Bardi Giovanni Maria dei conti di Vernio, *5 II 1534 Florencja, †IX 1612 Florencja, włoski humanista, literat i kompozytor-amator. Od wczesnych lat związał się z dworem Medyceuszy we Florencji; w latach 1553–54 brał udział w ich walkach ze Sieną, 1565 – w obronie Malty przed Turkami. Był głównym organizatorem dworskich uroczystości i autorem części repertuaru widowisk za panowania Francesca I Medici; F. Ghisi wydał komedię L’amico fido z intermediami Bardiego na temat powrotu złotego wieku (tam również muzyka do VI intermedium, 1585, zaginione). Po śmierci Francesca I stanowisko Bardiego uległo zachwianiu, gdyż Ferdinando I Medici sprowadził w 1588 z Rzymu E. de’Cavalieriego jako głównego kierownika muzyki i widowisk dworskich; jednak w organizowaniu uroczystości weselnych (1589) Bardi brał jeszcze duży udział. Jego układu były sławne intermedia do komedii La Pellegrina G. Bargaglego (3-krotnie powtarzane podczas uroczystości weselnych, wykonane również jako wstawki do innych dramatów). Stworzył ogólną koncepcję tych intermediów, a także napisał tekst do 2 madrygałów oraz muzykę do madrygału z IV intermedium Miseri abitator del ciec’ averno, 5-głosowe z towarzyszeniem instrumentalnym, w technice nota contra notam (całość intermediów wyd. jako Intermedii e concerti..., Wenecja 1591; Musique des intermèdes de „La Pellegrina”, wyd. krytyczne D.P. Walker, Paryż 1963). Przeniósłszy się w 1592 do Rzymu na dwór papieża Klemensa VIII, Bardi działał tu jako maestro di camera oraz naczelnik gwardii papieskiej. W 1594 brał udział w walkach z Turkami na Węgrzech jako doradca dowódcy wojsk papieskich. Za Leona XI zachował swoje stanowisko, utracił je potem za Pawła V. W 1605 Bardi wrócił do Florencji. W 1608 współdziałał w organizowaniu uroczystości weselnych na dworze książęcym (napisał wówczas tekst III intermedium do Il giudizio di Paride M.A. Buonarottiego).
Bardi brał żywy udział w ruchu umysłowym ówczesnej Florencji. W 1574 wszedł do tamtejszej Accademia degli Alterati (pseudonim Il Puro) i uczestniczył w sporze między zwolennikami poetyki Ariosta i Tassa, opowiadając się za Ariostem. W 1585 wszedł do Accademia della Crusca (pseudonim Incruscato), której przewodniczył w 1588/89. Najaktywniej uczestniczył w dociekaniach gromadzącej się w jego domu grupy humanistów, głównie muzyków i literatów, zwanych ówcześnie Camerata dei Bardi (Camerata florencka); zasadniczym przedmiotem rozważań była tu muzyka grecka jako wzór dla muzyki współczesnej. Krótkie podsumowanie tych dyskusji dał Bardi w piśmie znanym dziś jako Discorso mandato da Gio. de’ Bardi a Giulio Caccini detto Romano sopra la musica antica e’l cantar bene (w: Trattati di musica di Gio. Battista Doni, raccolti e pubblicati per opera di A.F. Gori..., t. 2, Florencja 1763). Wychodząc od Platońskiej definicji muzyki, Bardi podkreślał ścisły związek muzyki z poezją, z jej formą (zachowanie ukształtowania metrycznego, podział na wersy) i treścią (wyraz odpowiednich uczuć przez użycie właściwych tonacji i dobór właściwych instrumentów towarzyszących). Również intermedia z 1589 miały za przedmiot muzykę: ilustrowały w oparciu o teorię grecką jej rolę w kosmosie i świecie ludzkim.
Posiedzenia Cameraty odbywały się, jak się obecnie przyjmuje, ok. 1576–82; spośród jej uczestników znani są z nazwiska V. Galilei, P. Strozzi, G. Caccini. Galilei dedykował Bardiemu jako mecenasowi swych badań traktat Dialogo... della musica antica et della moderna (Florencja 1581), w którym partie dialogu rozdzielił pomiędzy Bardiego oraz P. Strozziego. G. Caccini dedykował Bardiemu partyturę swojej L’Euridice, określając utwór jako realizację zasad muzyki dramatycznej dyskutowanych przez Cameratę. Na obrady w domu Bardiego powoływał się Caccini również w swojej przedmowie do Le nuove musiche (Florencja 1601). O działalności Bardiego jako mecenasa Cameraty wzmiankował jego najmłodszy syn, literat Pietro, w piśmie znanym dziś jako Lettera sull’ origine del melodramma (1634), skierowanym do G.B. Doniego (w: A.M. Bandini Commentariorum de vita et scriptis I.B. Donii... libri quinque, Florencja 1755). Z tego listu wynika też, że Bardi wiele komponował. Niestety oprócz wyżej wymienionych utworów zachowały się jedynie dwa madrygały: Lauro, ohimè lauro w zbiorze Il lauro secco. Libro primo di madrigali a cinque voci di diversi autori (Ferrara 1582, 2. wyd. 1596) oraz Cantai un tempo w zbiorze Di Pasquale TristaBocca da l’Aquila il secondo libro di madrigali a cinque voci (Wenecja 1586). Bardi opublikował poza tym kilka pism z innych dziedzin; niektóre jego rękopisy znajdują się w bibliotekach Florencji.
Literatura: A. Solerti Le origini del melodramma, Turyn 1903 (przedr. źródeł); F. Ghisi, wstęp do Musique des intermèdes de „La Pellegrina”, wyd. D.P. Walker, Paryż 1963; N. Pirrotta Temperaments and Tendencies in the Florentine Camerata, „The Musical Quarterly” XL, 1954; N. Pirrotta i E. Povoledo Li due Orfei, Turyn 1969, 2. wyd. 1975; C.V. Palisca The „Camerata Fiorentina”. A Reappraisal, „Studi Musicali” I, 1972; C.V. Palisca The Musical Humanism of Gviovanni Bardi, w: Poesia e musica nell’estetica del XVI e XVII secolo, red. H. Meyvalian, Artimino 1979; K.G. Fellerer Wesen und Werden der italienischen Monodie um 1600, w ks. pam. H. Becka, red. H. Dechant i W. Sieber, Laaber 1982; Z.M. Szweykowski Późny renesans w poszukiwaniu ideału muzycznego, „Muzyka” 1985 nr 1 (w aneksie tekst wł. i przekł. pol. Discorso mandato da Giovanni de Bardi); Z.M. Szweykowski Między kunsztem a ekspresją, t. 1: Florencja, Kraków 1992 (w aneksie przekł. pol. Discorso...); S. La Via Concentus Iovis adversus Saturni voces, «I tatti Studies» V, Florencja 1993.
