Vogl [fogl] Johann Michael, *10 VIII 1768 Ennsdorf (k. Steyr, Górna Austria), †20 XI 1840 Wiedeń, austriacki śpiewak (baryton). Kształcił się w gimnazjum opactwa benedyktynów w Kremsmünster oraz (od 1786) w Wiedniu, gdzie studiował prawo, a także, za radą F.X. Süssmayra, podjął studia wokalne u kastrata G. Crescentiniego. W latach 1795–1822 Vogl był solistą Hofoper w Wiedniu. Debiutował na scenie Kärntnertortheater w operze P. Vranickiego Die gute Mutter. Występował m.in. w operach Ch.W Glucka (Orestes w Ifigenii na Taurydzie), W.A. Mozarta (hrabia Almaviva w Weselu Figara), L. Cherubiniego (Mikéli w Woziwodzie), G. Spontiniego (Telasco w Fernandzie Cortezie, tytułowa rola w Miltonie), V. Jíroveca (Agnes Sorel), E.N. Méhula (Joseph) i A.-E.-M. Grétry’ego (Raoul Barbe-Bleue). Brał udział w prapremierach oper J. Weigla (Kaiser Hadrian, 1807, Der Bergsturz, 1813, Daniel in der Löwengrube oder Baals Sturz, 1820) oraz — w roli Don Pizarra — w premierze 3. wersji Fidelia L. van Beethovena (1814).
Do historii muzyki przeszedł jako wybitny interpretator i propagator twórczości pieśniarskiej F. Schuberta. Dzięki F. von Schoberowi poznał w 1817 kompozytora i wkrótce stał się jednym z najbliższych jego przyjaciół oraz najbardziej aktywnych uczestników spotkań muzycznych zwanych „schubertiadami”. Pieśni Schuberta śpiewał z ogromnym powodzeniem nie tylko w Wiedniu na koncertach prywatnych i publicznych (wyk. Erlkönig w Kärntnertortheater, 7 III 1821), lecz propagował je także podczas 3 podróży, jakie odbył z kompozytorem w 1819, 1823 i 1825 po rodzinnych stronach Górnej Austrii (Steyr, Kremsmünster, Linz, Salzburg, Gmunden, Gastein). Dzięki Voglowi doszło do wystawienia 1-aktowej opery Schuberta Die Zwillingsbrüder, w której śpiewak wystąpił w podwójnej roli tytułowej (Kärntnertortheater, 14 VI 1820). Według relacji F. von Hartmanna na „schubertiadzie” u J. von Spauna (15 XII 1826) Vogl z towarzyszeniem kompozytora „śpiewał blisko 30 wspaniałych pieśni” (O.E. Deutsch). Był także czołowym wykonawcą na jedynym publicznym koncercie kompozytorskim Schuberta (26 III 1828) w sali Musikverein w Wiedniu. Kompozytor dedykował mu pieśni op. 6 (nr 1–3) oraz Kantate zum Geburtstag des Sängers Johann Michael Vogl do słów A. Stadlera (1819). Vogl śpiewał pieśni Schubert „w sposób mistrzowski, lecz nie bez oznak pewnego dandyzmu” (O.E. Deutsch). Kompozytor liczył się z jego zdaniem w sprawach wykonawczych, ale także godził się na korektury, jak wykazują zachowane egzemplarze pieśni. Bezceremonialny stosunek Vogla do oryginału nie umniejsza jednak jego ogromnych zasług dla upowszechnienia pieśni Schuberta w obiegu społecznym. Vogl zajmował się także komponowaniem. Pozostawił m.in. 3 msze na 4 głosy solowe i zespół instrumentów oraz zbiór 15 Lieder na głos i fortepian, wydanych u Artarii (Wiedeń b.r.).
Literatura: A. Weiss Der Schubertsänger Johann Michael Vogl, Wiedeń 1915; O.E. Deutsch Schubert. A Documentary Biography, Londyn 1946; A. Liess Johann Michael Vogl. Hofoperist und Schubertsänger, Graz 1954; W. Dürr Schubert and Johann Michael Vogl. A Reappraisal, „ 19th Century Music” III, 1979–80.
