Poźniak, Włodzimierz

Poźniak Włodzimierz, *28 III 1904 Kraków, †29 I 1967 Kraków, polski muzykolog. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim prawo (1928 magisterium) i muzykologię w latach 1927–30 u Z. Jachimeckiego w Seminarium Historii i Teorii Muzyki (1952 przemianowane na Katedrę Historii i Teorii Muzyki); tamże w 1930 został zatrudniony jako asystent, 1932 otrzymał stopień doktora na podstawie pracy o E. Pankiewiczu. W latach 1929–32 uczył się prywatnie kompozycji u M. Piotrowskiego, B. Wallek-Walewskiego i B. Rizziego, 1934–35 kontynuował studia muzykologiczne i kompozytorskie we Wrocławiu u E. Schmitza i Berlinie u A. Scheringa, G. Schünemanna i E. Peppinga. W latach 1930–37 uczył teorii w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego, a 1937–39 w Szkole Muzycznej im. S. Moniuszki. W latach 1921–39 intensywnie komponował głównie pieśni solowe i chóralne, ale także utwory fortepianowe, kameralne, orkiestrowe (rękopisy ponad 100 kompozycji znajdują się w Bibliotece Jagiellońskiej), popularyzował muzykę, publikując artykuły i recenzje w prasie, prowadząc audycje radiowe i organizując koncerty w szkołach; należał do grona założycieli Stowarzyszenia Młodych Muzyków, którego był prezesem (1931–39). Szeroko zakrojoną działalność Włodzimierza Poźniaka przerwał wybuch II wojny światowej; brał udział w kampanii wrześniowej, dostał się do niewoli, był internowany na Węgrzech, a następnie przebywał w obozach jenieckich, m.in. w Dössel (k. Wartburga). W 1946 wrócił do Krakowa i podjął pracę w UJ; nadal jako asystent był jedynym – obok Z. Jachimeckiego – pracownikiem naukowym na muzykologii. W 1947 habilitował się na podstawie pracy o pasji chorałowej, zatwierdzonej dopiero w 1956 z powodu ówczesnej sytuacji politycznej; w tymże roku Poźniak został mianowany docentem. W latach 1950–56 współpracował z Państwowym Instytutem Sztuki, prowadzącym Akcję Zbierania Folkloru Muzycznego; Poźniak objął kierownictwo nad zbieraniem folkloru na terenie Polski południowej. Równocześnie prowadził zajęcia dydaktyczne na muzykologii, w 1952/53 wykładał także w PWSM w Katowicach. W latach 1959–61 był prodziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ, od 1961 kierownikiem Zakładu Folkloru Muzycznego powstałego z jego inicjatywy. Od 1963 kierował po S. Łobaczewskiej katedrą muzykologii w sytuacji wyjątkowo trudnej, gdyż z powodu braku kadry naukowej zostało wstrzymane przez 3 lata (1963–65) przyjmowanie studentów na muzykologię, katedrze groziła likwidacja. Dzięki usilnym staraniom Włodzimierza Poźniaka został wznowiony 1966 nabór kandydatów na studia muzykologiczne, kilka miesięcy później Włodzimierz Poźniak zmarł.

W swej działalności naukowej Włodzimierz Poźniak skoncentrował się na historii muzyki polskiej XIX w. Prowadzone przezeń badania nad twórczością mniej znanych kompozytorów XIX w., a także 2. poł. XVIII w., pozwoliły wypełnić lukę w polskiej historiografii muzycznej, w której dominowały prace poświęcone Chopinowi i Moniuszce. Obszerne rozprawy o muzyce wokalno-instrumentalnej, kameralnej i na instrumenty solo w Z dziejów polskiej kultury muzycznej, napisane w oparciu o ówczesny stan badań, stanowią dotychczas punkt wyjściowy dla podejmowania dalszych badań. Wyniki swojej pracy badawczej zaprezentował w starannie udokumentowanej monografii E. Pankiewicza; dzięki sporządzonym przed wojną odpisom utworów, które spłonęły podczas powstania warszawskiego, ocalił od zapomnienia twórczość pieśniarską tego kompozytora. Wydawane dla celów wykonawczych pieśni i utwory orkiestrowe zaopatrywał we wstępy. Niezwykle cenna jest bibliografia „Echa Muzycznego, Artystycznego i Teatralnego”, nad którą Włodzimierz Poźniak pracował przez kilkanaście lat z kilkuosobowym zespołem. Udział w Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego sprawił, iż Włodzimierz Poźniak zaangażował się w badania etnograficzne; wyodrębnił regiony muzyczne na terenie Podkarpacia i Krakowskiego i pod jego kierunkiem zebrano wiele pieśni i melodii tanecznych. W centrum uwagi badawczej Włodzimierza Poźniaka znajdowała się problematyka tonalności muzyki ludowej (zasygnalizowana w artykule w Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata); w latach 60. opracował dla Instytutu Sztuki PAN katalog skal w polskiej muzyce ludowej, który pozostał w maszynopisie, tak jak kilka innych prac zmarłego w pełni sił twórczych muzykologa.

Literatura: M. Gładysz Włodzimierz Poźniak jako folklorysta, „Etnografia polska” t. 12, 1968; W. Ciążyński Charakterystyka działalności Włodzimierza Poźniaka jako etnomuzykologa, „Lud” t. 53, 1969; B. Lewandowska Badania folklorystyczne, w: Muzykologia krakowska. 1911–1986, red. E. Dziębowska, Kraków 1987; T. Przybylski Włodzimierz Poźniak. W trzydziestą rocznicę śmierci, „Ruch Muzyczny” 1997 nr 9; P. Wilk Włodzimierz Poźniak, w: Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Historycznego, red. J. Dybiec, Kraków 2000.