Duniecki, Stanisław

Duniecki Stanisław, *25 XI 1839 Lwów, †16 XII 1870 Wenecja, polski kompozytor. Początkowo uczył się gry na fortepianie i kompozycji u J.Ch. Kesslera. W latach 1854–58 przebywał na studiach w Lipsku, w 1859 uzupełniał je w Wiedniu, następnie w Brukseli u F.J. Fétisa oraz w Paryżu. W 1863 wrócił do kraju, objął posadę kapelmistrza małej sceny polskiej w Czerniowcach. W 1864 został powołany na stanowisko kapelmistrza teatru we Lwowie; tam wystawił w 1864 swoją najpopularniejszą operetkę Paziowie królowej Marysieńki, którą grano w 1865 także w Wiedniu i w Krakowie; wykonywana z udziałem H. Modrzejewskiej w roli pazia Stefana, cieszyła się w Krakowie dużym powodzeniem. Następnie Duniecki przebywał w Warszawie, pisał sprawozdania z przedstawień operowych w tygodniku „Kłosy”. Ponieważ opera w Warszawie nie wystawiła jego Paziów, objął w 1866 stanowisko kapelmistrza orkiestry teatru krakowskiego. Podczas pobytu w Krakowie zajął się organizowaniem przedstawień operowych — wystawił Halkę (29 XI 1866), z udziałem M. Gruszczyńskiej (na przedstawieniu 29 XII 1866 był obecny kompozytor), oraz Verbum nobile (18 I 1867) S. Moniuszki, a także własne opery i operetki — ale mimo tych wysiłków opera krakowska nie utrzymała się. Duniecki pisał również artykuły w krakowskim tygodniku „Kalina”. Na skutek choroby płuc wyjechał w 1867 za granicę; przebywał w Rumunii, Meranie, Tyrolu, wreszcie osiadł w Wenecji.

Twórczość Dunieckiego dotychczas nie jest przebadana. J. Reiss napisał o jego kompozycjach: „Znamionuje go szlachetność, i istota melodii, finezja rytmu i zmysł kolorystyki orkiestrowej”.Nawiązując do zasobu środków technicznych Rossiniego i Offenbacha, Duniecki uprawiał przede wszystkim opery komiczne, operetki, wodewile, spośród których współcześni szczególnie cenili takie utwory jak Paziowie królowej Marysieńki i Pokusa.

Przedwczesna śmierć uniemożliwiła Dunieckiemu skomponowanie opery poważnej, a mianowicie „wielkiej opery słowiańskiej” pt. Igor, której libretto w oparciu o słynny poemat staroruski Słowo o pułku Igora opracował Paweł Duniecki (brat kompozytora) i J.K. Turski. W. Poźniak przypuszcza, że Duniecki w operze Igor próbował wykorzystać zdobycze Wagnera, uważa go za pierwszego kompozytora „świadomie dążącego do przeszczepienia teorii Wagnera na teren Polski”. Biorąc pod uwagę fakt, iż młody kompozytor w swym artykule o Tristanie i Izoldzie, opublikowanym zaledwie w kilka lat po premierze tego kontrowersyjnego w owych czasach dzieła, odniósł się entuzjastycznie do dramatu Wagnera, z pewnością można uznać Dunieckiego za jednego z pierwszych w skali ogólnoeuropejskiej zwolenników muzyki Wagnera, przewidującego z niezwykłą intuicją dalszy rozwój muzyki dramatycznej.

Literatura: A. Poliński Stanisław Duniecki, „Kłosy” 1888 nr 1190; J. Reiss Jak Kraków walczył o operę, Kraków 1934; S. Wasylewski Sprawa Stanisława Dunieckiego, „Wiadomości Literackie” 1937 nr 31; J.W. Reiss, Duniecki Stanisław, w: Polski Słownik Biograficzny, t V, Kraków PAU 1939–1940; J. Reiss Duniecki Stanisław, „Poradnik Muzyczny” 1951 nr 3; W. Poźniak Opera po Moniuszce, w: Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 2, Kraków 1966; J.W. Reiss, Najpiękniejsza ze wszystkich jest muzyka polska. Szkic historycznego rozwoju na tle przeobrażeń społecznych, Kraków 1984.