Barysznikow Baryshnikov, Michaił Nikołajewicz, Mikhail, *27 I 1948 Ryga, rosyjski tancerz. W latach 1958–64 uczył się w szkole baletowej w Rydze, w latach 1964–67 w szkole baletowej w Leningradzie u A. Puszkina. W 1966 zdobył złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Baletowym w Warnie. W latach 1967–74 pierwszy solista baletu Teatru im. Kirowa w Leningradzie. W 1974 podczas występów gościnnych w Toronto Barysznikow postanowił zostać na stałe za granicą. W latach 1974–78 był pierwszym tancerzem American Ballet Theatre, w latach 1978–79 New York City Ballet. Poza tym występował gościnnie w wielu miastach europejskich oraz Ameryki Północnej i Południowej, współpracując z najwybitniejszymi zespołami o światowej renomie. W latach 1980–89 dyrektor artystyczny i pierwszy tancerz American Ballet Theatre. W 1990 założył wraz z M. Morrisem zespół White Oak Dance Project, w którym jest pierwszym tancerzem. Dla American Ballet Theatre Barysznikow przygotował kilka własnych wersji baletów klasycznych, opartych częściowo na oryginalnych choreografiach, m.in. Dziadek do orzechów (muz. P. Czajkowski, 1976), Don Kichot (muz. L. Minkus, 1978), Giselle (muz. A. Adam, 1980), we współpracy z P. Anastosem Kopciuszek (muz. S. Prokofiew, 1983) i z P.L. Samaritanim Jezioro łabędzie (muz. P. Czajkowski, 1988). W 1989 Barysznikow wystąpił w sztuce dramatycznej Metamorphosis (reż. S. Berkoff wg F. Kafki) wystawianej na Brodwayu; swój talent aktorski i taneczny zaprezentował w filmach w reżyserii H. Rossa: The Turning Point (1977), White Nights (1985), Dancers (1987). Telewizja amerykańska poświęciłamu kilka filmów dokumentalnych. Nagrody: w 1969 złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Baletowym w Moskwie oraz nagroda im. W. Niżyńskiego w Paryżu, w 1978 Dance Magazine Award, w 1979 Emmy Award, w 1989 nagroda Outer Circle Drama Critics dla najlepszego aktora; ponadto w 1973 otrzymał tytuł Zasłużonego Artysty RSFSR, a w 1979 doktora honoris causa uniwersytetu w Yale.
Kariera artystyczna Barysznikowa rozpoczęła się w Leningradzie, gdzie wystąpił w wielu rolach, m.in. jako Albert w Giselle, Basilio w Don Kichocie, książę Désiré w Śpiącej królewnie (muz. P. Czajkowski), Młodzieniec w Gorjance (muz. M.M. Każłajew, choreogr. O. Winogradów, 1968), Mercutio w Romeo i Julii (muz. S. Prokofiew, choreogr. J. Czernyszew, 1969), tytułowa rola w Hamlecie (muz. P. Czajkowski, choreogr. K. Siergiejew, 1970), Adam w Stworzeniu świata (muz. A. Pietrow, choreogr. N. Kasatkina i W. Wasiliew, 1971) i in. Różnorodne środki wyrazu zaprezentował w wieczorze baletowym (Leningrad, 1974), na który złożyły się balety Dafnis i Chloe (muz. M. Ravel) i Syn marnotrawny (muz. S. Prokofiew) oraz Divertissement. Po 1974 – dzięki zapoznaniu się z osiągnięciami twórców sztuki baletowej w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych – Barysznikow rozwinął swój kunszt taneczny i wzbogacił dotychczasowy repertuar. Występował w baletach wybitnych choreografów: G. Balanchine’a (Syn marnotrawny; Apollon musagète, muz. I. Strawiński), F. Ashtona (La fille mal gardée, muz. L.-J.-F. Herold, Miesiąc na wsi, muz. F. Chopin), M. Graham (Appalachian Spring, muz. A. Copland, El Penitente, muz. L. Horst), J. Neumeyera (Hamlet-Connotations, muz. A. Copland) i wielu innych.
Wszechstronne opanowanie różnych technik tanecznych, perfekcja i precyzja wykonania oraz doskonałe aktorstwo przyniosły Barysznikowi światową sławę. Zdobył uznanie zarówno jako wykonawca ról lirycznych (np. Albert w Giselle, Młodzieniec w Sylfidach), jak i ról komicznych (np. Basilio w Don Kichocie). Powszechnie uważany jest za jednego z największych artystów w naszym stuleciu.
Literatura: (wyd. w Nowym Jorku, jeśli nie podano miasta) S. Goodman A Most Spectacular Dancer, 1979; G. Smakov From Russia to the West, 1981; A. Croce Going to the Dance, 1982; N. Alovert Barysznikow in Russia, 1984; J. Fraser Private View. Inside Barysznikow’s American Ballet Theatre, Toronto 1988; B. Aria Misha. The Michail Barysznikow Story, 1989.
