Webster [uˊebster] Ben, właściwie Benjamin Francis Webster, *27 III 1909 Kansas City, †20 IX 1973 Amsterdam, amerykański saksofonista jazzowy. Uczył się gry na skrzypcach i samodzielnie na fortepianie; po krótkim okresie studiów w Wilberforce University (Ohio) zaczął występować jako pianista w Amarillo w Teksasie, gdzie zetknął się z B. Johnsonem, który nauczył go podstaw gry na saksofonie altowym. Doskonalił grę na tym instrumencie w Young Family Band, rodzinnym zespole L. Younga, prowadzonym przez jego ojca w Albuquerque (Nowy Meksyk). W 1930 Webster powrócił do Amarillo, grał w zespole G. Coya (najpierw na saksofonie altowym, a później tenorowym). Wkrótce wyjechał do Kansas City, zdobywał uznanie, grając kolejno w orkiestrze J. Allena (1930–31), B. Callowaya (1931) i B. Motena (1932–33), z którym w 1932 dokonał znaczących nagrań (m.in. Toby, New Orleans); po okresie współpracy z orkiestrą A. Kirka (1933–34) przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie współpracował z big-bandem F. Hendersona (nagrał z nim m.in. Limehouse Blues – 1934), B. Cartera (m.in. Dream Lullaby –1934), W. Bryanta (1935) i sporadycznie z orkiestrą D. Ellingtona (1935 i 1936); nagrywał też z zespołami akompaniującymi B. Holiday oraz w latach 1935–37 z T. Wilsonem. W latach 1936–37 grał w orkiestrze C. Callowaya, współpracował ze S. Smithem i z R. Eldridge’em. W 1939 był głównym solistą w big-bandzie T. Wilsona (I’ll See You in My Dreams), skąd w 1940 odszedł do orkiestry Ellingtona. W latach 1940–43 był pierwszym saksofonistą tenorowym tej orkiestry (grał w niej ponownie na przełomie 1948/49). Od 1943 występował z małymi zespołami prowadzonymi m.in. przez S. Catletta (nagrania w 1944), J. Kirby’ego, H. „Reda” Allena, S. Smitha; kierował też własnymi grupami w Nowym Jorku i Chicago. Po kryzysie, spowodowanym problemami osobistymi i nadużywaniem alkoholu, w latach 1950–52 powrócił na scenę. W latach 50. podróżował z zespołem Jazz at the Philharmonic N. Granza, współpracował z B. Holiday, E. Fitzgerald, C. McRae, nagrywał z A. Tatumem; w końcu dekady prowadził własne zespoły, m.in. z J. Rowlesem, J. Hallem, R. Mitchelem. W 1964 osiadł na stałe w Europie (najpierw w Holandii, później w Danii). Występował w różnych klubach jazzowych zarówno z wykonawcami skandynawskimi, jak i muzykami ze Stanów Zjednoczonych (m.in. z B. Colemanem, B. Claytonem, D. Byasem, K. Drew). Cieszył się w Skandynawii popularnością, dokonał wielu nagrań z młodymi muzykami: R. Carlsonem, N.-H.Ø. Pedersenem, P. Mikkelborgiem (obecnie gwiazdami światowej sceny jazzowej). W 1967 grał w Krzysztoforach w Krakowie, a w 1968 w Filharmonii Narodowej w Warszawie. W 1989 powstał film dokumentalny poświęcony Websterowi: The Brute and the Beautiful (reż. J. Jeremy).
Ważniejsze płyty Webstera: Honeysuckle Rose /Blue Skies (1944), The Horn (1944), King of the Tenors (1953), Music for Feeling (1954), Music for Loving (1955), Art Tatum – Ben Webster Quartet (1956), Soulville (1957), The Soul of Ben Webster (1957), Ben Webster Meets Oscar Peterson and his Trio (1959), Ben Webster and Associates (1959), The Warm Moods (1960), Ben Webster At the Renaissance (1960), Soulmates (1963), Plays Ballad (1967), Gentle Ben (1972), My Man (1973), Ben Webster 1944–46 (CD) (1999), Ben Webster 1946–51 (CD) (2002).
Webster jest uważany za jednego z najważniejszych saksofonistów tenorowych epoki swingu obok L. Younga i C. Hawkinsa, choć podobnie jak w ich przypadku zasięg i oddziaływanie jego muzyki wykraczają daleko poza ramy tego gatunku. Jego styl wywodzi się w prostej linii ze szkoły C. Hawkinsa, którego muzykę saksofonista przyswajał sobie w 2. poł. lat 30., słuchając i analizując jego nagrania. Rozwój i krystalizacja jego stylu gry nastąpiły na początku lat 40., gdy został członkiem orkiestry Ellingtona. W tym okresie big-band ten nie posiadał wyrazistego saksofonisty tenorowego, zatem pojawienie się w nim Webstera było dla orkiestry znaczącym momentem; doskonała technika, pełne polotu improwizacje oraz charakterystyczny pełny ton z mocnym wibrato i lekko rozchwianą intonacją wydatnie wzbogaciły brzmienie zespołu. Szczególne uznanie przyniosły Websterowi partie solowe w utworach: Cotton Tail, Chelsea Bridge, Blue Serge, All Too Soon. W latach 50., działając jako lider własnych zespołów, realizował się zarówno w szybkich swingowych utworach (operował wówczas w wyższym rejestrze instrumentalnym), jak i lirycznych balladach, które z czasem stały się jego specjalnością. W interpretacjach ballad eksponował łagodny, pełen przestrzeni i „powietrza” ton, stosował glissanda i delikatne wibrata na dłuższych dźwiękach. Osiągał niespotykany wcześniej poziom lirycznej ekspresji; jego dźwięk bywał określany mianem zmysłowego czy wręcz erotycznego (ten sposób operowania brzmieniem był, i nadal jest, naśladowany przez wielu saksofonistów). Gra Webstera zainspirowała m.in. A. Sheppa, L. Tabackina, S. Hamiltona, D. Murraya, B. Wallace’a.
Literatura: S. Dance The World of Duke Ellington, Nowy Jork 1970, przedr. 1981; R. Stewart Jazz Masters of the Thirties, Nowy Jork i Londyn 1972.
