Wójcikowski, Woizikovsky, Leon, Léon, *20 II 1899 Warszawa, †23 II 1975 Warszawa, polski tancerz, choreograf i pedagog. W latach 1907–14 uczył się w Szkole Baletowej przy Teatrze Wielkim w Warszawie, w 1914/15 tańczył w zespole baletowym tegoż teatru. W latach 1915–29 występował w Ballets Russes S. Diagilewa, tamże doskonalił technikę tańca klasycznego pod kierunkiem E. Cecchettiego, a w latach 1916–19 uczył się tańców hiszpańskich u F. Felixa. W 1921 – po odejściu L. Massine’a z zespołu – został pierwszym tancerzem, partnerem scenicznym m.in. T. Karsawiny, B. Niżyńskiej, L. Sokolovej. Po śmierci Diagilewa był w latach 1929–31 solistą zespołu baletowego A. Pawłowej, w 1931 Ballet Club M. Rambert w Londynie, a następnie Opéra Russes à Paris, w latach 1931–34 René Blum et Colonel de Basil Ballets Russes de Monte Carlo (od 1932 p.n. Ballets Russes de Monte Carlo). W 1935 założył Les Ballets de Léon Woizikovsky, z którym występował w Anglii, we Francji, w Hiszpanii i Niemczech, a w latach 1936–37 odbył tournée po Australii i Nowej Zelandii, przyłączając się z zespołem do Ballets Russes du Colonel de Basil. W sezonie 1938/39 był dyrektorem artystycznym i jednym z choreografów Baletu Polskiego (m.in. podczas występów tego zespołu w Europie i Stanach Zjednoczonych). Okres II wojny światowej (1939–44) spędził w Warszawie – uczył tańca klasycznego i hiszpańskiego we własnej szkole baletowej, w szkołach Z. Dąbrowskiego i Z. Pflanc-Dróbeckiej oraz w Miejskiej Szkole Baletowej; tańczył też w duecie z N. Rajewską na porankach baletowych w kawiarniach. W X 1944 został wywieziony do niemieckiego obozu pracy w Jablonec, skąd uciekł w XI 1944. W 1945 w Warszawie założył zespół taneczny, z którym występował w całej Polsce, m.in.: w 1945/46 w Krakowie (tamże uczył też tańca klasycznego i hiszpańskiego we własnej szkole tańca i szkole J. Jarzynównej-Sobczak), w 1946/47 w Warszawie w ramach Wieczorów Baletowych organizowanych na Scenie Muzyczno-Operowej. W latach 1947–50 był baletmistrzem w warszawskim Teatrze Nowym kierowanym przez J. Tuwima, w latach 1948–49 choreografem i kierownikiem zespołu baletowego sceny operowej, działającej przy Filharmonii Warszawskiej, w latach 1949–50, 1952–55 i 1958–60 pełnił te funkcje w Operze Warszawskiej; w latach 1950–52 kierował zespołem baletowym opery w Poznaniu. Kontynuował też działalność pedagogiczną w Warszawie: w latach 1951–60 uczył tańca klasycznego i charakterystycznego w Państwowym Liceum Choreograficznym (od 1952 Państwowa Średnia Szkoła Baletowa), a w latach 1956–57 wykładał na Wydziału Choreografii PWST (w 1956 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego). W latach 1953–60 był pedagogiem w Zespole Pieśni i Tańca „Mazowsze”. W latach 1960–72 pracował za granicą; w 1960 tańczył w zespole Balletto Europeo di Nervi kierowanym przez L. Massine’a, w 1960/61 był choreografem London Festival Ballet; w Kolonii w latach 1961–65 uczył tańca w Institut für Bühnentanz, w latach 1961–66 był baletmistrzem zespołu baletowego opery, w latach 1961–66 prowadził lekcje tańca klasycznego i w latach 1963–66 zajęcia z choreografii w Internationale Sommerakademie des Tanzes, w 1963 po raz ostatni wystąpił na scenie. W latach 1966–72 razem z E. Matyssek sprawował opiekę artystyczną nad Ballett-Studio działającym przy uniwersytecie w Bonn, gościnnie uczył w szkole baletowej przy Koninklijke Vlaamse Opera w Antwerpii, w 1968/69 pracował także jako choreograf w teatrze operowym w Rzymie. W 1972 powrócił do Warszawy, podjął pracę pedagoga baletu w operetce, a następnie pełnił obowiązki baletmistrza-korepetytora w Teatrze Wielkim. W 1973 powstał film dokumentalny Leon Wójcikowski (reż. F. Fuchs), przedstawiający sylwetkę tancerza, choreografa, pedagoga.
Role: ponad 50, m.in.: Burmistrz i Młynarz (Le tricorne, muz. M. de Falla, choreogr. L. Massine, 1919 i 1921); tytułowa w Pietruszce (muz. I. Strawiński, choreogr. M. Fokin, 1921, fragm. sfilmowane w 1933); Faun (L’après-midi d’un faune, do muz. C. Debussy’ego, choreogr. W. Niżyński, 1921); tytułowa w Pulcinelli (muz. I. Strawiński, choreogr. L. Massine, 1921); Wódz Połowców (Tańce połowieckie z opery Kniaź Igor, muz. A. Borodin, choreogr. M. Fokin, 1921); Gracz w golfa (Le train bleu, muz. D. Milhaud, choreogr. B. Niżyńska, 1924); Pierwszy Marynarz (Les matelots, muz. G. Auric, choreogr. L. Massine, 1925); tytułowa w Renard (muz. I. Strawiński, choreogr. S. Lifar, 1929); Wodzirej (Le cotillon, muz. E. Chabrier, choreogr. G. Balanchine, 1932); Łachmaniarz (La concurrence, muz. G. Auric, choreogr. G. Balanchine, 1932); Sportowiec (Jeux d’enfants, do muz. G. Bizeta, choreogr. L. Massine, 1932); Los (Les présages, do muz. P. Czajkowskiego, choreogr. L. Massine, 1933); Tancmistrz Rigadon (Scuola di balio, do muz. L. Boccheriniego, choreogr. L. Massine, 1933); Solista (Boléro, muz. M. Ravel, choreogr. B. Niżyńska, 1934); Pan Młody (Wesele w Ojcowie, muz. K. Kurpiński, choreogr. P Zajlich, 1939); Callandrino (La commedia umana, do fr. i wł. muz. z XVI w., choreogr. L. Massine, 1960); główne role w baletach we własnej choreogr., m.in. w: Dyl Sowizdrzał, Coppelia.
Balety: m.in.: Les deux Polichinelles, do muz. I. Strawińskiego, wyst. Londyn 1935, Port-Saïd, muz. K. Konstantinow, wyst. Paryż 1935; El amor brujo (także pt. L’amour sorcier), muz. M. de Falla, wyst. Barcelona 1936; Eine kleine Nachtmusik, do muz. W.A. Mozarta, wyst. Nicea 1939; Suita hiszpańska, do muz. E. Granadosa, wyst. Poznań 1950, Dyl Sowizdrzał, do muz. R. Straussa, wyst. Poznań 1950; Swantewit, muz. P. Perkowski, wyst. Poznań 1951; Coppelia, muz. L. Delibes, wyst. Poznań 1952; Uczeń czarnoksiężnika, do muz. P. Dukasa, wyst. Poznań 1952; wznowienia kilkunastu choreogr., m.in.: W. Niżyńskiego, M. Fokina i L. Massine’a z repertuaru Ballets Russes S. Diagilewa; sceny baletowe i układy taneczne w operach, operetkach i spektaklach teatralnych.
Wójcikowski był czołowym tancerzem charakterystycznym 1. poł. XX w., wysoko cenionym m.in. przez I. Strawińskiego, T. Karsawinę, S. Lifara, A. Dolina i R. Nurejewa za niezwykłą precyzję techniczną (zwłaszcza piruetów i skoków), szlachetność ruchów, a zarazem dynamizm tańca oraz imponującą znajomość autentycznego stylu flamenco. Rozległe doświadczenie sceniczne wykorzystał Wójcikowski do wydatnego podniesienia poziomu zespołów baletowych, z którymi pracował jako baletmistrz. Obdarzony fenomenalną pamięcią, przywracał scenom europejskim dzieła z repertuaru Ballets Russes S. Diagilewa, M. Fokina, W. Niżyńskiego, B. Niżyńskiej i L. Massine’a.
Literatura: I. Turska, J. Iwaszkiewicz, A. Szyfman Leon Wójcikowski, Warszawa 1958; I. Turska Przetańczone życie. Rzecz o Leonie Wójcikowskim, Kraków 2006 (zawiera wykaz głównych ról Wójcikowskiego); J.S. Witkiewicz Leon Wójcikowski. Mistrz tańca, Warszawa 2007.
