Palmgren Selim, *16 II 1878 Björneborg (obecnie Pori), †13 (nie: 16) XII 1951 Helsinki, fiński kompozytor, pianista i dyrygent. W latach 1895–99 studiował w konserwatorium w Helsinkach, m.in. u M. Wegeliusa. Dalsze studia muzyczne odbył w latach 1899–1901 w Niemczech (gra na fortepianie u C. Ansorgego oraz F. Busoniego, kompozycja u W. Bergera) i w latach 1906–09 we Włoszech. W 1909 powrócił do Finlandii. Początkowo działał jako dyrygent, do 1912 kierował orkiestrą symfoniczną towarzystwa muzycznego w Turku. Później prawie wyłącznie poświęcił się komponowaniu i koncertowaniu, dużo podróżował po Europie, potem także po Stanach Zjednoczonych. Występował jako pianista i akompaniator, m.in. swej pierwszej żony, śpiewaczki Maikki Järrnefelt. Kolejnym etapem w życiu Palmgrena była działalność pedagogiczna. Od 1923 wykładał teorię muzyki i kompozycję w Eastman School of Music w Rochester (Nowy Jork), w latach 1936–51 był profesorem harmonii i kompozycji w akademii muzycznej w Helsinkach. W 1945 został przewodniczącym fińskiego związku kompozytorów, a w 1950 otrzymał tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Helsinkach.
Palmgren bywa często nazywany „Chopinem Skandynawii”. Korzenie twórczości tego kompozytora-pianisty tkwią bowiem w XIX-wiecznej tradycji muzyki fortepianowej. Wirtuozowskie, a zarazem liryczne utwory fortepianowe Palmgrena oparte są na wzorach F. Liszta, R. Schumanna i E. Griega. Duża wrażliwość kompozytora na jakości brzmieniowe wskazuje również na wpływ twórczości C. Debussy’ego. Palmgren preferował małe formy, ale oprócz miniatur napisał 5 koncertów fortepiaowych, z których najbardziej znany jest op. 33 Rzeka (wykonywany m.in. przez I. Friedmana). Kompozytor wprowadzał często fińskie melodie ludowe do swoich utworów. W początkowym fragmencie koncertu op. 13 oraz w koncercie op. 41 takie melodie są tematem wariacji. W swojej jedynej operze Daniel Hjort Palmgren zastosował technikę motywów przewodnich.
Literatura: S. Palmgren Minusta tuli muusikko (‘zostałem muzykiem’), Porvoo 1948 (autobiografia); B.B. Hong The Five Piano Concertos of S. Palmgrena, dysertacja Indiana University, 1992.
Instrumentalne:
Sonata d-moll op. 11 na fortepian, 1900
Fantazja op. 6 na fortepian, 1901 (?)
En route op. 9 na fortepian, 1901 (?)
I Koncert fortepianowy g-moll op. 13, 1904
24 preludia op. 17 na fortepian, 1907
Toukokuu (‘maj’) op. 27 na fortepian, 1907
Vuodenajat (pory roku’) op. 24 na orkiestrę, 1908
II Koncert fortepianowy „Virta” (‘rzeka) op. 33, 1913
III Koncert fortepianowy „Metamorfooseja” (‘metamorfozy’) op. 41, 1916
Pastorałka op. 50 na orkiestrę, 1918
24 etiudy op. 77 na fortepian, 1922
IV Koncert fortepianowy „Huhtikuu” (‘kwiecień’) op. 85, 1927
Sonatina F-dur op. 93 na fortepian, 1935
V Koncert fortepianowy A-dur op. 99, 1940
Fantazja koncertowa op. 104 na skrzypce i orkiestrę, 1945
ok. 250 innych drobnych utworów na fortepian
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
Turun Lilja (‘lilia Turku’), kantata na sopran, chór mieszany i orkiestrę, sł. V.A. Koskenniemi, 1929 (z okazji 700. rocznicy powstania miasta Turku)
Armonlaakson laulu, kantata na chór mieszany i orkiestrę, 1944 (z okazji 500. rocznicy powstania miasta Naantali)
3 kantaty na chór męski i orkiestrę
ok. 100 pieśni na chór męski, na chór mieszany i na głos solowy z fortepianem
10 pieśni na głos solowy z orkiestrą
Sceniczne:
Daniel Hjort, opera 3-aktowa, libretto kompozytor wg J.J. Wecksella, wyst. Turku 1910; wersja zrewid. wyst. Helsinki 1937
muzyka do sztuk teatralnych:
Juhana Herttua (‘książę Juhana’) J. Hahla
Tuhkimo (‘kopciuszek’) Larina-Kyöstiego (pseud. K.G. Larsona)
***
transkrypcje i opracowania na fortepian
