Zawadzka, Zavaska, Stani, właściwie Stanisława Agata Zawadzka, *5 II 1891 Warszawa, †21 VII 1988 Skolimów (k. Warszawy), polska śpiewaczka (sopran dramatyczny), pedagog i lekarz. Naukę śpiewu rozpoczęła w 1910. Studia wokalne odbyła w Mediolanie pod kierunkiem E. Corsi i L. Cortesi (1921) oraz w szkole dramatycznej T. Boetti Valvassura (1922). Jej pierwszym zawodem była medycyna; w 1916 otrzymała dyplom lekarza bakteriologa w Medycznym Instytucie Żeńskim w Piotrogrodzie (obecnie Sankt Petersburg). 1 IV 1919 podjęła pracę lekarza wojskowego w szpitalu 4. Dywizji Strzelców Polskich generała L. Żeligowskiego, uczestniczyła w czarnomorskiej interwencji antybolszewickiej, przechodząc z dywizją cały szlak bojowy. Jako jedyna kobieta, obok prezydenta S. Wojciechowskiego i marszałka J. Piłsudskiego, została odznaczona krzyżem 4. Dywizji Strzelców Polskich.
Od VIII 1919 do II 1921 Zawadzka była solistką Opery Warszawskiej, pracując zarazem jako bakteriolog w Szpitalu Ujazdowskim, następnie wyjechała do Mediolanu, gdzie mieszkała do 1935. Debiutowała 3 XII 1921 w La Spezii (Madeleine w Andrea Chénier U. Giordana pod dyrekcją G. Anselmiego), a w X 1923 rozpoczęła swój kontraktowy pierwszy pełny sezon operowy we Włoszech (Ferrara, Wenecja, Vicenza, Bolonia). Sezon 1925/26 spędziła w Holandii (występy w Hadze, Rotterdamie, Amsterdamie, Utrechcie w Aidzie i Trubadurze G. Verdiego, Tosce G. Pucciniego, Giocondzie A. Ponchiellego, Rycerskości wieśniaczej P. Mascagniego) oraz w Hiszpanii (Barcelona, Walencja, Madryt, Bilbao, San Sebastian). Po powrocie do Włoch w 1927 została uznana przez krytykę za „największą i najbardziej autentyczną rewelację sezonu” („Resto del Carlino” po występach Zawadzkiej w Bolonii), a w III 1927 „Il piccolo teatrale” poświęcił Zawadzkiej duży artykuł, podsumowujący jej dotychczasowe osiągnięcia. W VII i VIII 1927 występowała jako pierwsza Polka na festiwalu Arena di Verona. Śpiewała tam kilkakrotnie tytułową partię w Westalce G. Spontiniego oraz partię sopranową w IX Symfonii Beethovena pod dyrekcją A.C.L. de Guarnieriego w 100. rocznicę śmierci kompozytora. W sezonie 1929/30 weszła do zespołu solistów La Scali w Mediolanie, której dyrekcję objął Guarnieri, i była w tym zespole drugą obok J. Kiepury polską solistką. W III 1930 wyjechała z zespołem La Scali do Monte Carlo, gdzie w roli tytułowej w Tosce odniosła sukces komentowany w europejskiej prasie muzycznej. W 1931 występowała z La Scalą w Covent Garden jako Alice Ford w Falstaffie Verdiego pod dyrekcją T. Serafina, równie wysoko oceniona przez krytykę. W latach 30. śpiewała też pod batutą kompozytorów – P. Mascagniego (Mariella w Il piccolo Marat) oraz R. Zandonaia (tytułowe role we Francesca da Rimini i Giulietta e Romeo). W 1935 powróciła do Polski i została solistką Teatru Wielkiego w Poznaniu. Zawadzka biegle władała 8 językami, jej repertuar obejmował ok. 30 oper z repertuaru światowego i 16 oper polskich (S. Moniuszki, K. Kurpińskiego, I.J. Paderewskiego, L. Różyckiego, B. Wallek-Walewskiego, T. Joteyki). Krytyka podkreślała zarówno duże możliwości wokalno-aktorskie Zawadzkiej, jak i jej znakomity warsztat oraz silny, piękny i ciepły w brzmieniu głos o rozległej w skali.
Podczas II wojny światowej Zawadzka zajęła się pedagogiką; w latach 1939–44 prowadziła w Warszawie własną szkołę śpiewu. Po wojnie była współorganizatorem PWSM w Krakowie, gdzie uczyła w latach 1945–50. W 1950 wróciła do Warszawy i do 1968 uczyła w klasie śpiewu w PWSM (profesor od 1955). Prowadziła też międzynarodowe kursy mistrzowskie (m.in. w 1964 w Rio de Janeiro) i była jurorem konkursów wokalnych. Do uczniów Zawadzkiej należeli S. Woytowicz, H. Łukomska, A. Bachleda, J. Ostapiuk, A. Saciuk. W 1981 Zawadzka została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Literatura: W. Panek Stani Zawadzka – życie dla sztuki, w: Kariery i legendy, cz. 3, Warszawa 1994.
