Wielecki, Tadeusz

Wielecki Tadeusz, *5 VII 1954 Warszawa, polski kompozytor i kontrabasista. Studiował w Akademii Muzycznej w Warszawie (obecnie Uniwersytet Muzyczny) w latach 1974–79 grę na kontrabasie u A. Wieczorka i A. Mysińskiego, a w 1978–82 kompozycję u W. Kotońskiego. W 1984 zadebiutował na Warszawskiej Jesieni utworem Melodia z akompaniamentem. Dzięki stypendium W. Lutosławskiego w latach 1986–87 kontynuował studia kompozytorskie u I. Yuna w Berlinie Zachodnim i u K. Hubera we Fryburgu Bryzgowijskim. Jako kontrabasista koncertował w Europie i Stanach Zjednoczonych. Działał także jako popularyzator i organizator życia muzycznego, m.in. przewodniczył 1992 komitetowi artystycznemu Światowych Dni Muzyki MTMW w Warszawie; od 1999 pełni funkcję dyrektora Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. W latach 1993–99 PR wyemitowało trzy cykle jego autorskich audycji dla dzieci i młodzieży: Przeboje muzyki współczesnej, Coś z niczego i Dźwięko­wdzięki. W 1999 jego Koncert à rebours uzyskał rekomendację Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu. W 2004 Wielecki brał udział w Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie jako wykładowca oraz wykonawca zamówionego u niego na tę okazję utworu Szmer półtonów. Komponował na zamówienie m.in.: festiwalu Klangspuren w Schwaz (Austria), De Ereprijs Ensemble, Hiroshima Symphony Association, czy Klangforum Wien.

Wczesną twórczość Wieleckiego cechowała tendencja do zabawy formą i językiem oraz do teatralizacji formy przekazu muzycznego. W sferze struktury przeważała zasada kolażowego zestawiania skontrastowanych ze sobą odcinków, przeniesiona również na poziom elementarnych jednostek muzycznych, nazwanych przez kompozytora (po raz pierwszy w Dukcie) gestami. Gest, poza odrębną strukturą meliczno-harmoniczną, posiadał ściśle mu przypisaną jakość wyrazową. Stanowił rodzaj „monady ” – niezależnej całości i zarazem „kwantu ” ekspresji dzieła. Pojedynczy gest, niepodlegający modyfikacjom, mógł tworzyć sekwencje powtórzeń lub być zestawiany z innymi. Technika kolażu i gestu współgrała z formą spektakli i bajek muzycznych Wieleckiego, w których jednym z zabiegów było zastępowanie poszczególnych słów tekstu krótkimi, przypisanymi im zwrotami muzycznymi (odpowiedniki gestu). Istotną rolę w twórczości Wieleckiego odegrała jego praktyka wykonawcza. Poszukiwanie nowych środków wyrazu w zakresie sposobów gry doprowadziło go do wykształcenia „techniki ślizgu”, ukazującej ekspresyjne i brzmieniowe walory słyszalnej zmiany pozycji, będącej błędem w klasycznej grze na instrumentach smyczkowych. Po okresie eksperymentowania w twórczości Wieleckiego nastąpił zwrot w stronę poszukiwań formalnego continuum i bardziej skupionej ekspresji. Już w utworach pisanych techniką gestu – jak Liczne odnogi rozgałęzionych splotów czy Przędzie się nić… – zaznaczyła się tendencja do ograniczania materiału dźwiękowego (skale w obrębie trytonu, wąskozakresowe melodie), a także do unikania większych skoków interwałowych, brzmienia kwinty, jak również ostrych kontrastów wyrazowych i rytmicznych. W konsekwencji powstała technika „trylu komponowanego”, która zdominowała utwory Wieleckiego po roku 2002 (np. Tafle). Rolę zasadniczą odgrywały w niej tzw. ,,melodie zmniejszone” (określenie kompozytora), poruszające się w obrębie 3–4 dźwięków odległych od siebie o półton (w Konieczności i przypadku nawet o mikrotony). Ich zwielokrotnione nałożenie dawało mocno spolifonizowane, rozmigotane struktury.

Literatura: D. Cichy Gesten und Triller. Ein paar Warte zur Musik von Tadeusz Wielecki, ,,MusikTexte” nr 109, 2006; A. Mądro „Mówiący fortepian” w twórczości Tadeusza Wieleckiego, «Muzyka Fortepianowa» XIV, w: «Prace Specjalne Akademii Muzycznej w Gdańsku» nr 74, 2007.