Wieniawski, Henryk
Wieniawska Irena Regina, zam. Dean-Paul, pseud. Poldowski, *16 V 1879 Bruksela, †28 I 1932 Londyn, pianistka i kompozytorka, najmłodsza córka Henryka Wieniawskiego. Studiowała w Brukseli u F.A. Gevaerta (kompozycja) i P.-J. Storcka (fortepian), prawdopodobnie na kursach prywatnych (nie figuruje w spisie uczniów konserwatorium). Naukę kontynuowała u P. Pitta i M. Hamburga w Londynie, a następnie przez kilka miesięcy u V. d’Indy’ego w Paryżu. W 1901 jej mężem został Sir Aubrey Dean-Paul, śpiewak amator, który występował okazjonalnie na jej koncertach. Od 1907 zaczęła coraz więcej komponować i wydawać (pod pseudonimem Poldowski, głównie u J.W. Chestera w Londynie). Jej utwory pojawiały się często w repertuarze londyńskich koncertów, zyskując przychylne opinie krytyków, m.in. w „London Times” i „Musical Times”. Sięgali po nie wybitni wykonawcy, m.in. M. Teyte i G. Elwes (koncert w Aeolian Hall 4 VII 1912), a także H. Wood, który dyrygował wykonaniami Miniature Suite, Nocturne i Pat Malone’s Wake. W latach 1911–14 Wieniawska występowała na koncertach Libre Esthétique w Brukseli (podobną serię koncertów zainicjowała później w Nowym Jorku i w Londynie). Od 1921 do 1922 przebywała w Stanach Zjednoczonych, występując w Nowym Jorku i Bar Harbor (Maine). Pod koniec lat 20. zaprzestała koncertów z powodu poważnej choroby. Zmarła na skutek komplikacji po operacji płuc.
W dorobku twórczym Ireny Wieniawskiej najważniejsze miejsce zajmują pieśni, pisane głównie do słów P. Verlaine’a, a także innych poetów francuskich. Dominuje w nich liryczny nastrój i subtelny koloryt brzmieniowy. Są to krótkie utwory (brak powtórzeń tekstu), których forma jest ściśle związana z budową wiersza, a melodyka uwarunkowana prozodią języka. Fortepian prowadzi dyskretny akompaniament, który stanowi samodzielną warstwę brzmieniową i wzmacnia siłę poetyckiego przesłania. Przyczyniają się do tego również niuanse dynamiczne, zmiany tempa i środki harmoniczne (modalizmy, dźwięki przejściowe, połączenia paralelne, chromatyka). Pieśni Wieniawskiej zakorzenione są głęboko w estetyce muzycznego impresjonizmu. Widać w nich fascynację twórczością C. Debussy’ego i G. Fauré, a zarazem chęć poszukiwania nowych relacji między poezją a muzyką.
Literatura: D. Mooney The Pursuit of Ultimate Expression. The Works of Poldowski (Lady Irene Dean Paul, 1879–1932), dysertacja National University of Ireland, 1999; E. Grabkowski „Poldowski”— zapomniana kompozytorka, córka Henryka Wieniawskiego, „Ruch Muzyczny” 1997 nr 4; T. Greive A Woman of Substance. Rediscovering Poldowski’s Early 20th-century Violin-Piano Music, „Strings” nr 123, 2004.
Wokalno-instrumentalne:
pieśni:
Bruxelles na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1911
Dimanche d’Avril na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1911
En sourdine na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1911
L’attente na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1912
Brume na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Circonspection na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Colombine na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Cortège na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Cythère na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Dansons la gigue na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Effet de neige na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Fantoches na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913;
Impression fausse na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
L’heure exquise na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Mandoline na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Spleen na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1913
Berceuse d’Armorique na głos i fortepian, sł. A. Le Braz, wyd. Londyn 1914
Crépuscule du soir mystique na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1914
Nocturne des Cantilènes na głos i fortepian, sł. J. Moréas, wyd. Londyn 1914
Sérénade na głos i fortepian, sł. A. Retté, wyd. Londyn 1914
Sur l’herbe na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1918
Dans une musette na głos i fortepian, sł. J. Dominique, wyd. Londyn 1919
Le faune na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1919
Pannyre aux talons d’or na głos i fortepian, sł. A. Samain, wyd. Londyn 1919
Soir na głos i fortepian, sł. A. Samain, wyd. Londyn 1920
La passante na głos i fortepian, sł. kompozytorka, wyd. Londyn 1924
A Poor Young Shepherd na głos i fortepian, wyd. Londyn 1924
Narcisse na głos i kwartet smyczkowy, sł. kompozytorka, wyd. Londyn 1924
Reeds of Innocence i Song na głos i fortepian, sł. W. Blake, wyd. Londyn 1924
A Clymène na głos i fortepian, sł. P. Verlaine, wyd. Londyn 1927
Instrumentalne:
orkiestrowe:
Nocturne, wyd. Londyn 1912
Pat Malone’s Wake na fortepian i orkiestrę, wyd. Londyn 1919
kameralne:
Sonata d-moll na skrzypce i fortepian, wyd. Londyn 1914
Berceuse de l’enfant mourant na skrzypce i fortepian, wyd. Londyn 1923
Tango na skrzypce i fortepian, wyd. Londyn 1923
Pastorale na klarnet i fortepian, wyd. Londyn 1927
Miniature Suite na instrumenty dęte, niewyd.
fortepianowe:
Caledonian Market, wyd. Londyn 1923
The Hall of Machinery – Wembley, wyd. Londyn 1928
Sonatina, wyd. Londyn 1928
Study, wyd. Londyn 1928
***
operetka Laughter, nieukończona