Stobaeus, Johann

Stobaeus, Stobäus, Stobeus, Stoboeus, Johann, Johannes, *6 VII 1580 Grudziądz, †11 IX 1646 Królewiec (obecnie Kaliningrad), niemiecki kompozytor. Uczył się w szkole w Grudziądzu, od 1595 w szkole parafialnej w Królewcu, w 1600 zapisał się na tamtejszy uniwersytet. Od 1599 uczył się muzyki u J. Eccarda, wicekapelmistrza kapeli dworskiej, w 1601 został jej członkiem (bas). W 1602 był kantorem w katedrze i szkole w Knipawie (przedmieście Królewca). Od 1626 do końca życia pełnił funkcję kapelmistrza dworskiego w Królewcu. Od 1639 należał do Kürbishütten-Gesellschaft, skupiającego poetów, muzyków, humanistów (m.in. S. Dach, V. Thilo, H. Albert), których celem było doskonalenie języka i poezji niemieckiej. Dowodem uznania dla Stobaeusa są pieśni weselne pisane dla niego przez Eccarda (1607) i Sweelincka (1617). Stobaeus utrzymywał kontakty z muzykami działającymi w Koronie, szczególnie z M. Scacchim, który uczcił śmierć Stobaeusa publikacją Cantilena V Voc. et lacrimae sepulchrales J. Stobaei (Wenecja 1647).

Stobaeus stylistycznie nawiązywał do muzyki Orlanda di Lasso; do ok. 1626 pisał głównie kompozycje utrzymane w tradycji protestanckiej muzyki liturgicznej. Wraz z Eccardem skomponował ok. 20 hymnów do powszechnego śpiewu i stworzył nowe opracowanie istniejących melodii. Geistliche Lieder zawierają proste opracowania melodii chorału protestanckiego, umieszczonych w najwyższym głosie. Od ok. 1631 Stobaeus zaczął stosować również rozwiązania nowsze, bliższe monodii oraz elementy retoryki muzycznej. Utwory ze zbiorów Preussische Lieder (1642, 1644) są bardziej skomplikowane technicznie i stanowią formę pośrednią między prostą harmonizacją melodii a polifonicznym motetem. Wśród licznych utworów wydanych pojedynczo z okazji ślubów, pogrzebów, uroczystości akademickich itp. znajdują się 2 psalmy do tekstów J. Kochanowskiego, nawiązujące w charakterze do utworów M. Gomółki, naruszające jednak fakturę homorytmiczną przez użycie niewielkich imitacji i ustępów melizmatycznych. Przechowywany w Królewcu obszerny zbiór utworów Stobaeusa zaginął podczas II wojny światowej. Kompozytor prawdopodobnie grał też na lutni, o czym świadczy tabulatura lutniowa francuska, pochodząca ze zbioru Stobaeusa (spisana w Królewcu 1640), obejmująca ok. 150 utworów (pieśni religijne i świeckie, tańce), m.in. pochodzenia niemieckiego, polskiego i litewskiego (przechowywana w British Library, Londyn), skomponowanych w latach 1600–15 (19 utworów, wyd. Z. Stęszewska, w: Tańce polskie z tabulatur lutniowych, «Źródła do Historii Muzyki Polskiej» II, Kraków 1962); zawiera też 2 teksty o grze na lutni.

Literatura: J. Müller Die musikalische Schätze der Königlichen und Universitäts-Bibliothek zu Königsberg in Preussen, Bonn 1870; Ł. Kamieński Jan Stobeusz z Grudziądza, Poznań 1928; H. Haase Eine wichtige Quelle für J. Stobaeus Grudentinus. 6 Sammelbände aus Königsberger Beständen in Göttingen, w ks. pamiątkowa F. Blumego, red. A.A. Abert i W. Pfannkuch, Kassel 1963; G. Felt J. Stobaeus Grudentinus Borussus. Bemerkungen zu seiner Biographie, seiner Königsberger Umwelt und seinem Werk, „Musik des Ostens” X, 1986.