Printz [prync] Wolfgang Caspar, *10 X 1641 Waldthurn (Górny Palatynat), †13 X 1717 Sorau (obec. Żary), niemiecki teoretyk muzyki i kompozytor. Elementarne wykształcenie pobierał w Waldthurn, a następnie w Vohenstrauss, gdzie uczył się m.in. gry na skrzypcach i instrumentach klawiszowych. W latach 1654–59 kontynuował naukę muzyki u kantora W. Altusa, organisty J.C. Merza oraz u H.Ch. Schabera w Weiden. W 1659 rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Altdorfie, był też skrzypkiem w uniwersyteckim Collegium Musicum. W 1661 został śpiewakiem (tenor) kapeli dworskiej w Heidelbergu. Wkrótce jednak podróżował do Włoch, gdzie spotkał się z A. Kircherem, który wywarł istotny wpływ na jego zainteresowania i późniejsze pisma teoretyczne. We Włoszech Printz rozpoczął gromadzenie i studiowanie prac o muzyce. Po powrocie krótko przebywał w Innsbrucku, Vohenstrauss i Dreźnie, a w 1662 został kompozytorem i dyrektorem muzyki na dworze hr. Leopolda von Promnitz w Sorau. Po śmierci Leopolda w 1664 Printz objął stanowisko kantora w Triebel, a w 1665 powrócił do Sorau, gdzie został kantorem, a w 1682 dyrektorem kapeli dworskiej hr. Balthasara Erdmanna von Promnitz.
Printz zajmuje ważne miejsce w niemieckim piśmiennictwie muzycznym. W autobiograficznej części Historische Beschreibung wymienił 22 tytuły własnych traktatów muzycznych, z których zachowanych jest jedynie 6; część pism zaginęła w pożarze w 1684, który pochłonął całą bibliotekę Printza. Najbardziej znaczącym dziełem Printza jest Phrynis Mitilenaeus obejmujący szeroką problematykę, m.in. z zakresu teorii afektów, figur muzycznych, modi, rytmiki i metryki, teorii interwałów, zasad transpozycji, stroju i temperacji, techniki wariacyjnej i rozwijania figuracji, norm muzycznego opracowania tekstu słownego, wreszcie ze sfery inwencji twórczej. Z innych pism Printza wyróżniają się pochodzące z wczesnych lat Compendium musicae (1668), zawierające m.in. rozważania na temat rytmiki i metryki, oraz Historische Beschreibung, stanowiące pierwszą niemiecką próbę napisania historii muzyki. Z punktu widzenia przystawalności myśli teoretycznej do ówczesnej praktyki kompozytorskiej znaczące są interpretacje Printzowskiego aspektu rytmiczno-metrycznego; teoretyk odchodzi tu od menzuralnej tradycji tactus, zmierzając do nowoczesnej koncepcji taktu, opartego na relacjach akcentów metrycznych. W ujęciu figur muzycznych Printz całkowicie zdystansował się od ekspresywnych i semantycznych celów retoryki muzycznej, a także problematyki harmonicznej i kontrapunktowej, ograniczając się wyłącznie do aspektu melodycznego; figury traktował przede wszystkim jako środek kształtowania i ornamentowania pojedynczej linii melodycznej.
Printz jest pierwszym niemieckim teoretykiem, który starał się przedstawić całokształt wiedzy o muzyce w sposób systematyczny i encyklopedyczny, a zatem antycypował późniejsze pisarstwo muzyczne J. Matthesona i J.G. Walthera. Printz jest prawdopodobnie także autorem kilku anonimowych powieści wydanych we Fryburgu, m.in. Musicus vexatus…, 1690, Musicus magnanimus…, 1691, Musicus curiosus..., 1691.
Literatura: E. Schmitz Studien über Wolfgang Caspar Printz als Musikschriftsteller, „Monatshefte für Musikgeschichte” XXXVI, 1904; H. Heckmann Wolfgang Caspar Printz (1641–1717) und seine Rhythmuslehre, praca doktorska, uniwersytet we Fryburgu Bryzgowijskim 1952; T.J. Huener Wolfgang Caspar Printz’s „Phrynis Mitilenaeus”. A Narrative Synopsis of Musica Poetica, praca doktorska, uniwersytet Iowa, 1989.
Kompozycje:
Canzonette d’avanti (…) in una opera cantata (…) con ritomelli, sonatine e Sinfonie…, rkp. z 1679
150 koncertów wokalno-instrumentalnych, zaginione
48 canzonett na 7 głosów, zaginione
Prace:
Compendium musicae in quo (…) explicantur (…) omnia ea quae ad Oden artificiose componendam requiruntur, Gubin 1668
Anweisung zur Singe-Kunst, oder Kurzer Bericht wie man (…) könne singen lehren, Gubin 1671
Phrynis Mitilenaeus, oder Satyrischer Componist, 3 cz., cz. 1 i 2 wyd. osobno, Quedlinburg 1676 i Żagań 1677, całość wyd. Drezno 1696
Musica modulatoria vocalis…, Świdnica 1678
Declaration oder weitere Erklärung der Refutation des satyrischen Componisten, b.m. 1679
Compendium musicae signatoriae et modulatoriae vocalis…, Drezno 1689
Exercitationes musicae theoretico-practicae curiosae de concordantiis singulis…, 8 cz., Drezno 1687–89
Historische Beschreibung der edelen Sing- und Kling-Kunst, Drezno 1690
Edycje:
Historische Beschreibung, faksymilowe wyd. O. Wessely, Graz 1964