logotypes-ue_ENG

Poźniak, Włodzimierz

Biogram i literatura

Poźniak Włodzimierz, *28 III 1904 Kraków, †29 I 1967 Kraków, polski muzykolog. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim prawo (1928 magisterium) i muzykologię w latach 1927–30 u Z. Jachimeckiego w Seminarium Historii i Teorii Muzyki (1952 przemianowane na Katedrę Historii i Teorii Muzyki); tamże w 1930 został zatrudniony jako asystent, 1932 otrzymał stopień doktora na podstawie pracy o E. Pankiewiczu. W latach 1929–32 uczył się prywatnie kompozycji u M. Piotrowskiego, B. Wallek-Walewskiego i B. Rizziego, 1934–35 kontynuował studia muzykologiczne i kompozytorskie we Wrocławiu u E. Schmitza i Berlinie u A. Scheringa, G. Schünemanna i E. Peppinga. W latach 1930–37 uczył teorii w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego, a 1937–39 w Szkole Muzycznej im. S. Moniuszki. W latach 1921–39 intensywnie komponował głównie pieśni solowe i chóralne, ale także utwory fortepianowe, kameralne, orkiestrowe (rękopisy ponad 100 kompozycji znajdują się w Bibliotece Jagiellońskiej), popularyzował muzykę, publikując artykuły i recenzje w prasie, prowadząc audycje radiowe i organizując koncerty w szkołach; należał do grona założycieli Stowarzyszenia Młodych Muzyków, którego był prezesem (1931–39). Szeroko zakrojoną działalność Włodzimierza Poźniaka przerwał wybuch II wojny światowej; brał udział w kampanii wrześniowej, dostał się do niewoli, był internowany na Węgrzech, a następnie przebywał w obozach jenieckich, m.in. w Dössel (k. Wartburga). W 1946 wrócił do Krakowa i podjął pracę w UJ; nadal jako asystent był jedynym – obok Z. Jachimeckiego – pracownikiem naukowym na muzykologii. W 1947 habilitował się na podstawie pracy o pasji chorałowej, zatwierdzonej dopiero w 1956 z powodu ówczesnej sytuacji politycznej; w tymże roku Poźniak został mianowany docentem. W latach 1950–56 współpracował z Państwowym Instytutem Sztuki, prowadzącym Akcję Zbierania Folkloru Muzycznego; Poźniak objął kierownictwo nad zbieraniem folkloru na terenie Polski południowej. Równocześnie prowadził zajęcia dydaktyczne na muzykologii, w 1952/53 wykładał także w PWSM w Katowicach. W latach 1959–61 był prodziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ, od 1961 kierownikiem Zakładu Folkloru Muzycznego powstałego z jego inicjatywy. Od 1963 kierował po S. Łobaczewskiej katedrą muzykologii w sytuacji wyjątkowo trudnej, gdyż z powodu braku kadry naukowej zostało wstrzymane przez 3 lata (1963–65) przyjmowanie studentów na muzykologię, katedrze groziła likwidacja. Dzięki usilnym staraniom Włodzimierza Poźniaka został wznowiony 1966 nabór kandydatów na studia muzykologiczne, kilka miesięcy później Włodzimierz Poźniak zmarł.

W swej działalności naukowej Włodzimierz Poźniak skoncentrował się na historii muzyki polskiej XIX w. Prowadzone przezeń badania nad twórczością mniej znanych kompozytorów XIX w., a także 2. poł. XVIII w., pozwoliły wypełnić lukę w polskiej historiografii muzycznej, w której dominowały prace poświęcone Chopinowi i Moniuszce. Obszerne rozprawy o muzyce wokalno-instrumentalnej, kameralnej i na instrumenty solo w Z dziejów polskiej kultury muzycznej, napisane w oparciu o ówczesny stan badań, stanowią dotychczas punkt wyjściowy dla podejmowania dalszych badań. Wyniki swojej pracy badawczej zaprezentował w starannie udokumentowanej monografii E. Pankiewicza; dzięki sporządzonym przed wojną odpisom utworów, które spłonęły podczas powstania warszawskiego, ocalił od zapomnienia twórczość pieśniarską tego kompozytora. Wydawane dla celów wykonawczych pieśni i utwory orkiestrowe zaopatrywał we wstępy. Niezwykle cenna jest bibliografia „Echa Muzycznego, Artystycznego i Teatralnego”, nad którą Włodzimierz Poźniak pracował przez kilkanaście lat z kilkuosobowym zespołem. Udział w Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego sprawił, iż Włodzimierz Poźniak zaangażował się w badania etnograficzne; wyodrębnił regiony muzyczne na terenie Podkarpacia i Krakowskiego i pod jego kierunkiem zebrano wiele pieśni i melodii tanecznych. W centrum uwagi badawczej Włodzimierza Poźniaka znajdowała się problematyka tonalności muzyki ludowej (zasygnalizowana w artykule w Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata); w latach 60. opracował dla Instytutu Sztuki PAN katalog skal w polskiej muzyce ludowej, który pozostał w maszynopisie, tak jak kilka innych prac zmarłego w pełni sił twórczych muzykologa.

Literatura: M. Gładysz Włodzimierz Poźniak jako folklorysta, „Etnografia polska” t. 12, 1968; W. Ciążyński Charakterystyka działalności Włodzimierza Poźniaka jako etnomuzykologa, „Lud” t. 53, 1969; B. Lewandowska Badania folklorystyczne, w: Muzykologia krakowska. 1911–1986, red. E. Dziębowska, Kraków 1987; T. Przybylski Włodzimierz Poźniak. W trzydziestą rocznicę śmierci, „Ruch Muzyczny” 1997 nr 9; P. Wilk Włodzimierz Poźniak, w: Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Historycznego, red. J. Dybiec, Kraków 2000.

Prace

Pasja chorałowa w Polsce, Kraków 1947 (praca habilitacyjna)

„Cyrulik sewilski” J. Rossiniego, Kraków 1955, poszerz. 21957

„Wesele Figara” Mozarta, Kraków 1956

Dzieje życia i twórczości Antoniego Radziwiłła, w: Z. Jachimecki Antoni Radziwiłł i jego muzyka do „Fausta”, Kraków 1957

Eugeniusz Pankiewicz, Kraków 1958, (z dodatkiem nutowym);

„Echo Muzyczne” 1877–1882, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1883–1907, 2 cz. w 3 t., w: «Bibliografia Polskich Czasopism Muzycznych», V/1 – zawartość treściowa, V/2 – indeks osobowy i utworów, Kraków 1965, 1973

6 rozdziałów – 1. Opera po Moniuszce, 2. Oratorium i kantata, 3. Muzyka chóralna, 4. Pieśni solowe po Moniuszce, 5. Muzyka solowa i kameralna, 6. Muzyka fortepianowa po Chopinie, w: Z dziejów polskiej kultury muzycznej, t. 2, Kraków 1966

skrypty:

Repetytorium z harmonii, Kraków 1948

Paleografia muzyczna, Łódź 1955

Historia instrumentami, Kraków 1965

artykuły:

Z dziejów dyrygentury, „Orkiestra” 1931 nr 6 i 7

Romans wokalny w twórczości Michała Kleofasa Ogińskiego, «Rozprawy i Notatki Muzykologiczne» I, red. Z. Jachimecki, Kraków 1934

Nieznana kompozycja J. Kozłowskiego, „Kurier Literacko-Naukowy” (dodatek do „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”) z listopada 1934

Renesans zapomnianego kompozytora [o E. Pankiewiczu], „Kurier Literacko-Naukowy” (dodatek do „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”) z grudnia 1934

Do genezy polskiego hymnu narodowego, „Śpiewak” 1939 nr 2/3, odb. Katowice 1939

Niezrealizowane projekty operowe Moniuszki, „Kwartalnik Muzyczny” 1948 nr 21/22

Olivier Messiaen, „Ruch Muzyczny” 1948 nr 12 i 17

Chromatyczne pismo nutowe, „Ruch Muzyczny” 1948 nr 12 i 17

Chopin w oczach współczesnych muzyków, „Ruch Muzyczny” 1949 nr 9

Opera polska przed Moniuszką, „Muzyka” 1951 nr 12

Z. Jachimecki jako krytyk muzyczny i teatralny, „Pamiętnik Teatralny” II, 1953 nr 4

Akcja zbierania folkloru muzycznego na Podkarpaciu, „Wierchy” 1954

La musicologie en Pologne, „Feuilles musicales” 1958 nr 2 (Lozanna)

Bolesław Wallek-Walewski, „Ruch Muzyczny” 1959 nr 11

50 lat muzykologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, „Ruch Muzyczny” 1962 nr 15

Studium muzykologii w Uniwersytecie Jagiellońskim, w: Studia z dziejów Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ, red. S. Mikucki, Kraków 1967

Ogólna charakterystyka skal na terenie Wielkopolski i Małopolski, w: Studia Hieronymo Feicht septuagenario dedicata, Kraków 1967

artykuły popularnonaukowe, recenzje z koncertów, hasła w Polskim Słowniku Biograficznym

redakcje:

miesięcznik „Biuletyn Stowarzyszenia Młodych Muzyków w Krakowie”, Kraków 1938–39

Z zagadnień muzyki kameralnej, materiały z sesji naukowej 14–17 V 1966 w Łańcucie (w tym artykuł Poźniaka Stan badań nad polską muzyką kameralną XIX w.)

wydania:

Wybór pieśni kompozytorów polskich, z. 1, Kraków 1952

Pieśni ludu krakowskiego, Kraków 1956

E. Pankiewicz Pieśni zebrane, 2 zeszyty, Kraków 1956–57

W. Żeleński Pieśni wybrane, 2 zeszyty, Kraków 1958

M.Kl. Ogiński Romanse, Kraków 1962

W. Żeleński W Tatrach, «Biblioteka Małych Partytur» 38, Kraków 1963

Z. Noskowski Morskie Oko, «Biblioteka Małych Partytur» 39, Kraków 1963

H. Melcer Pieśni wybrane, Kraków 1964

S.M. Stoiński Pieśni ludu żywieckiego, Kraków 1964 (w tym artykuł Włodzimierza Poźniaka Dudy żywieckie)

K. Kurpiński Zamek na Czorsztynie, «Opery Polskie» t. 1, wyd. krytyczne z rkp. partytury, Kraków 1969