Wolski Włodzimierz, *9 X 1824 Pułtusk, †29 VII 1882 Bruksela, polski poeta i powieściopisarz. W latach 1833–41 kształcił się w Gimnazjum Warszawskim; władał biegle językiem francuskim, niemieckim, włoskim i angielskim, był również uzdolniony muzycznie. Członek organizacji i stowarzyszeń artystyczno-literackich: Cyganerii (od 1842), Cechu Głupców (1845–46) i Muszkieterii (1850–60), świadomie lekceważący zasady towarzyskiej poprawności i gardzący salonowym konwenansem. Niezwykle aktywny, przez całe życie działał w organizacjach patriotycznych i społecznych oraz uczestniczył w wydarzeniach politycznych. Członek tajnej organizacji młodzieżowej, założonej przez K. Levittoux, oraz stronnictwa czerwonych; uczestnik warszawskich manifestacji patriotycznych (1860–61) i powstania styczniowego (1863). Zmuszony ze względów politycznych do wyjazdu z kraju, udał się do Paryża (1861), następnie do Brukseli (1864), gdzie osiadł na stałe. Aktywnie uczestniczył w życiu tamtejszej polonii: był czołowym działaczem Zjednoczenia Emigracji Polskiej i Towarzystwa Bratniej Pomocy (1865–67), współzałożycielem stowarzyszenia Zbratanie Polskie Wyznań Religijnych (Paryż 1861, Bruksela 1864–82).
Wolski współpracował z licznymi wydawnictwami i czasopismami, w których publikował swoje utwory: „Biblioteką Warszawską” (1842–56), „Przeglądem Naukowym” (1842–43, 1845), „Jaskułką” (1843), „Snopkiem Nadwiślańskim” (1844), „Dwutygodnikiem Literackim” (1845), „Dzwonem Literackim” (1846), „Gazetą Codzienną” (1856–58) i „Gazetą Warszawską” (1857–60). Po wyjeździe z kraju pisał do „Głosu z Paryża i Genui” (1861–62), współredagował „Wytrwałość” (1864–65), drukował w „Ognisku” (1866), wysyłał swoje utwory do „Dziennika Literackiego” (1868–69), „Tygodnika Wielkopolskiego” (1871–73) i „Kuriera Warszawskiego” (wierszowane reportaże Listy z Belgii, 1878–79). Zmarł na obczyźnie, samotny, uzależniony od alkoholu, na skraju nędzy.
Wolski debiutował w 1842 opowiadaniem Madziar. Szkic z XVI wieku. Uprawiał wiele gatunków literackich: powieść poetycką, lirykę (w tym stylizacje ludowe), pisał nowele (La kaczucza, Czarna wstążka), powieści (Wielki pan, Bakałarz), utwory sceniczne (We dworku, Mam dwa domy). W jego twórczości, mimo uległości wobec zastanych konwencji, znalazły odbicie poglądy lewicowe (poematy Ojciec Hilary, Halka, Połośka, powieść Domek przy ulicy Głębokiej), a także tendencje demokratyczno-wolnościowe (m.in. Marsz Żuawów ze zbioru Śpiewy powstańcze, wyd. Paryż 1863). Bohaterem utworów Wolskiego często bywał samotny buntownik skłócony z rzeczywistością, pełen pogardy dla niej, a zarazem bezradny wobec jej problemów (alter ego autora). Kontakty Wolskiego z kompozytorami (F. Lisztem, S. Moniuszką) zaowocowały próbami transpozycji treści muzycznych na poetyckie (Liszt. Fantazja 1843, Fryderyk Szopen 1849 — te fantazje muzyczne należą do jego dzieł najwybitniejszych), a także librettami do oper Moniuszki (Halka, Hrabina), dzięki którym na stałe wpisał się w historię polskiej kultury. Wolski jest również autorem libretta do opery F.Q. Dulckena MacIvor (1865) oraz przekładów tekstów L. Rellstaba, J.W. Goethego, F. Mendelssohna (oratorium Paulus). Jego poezje cechuje niezwykła meliczność wiersza, do jego utworów chętnie tworzono muzykę. Pieśni do tekstów Wolskiego pisali m.in.: M. Hertz (Krakowiak op. 18 nr 6, Miałem ci ja klaczkę op. 6 nr 1), E. Kania (Marzenie), I. Komorowski (Dziewięć śpiewów polskich: nr 3 Panna młoda, nr 9 Młoda matka), S. Moniuszko (Nad Nidą, Nad rzeką, Smętność, Sołtys, Trzy chwile krakowiaka nr 1–3), K. Studziński (Do róży).
Edycje: Opowiadania i powieści, 2 serie, Warszawa 1852, 1859; Poezje, 2 t., Wilno 1859; Utwory wybrane, oprac. T. Jodełka, Warszawa 1955.
