Blake [blejk] William, *28 XI 1757 Londyn, †1 2 VIII 1827 Londyn, angielski poeta, malarz, grafik. Jeden z wielkich artystów sztuki klasycznej w sztuce i literaturze nurtu romantycznego; osobowość o niezwykłej wrażliwości i wyobraźni malarskiej. Nigdy nie wyjeżdżał z Anglii, a wiele motywów z twórczości Michała Anioła, manierystów przyswoił sobie poprzez ryciny i wpływ J.H. Fuselego (u obu „wzniosłość” kojarzyła się zarówno z „klasycznym” jak i „gotyckim” romantyzmem); uwielbiał sztukę średniowieczną. Walory artystyczne iluminowanych manuskryptów wykorzystał w ilustrowanych przez siebie tomikach poetyckich: Songs of Innocence (1789) i Songs of Experience (1794). Pieśni niewinności o charakterze mistycznym to świat dzieci; symbolizuje go stan czystej, naturalnej niewinności, „boski początek natury ludzkiej”. Opracował je na sopran i trio smyczkowe B. Jacob (1922). Pieśni doświadczenia przywołują na pamięć obraz nędzy ówczesnego społeczeństwa, a zawarte w poezji Blake’a przesłania ideowe przybliżają Songs and Proverbs of William Blake na baryton i fortepian op. 74 B. Brittena (1965). Poemat Zaślubiny Nieba i Piekła (1793) wyłamuje się ze współczesnych reguł literackich, stanowi „jakby pierwszy zarys całego, tyle dziedzin obejmującego naraz systemu Blake’a” (W. Juszczak). Krąg tej ezoterycznej mitologii przybliża napisana do słów Blake’a kantata H.W. Daviesa Heavens Gate na mezzosopran, chór i małą orkiestrę. (1917).
Blake tworzył cykle ilustracji do utworów poetyckich własnych i innych autorów: J. Miltona, Dantego (Boska komedia), a także do biblijnej Księgi Hioba, w której w ilustracyjnej wizji Blake’a instrumenty muzyczne pełnią ważną rolę symboliczną. Do Raju utraconego Miltona, poematu epickiego w 12 księgach (1667), stworzył Blake rodzaj komentarza malarskiego, a K. Penderecki muzykę (Raj utracony. Sacra rappresentazione, 1975–78, wyst. Chicago 1978, Warszawa 1979).
Spośród kompozytorów XX w. Blake inspirował swą twórczością poetycką także m.in. G. Holsta (pieśni na głos i fortepian), P. Hindemitha (The Wild Flower’s Song z Nine English Songs na głos i fortepian), M. Tippetta (Song of Liberty).
Edycje: W. Blake Poezje wybrane, tłum. i wstęp Z. Kubiak, Warszawa 1972.
Literatura: W. Gaunt Arrows of Desire. A Study of William Blake and His Romantic World, 1956; S. Helsztyński William Blake w świetle naszych badań, Warszawa 1958; Manifesty romantyzmu 1790–1830. Anglia, Niemcy, Francja, oprac. A. Kowalczykowa, Warszawa 1975 (w tym W. Blake Zaślubiny Nieba i Piekła, tłum. W. Juszczak); W. Juszczak Laokoon Blake’a, w: Fakty i wyobraźnia, Warszawa 1979; A. Konopacki William Blake, Warszawa 1987.
