, chór mieszany, chór chłopięcy, orkiestrę kameralną I organy op. 66, sł. tekst z Missa pro defunctis i wiersze W. Owena, 1961, prawyk. Coventry 30 V 1962, sopran H. Harper, tenor P. Pears, baryton D. Fischer-Dieskau, City of Birmingham Symphony Orchestra, dyrygent M. Davies, Melos Ensemble, dyrygent B. Britten
Cantata Misericordium na tenor i baryton solo, chór, orkiestrę smyczkową, fortepian, harfę, kotły op. 69, sł. łacińskie P. Wilkinsona, 1963, prawyk. Genewa 1 IX 1963, tenor P. Pears, baryton D. Fischer-Dieskau, Motet de Genève, Orchestre de la Suisse Romande, dyrygent E. Ansermet
Canticle IV na kontratenor, tenor, baryton i fortepian, op. 86, sł. Th. S. Eliot, 1971
Canticle V na tenor i harfę, op. 89, sł. Th. S. Eliot, 1975
Phaedra, kantata na mezzosopran, wiolonczelę, klawesyn, smyczki i perkusję, op. 93, sł. J. B. Racine (tłum. R. Lowell), 1975
Sceniczne:
Paul Bunyan, operetka, 2-aktowa, libretto W. H. Auden, 1941, prapremiera Nowy Jork 5 V 1941
Peter Grimes op. 33, opera, 3-aktowa, libretto M. Slater wg G. Crabbe’a, 1945, prapremiera Londyn 7 VI 1945, The Sadler’s Wells Opera Company, dyrygent R. Goodall; prapremiera polska Warszawska Jesień 25 IX 1958, zespół Opery Bałtyckiej, dyrygent Z. Latoszewski
The Rape of Lucretia op. 37, opera kameralna, 2-aktowa, libretto R. Duncan wg. A. Obeya, 1946, prapremiera Glyndebourne 12 VII 1946, Glyndebourne English Opera Company, dyrygent E. Ansermet; 2. wersja: 1947
Albert Herring op. 39, komiczna opera kameralna, 3-aktowa, libretto E. Crozier wg. G. de Maupassanta, 1947, prapremiera Glyndebourne 20 VI 1947, English Opera Group, dyrygent B. Britten
The Beggar’s Opera (Opera żebracza) op. 43, komiczna opera balladowa, 3-aktowa, libretto J. Gay, 1948, prapremiera Cambridge 24 V 1948, English Opera Group, dyrygent B. Britten; prapremiera polska Łódź 1957
Let’s make an Opera op. 45, przedstawienie dla dzieci, którego II cz. stanowi opera The Little Sweep, libretto E. Crozier, 1949, prapremiera Aldeburgh Festival 14 VI 1949, English Opera Group, dyrygent N. Del Mar
Billy Budd op. 50, opera, 4-aktowa, libretto E. M. Forster I E. Crozier wg H. Melville’a, 1951, prapremiera Londyn 1 XII 1951, The Royal Opera, dyrygent B. Britten; 2. wersja, 2-aktowa: 1960, prapremiera BBC 13 XI 1961, dyrygent B. Britten
Gloriana op. 53, opera, 3-aktowa, libretto W. Plomer wg L. Stracheya, 1953, prapremiera Londyn 8 VI 1953, The Royal Opera, dyrygent J. Pritchard; 2. wersja: 1967
The Turn of the Screw op. 54, opera kameralna, 2-aktowa, libretto M. Piper wg H. Jamesa, 1954, prapremiera Wenecja 14 IX 1954, English Opera Group, dyrygent B. Britten
The Prince of the Pagodas op. 57, balet, 3-aktowy, libretto J. Cranko, 1956, prapremiera Londyn 1 I 1957, The Royal Opera, dyrygent B. Britten
Noye’s Fludde op. 59, misterium (zob. utwory na głos, chór i orkiestrę)
A Midsummer Night’s Dream (Sen nocy letniej) op. 64, opera komiczna, 3-aktowa, libretto B. Britten i P. Pears wg. W. Szekspira, 1960, prapremiera Aldeburgh Festival 11 VI 1960, English Opera Group, dyrygent B. Britten
3 przypowieści kościelne na głosy solowe, chór, flet, róg, altówkę, kontrabas, harfę, perkusję (w 2. także trąbkę): 1. Curlew River op. 71, 1964, prapremiera Aldeburgh Festival 1964; 2. The Burning Fiery Furnace op. 77, 1966, prapremiera Aldeburgh Festival 1966; 3. The Prodigal Son op. 81, 1968, prapremiera Aldeburgh Festival 1968; libretto W. Plomer
Owen Wingrave, opera telewizyjna, libretto M. Piper wg H. Jamesa, 1971, prapremiera BBC 1971
Death in Venice, opera, libretto M. Piper wg Th. Manna, 1973, prapremiera 1973, English Opera Company
Opracowania:
Les Sylfides (Sylfidy), muzyka baletowa wg F. Chopina, 1940, prapremiera Nowy Jork 1940; prapremiera polska Warszawa V 1958
H. Purcella Dido and Aeneas, opera, 3-aktowa, libretto N. Tate, prapremiera Hammersmith 1 V 1951, English Opera Group, dyrygent B. Britten
