Previn, André

Previn André, właśc. Andreas Ludwig Priwin, *6 IV 1929 Berlin, †28 II 2019 Manhattan, Nowy Jork, amerykański dyrygent, pianista i kompozytor niemieckiego pochodzenia. W 1935 rozpoczął naukę gry na fortepianie w Hochschule für Musik w Berlinie. W 1938 podjął studia dyrygenckie u P. Monteux i kompozytorskie u M. Dupré w konserwatorium w Paryżu. W 1939 osiadł w Stanach Zjednoczonych, w 1943 naturalizował się. Studiował w Los Angeles grę na fortepianie u M. Rabinowitscha, teorię muzyki u J. Achrona i E. Tocha, kompozycję u M. Castelnuova-Tedesca oraz dyrygenturę u P. Monteux w San Francisco. Karierę rozpoczął jako pianista jazzowy oraz kompozytor muzyki filmowej i aranżer pracujący dla studia Metro-Goldwyn-Mayer. Od 1960 skoncentrował się na dyrygenturze i pianistyce, sięgając po repertuar klasyczny. Debiutował w 1962 prowadząc St. Louis Symphony Orchestra. W latach 1967–69 był głównym dyrygentem (po J. Barbirollim) Houston Symphony Orchestra. Od 1965 współpracował z London Symphony Orchestra. Jako dyrygent gościnny, w latach 1968–79 dyrektor artystyczny i od 1993 dyrygent laureat odbywał z tym zespołem liczne tournées po Europie Zachodniej, Stanach Zjednoczonych i krajach Dalekiego Wschodu (1971, 1975). Pracował także z innymi orkiestrami, w których pełnił funkcje kierownicze, jak Pittsburgh Symphony Orchestra (1976–84), Los Angeles Philharmonic Orchestra (dyrektor muzyczny 1985–89), Royal Philharmonie Orchestra w Londynie (dyrektor muzyczny 1985–88, głównie dyrygent 1988–91). Równocześnie występował i nagrywał jako pianista (m.in. pod dyr. L. Bernsteina) oraz prowadził telewizyjne wykłady o muzyce w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, m.in. z aktorem A. Hopkinsem. W latach 1972–74 Previn był dyrektorem artystycznym South Bank Summer Music, a w 1981 kierował British Music Festival w Pittsburghu, Nowym Jorku i Waszyngtonie. Od 1977 prowadził doroczne cykle koncertów z Wiener Philharmoniker w Wiedniu i w ramach Salzburger Festspiele. Od 1979 wykładał na kilku uczelniach, m.in. w Berkshire Music Center (obec. Tanglewood Music Center), Curtis Institute of Music w Filadelfii, gdzie prowadził zajęcia z orkiestrami studenckimi i zespołami kameralnymi oraz dyrygentami i kompozytorami. W latach 2001–02 występował z New York Philharmonic Orchestra, orkiestrą filharmoniczną Oslo (od sezonu 2002/03 był jej dyrektorem muzycznym z 4-letnim kontraktem), London Symphony Orchestra (tournée po Europie z A.-S. Mutter, II i VI 2002), Dresdner Staatskapelle i Boston Symphony Orchestra. Uznawany jest za wybitnego interpretatora muzyki angielskiej, a zwłaszcza utworów W. Waltona i R. Vaughana Williamsa, którego 9 symfonii zarejestrował na płytach.

Twórczość Previna obejmuje różne gatunki muzyczne. Obok oper, utworów orkiestrowe, instrumentalne i pieśni, często pisanych z myślą o wybitnych wykonawcach (W. Aszkenazi, Yo Yo Ma, A.-S. Mutter, G. Shaham, J. Baker, K. Battle, S. McNair, B. Bonney), Previn ma w swoim dorobku musicale (Coco 1969, The Good Companions 1974), utwory na kwintet jazzowe, które wykonywał i nagrywał z udziałem I. Perlmana (EMI) oraz muzykę do kilkudziesięciu filmów, m.in. J. Sturgesa (Czarny dzień w Black Rock, 1955), S. Lumeta (Zmierzch długiego dnia, 1962), R. Wise’a (Dwoje na huśtawce, 1962). Jako aranżer i dyrygent zdobył 4 Oscary za ścieżki dźwiękowe do filmów: Gigi V. Minnellego (1958), Porgy and Bess O. Premingera (1959), Irma la Douce B. Wildera (1963) i My Fair Lady G. Cukora (1964). Jako pianista i dyrygent dokonał wielu nagrań płyt (RCA, Decca, EMI, Philips, DG, Sony i innych). W 1998 zdobył Grand Prix du Disque za nagranie swojej opery Tramwaj zwany pożądaniem według T. Williamsa. W 1996 otrzymał od królowej Elżbiety II tytuł szlachecki.

Literatura: E. Greenfield A. Previn, Londyn 1973; M. Bookspan, R. Yockey A. Previn. A Biography, Garden City (Nowy Jork) 1981; H. Ruttencutter Previn, Londyn 1985; M. Freedland A. Previn, Londyn 1991.