Müller-Blattau Joseph Maria, *21 V 1895 Colmar, †21 X 1976 Saarbrücken, niemiecki muzykolog i pedagog. Studia muzyczne (kompozycję, dyrygenturę, organy) odbył w konserwatorium w Strasburgu, muzykologiczne u F. Ludwiga na uniwersytecie w Strasburgu i po 1918 u W. Gurlitta na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim, gdzie w 1920 uzyskał stopień doktora i pracował jako asystent. Działalność naukową rozpoczął na uniwersytecie w Królewcu, gdzie w 1922 habilitował się, a w 1928 został profesorem nadzwyczajnym. Od 1922 kierował seminarium muzykologicznym, od 1924 także instytutem muzyki szkolnej i kościelnej. Później wykładał na uniwersytetach: w latach 1935–37 we Frankfurcie nad Menem, w 1937–39 we Fryburgu Bryzgowijskim, w 1952–64 w Saarbrücken, gdzie zorganizował instytut muzykologii i kierował nim do czasu przejścia na emeryturę. Równolegle uczył muzyki w miejskiej szkole muzycznej we Fryburgu, w 1946 w gimnazjum w Kusel i 1950 w Kirchheimbolanden; w latach 1952–58 był dyrektorem konserwatorium w Saarbrücken.
Jako uczeń F. Ludwiga Müller-Blattau był przedstawicielem tego nurtu w niemieckiej muzykologii 1. poł. XX w., w którym na plan pierwszy wysuwała się problematyka źródłoznawcza. Jednocześnie jednak inne jego prace wskazują na zainteresowanie koncepcją kulturową „Geisteswissenschaft”, kontynuowaną przez jego drugiego nauczyciela – W. Gurlitta. Dorobek Müllera-Blattaua jest bogaty i tematycznie zróżnicowany. Na czoło wysuwa się problematyka niemieckiej pieśni średniowiecznej, której był zasłużonym edytorem (rękopis z Rostocku, Lochamer Liederbuch, pieśni Walthera von der Vogelweide i in.). Nowych źródeł dotyczą prace o muzyce Prus Wschodnich, pisane podczas pobytu w Królewcu. Zawierają one wiele wartościowych informacji o muzyce polskiej i były wykorzystywane przez polskich muzykologów. Müller-Blattau zajmował się też niemiecką pieśnią ludową, przyjmując za punkt wyjścia filozofię Herdera i zainteresowania Goethego tym tematem. Szczególną uwagę Müllera-Blattaua przyciągnął problem stosunku słowa i dźwięku oraz związków między poezją, muzyką i teatrem, zwłaszcza w operze Ch.W. Glucka. Autor licznych rozpraw syntetycznych i monografii z zakresu historii muzyki niemieckiej od czasów najdawniejszych po XIX w., z których większość ma obecnie już tylko znaczenie historyczne; do najwartościowszych i do dziś aktualnych należy kilkakrotnie poprawiana i uzupełniana, najstarsza i dotychczas najbardziej wyczerpująca monografia fugi.
Literatura: Festgabe für Joseph Müller-Blattau zum 65. Geburtstag, red. W. Salmen, Saarbrücken 1960, 2. wyd. 1962; Zum 70. Geburtstag von Joseph Müller-Blattau, «Saarbrücker Studien zur Musikwissenschaft» I, red. Ch.-H. Mahling, Kassel 1966; [nekrolog] „Die Musikforschung” XXX, 1977
Grundzüge einer Geschichte der Fuge, Królewiec 1923, 2. wyd. Kassel 1931, 3. wyd. 1963
Die Kompositionslehre H. Schützens in der Fassung seines Schülers Ch. Bernhard, Lipsk 1926, 2. wyd. 1963
Geschichte der Musik in Ost- und Westpreussen von der Ordenszeit bis zur Gegenwart, Królewiec 1931, 2. wyd. poszerz. Wolfenbüttel 1968
Hamann und Herder in ihren Beziehungen zur Musik, Królewiec 1931
Das deutsche Volkslied, Berlin 1932, 2. wyd. 1958
Einführung in die Musikgeschichte, Berlin 1932, 2. wyd. 1941
G.F. Händel, Poczdam 1933, 2. wyd. popr. i poszerz. Moguncja 1959
J. Brahms, Berlin 1933
Zur Erforschung des ostpreussischen Volksliedes, Halle 1934
J.S. Bach, Lipsk 1935, 2. wyd. Stuttgart 1950
Germanisches Erbe in deutscher Tonkunst, Berlin 1938
Geschichte der deutschen Musik, Berlin 1938, 3. wyd. 1942
H. Pfitzner, Poczdam 1940, 2. wyd. zmien., Frankfurt nad Menem 1969
Gestaltung – Umgestaltung. Studien zur Geschichte der musikalischen Variation, Stuttgart 1950
Genealogie der Musikalisch-Bachischen Familie. Nach Ph.E. Bachs Aufzeichnungen wiederhergestellt und erläutert, Kassel 1950
Taschenlexikon der Fremd- und Fachwörter der Musik, Berlin 1951
Das Verhältnis von Wort und Ton in der Geschichte der Musik, Stuttgart 1952
Die Musik in Goethezeit, Weimar 1957
Mozart, Königstein 1957
Beethoven, Königstein 1958
Deutsche Volkslieder, Königstein 1959
Schubert, Königstein 1960
Von der Vielfalt der Musik. Musikgeschichte – Musikerziehung – Musikpflege, Fryburg Bryzgowijski 1966
Goethe und die Meister der Musik, Stuttgart 1969
artykuły:
Die musikalische Schätze der Staats und Universitätsbibliothek Königsberg, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” VI, 1923/24
Die Erforschung der Musikgeschichte Ostpreussen, «Altpreussische Forschungen» III, 1926
Zur Musikübung und Musikauffassung der Goethezeit, „Euphorion” XXXI, 1930 i „Musik und Kirche” II, 1930
„Wach auf mein Hort”. Studie zur deutschen Liedkunst der 15. Jahrhunderts, w: Studien zur Musikgeschichte, księga pamiątkowa G. Adlera, Wiedeń 1930, przedr. Wiedeń 1971
Händel und Goethe, „Händel Jahrbuch” V, 1932
Goethe und die Kantate, „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” XXXVIII, 1932
Beethoven und die Variation, „Beethoven-Jahrbuch” V, 1933
Der junge Brahms, „Die Musik” XXVI, 1933/34
Masurische Volkslieder, „Niederdeutsche Zeitschrift für Volkskunde” XII, 1934
K.F. Zelters Königsberger Briefe, „Altpreussische Forschungen” XII, 1935
Über Instrumentalbearbeitungen spätmittelalterlicher Lieder, w księdze pamiątkowej A. Scheringa, red. H. Osthoff, Berlin 1937
Die Weisen des Lochamer Liederbuchs, „Archiv für Musikforschung” III, 1938
Gluck und die deutsche Dichtung oraz Geschichte des vierhändigen Klavierspiels, „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” XIV, 1938 oraz „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” XLVIII, 1941
Musikalische Studien zu Herders Volksliedern, „Niederdeutsches Jahrbuch für Volkskunde” XXII, 1947
H. Albert und das Barocklied, „Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte” XXV, 1951
Gluck und Racine oraz Das Finale der 9. Sinfonie, „Annales Universitatis Saraviensis” III, 1954 oraz VII, 1958
Goethes Concerto dramatico oraz Der Zauberflöte Zweiter Teil, „Goethe-Jahrbuch” XVI–XVIII, 1954–56 oraz XIX, 1957
Beethoven im Spätwerk, w księdze pamiątkowej M. Schneidera, red. W. Vetter i in., Lipsk 1955
Das Mozartbild Mörikes und seines Kreises, „Neue Zeitschrift für Musik” CXVII, 1956
C.F. Zelter, „Deutsches Jahrbuch der Musikwissenschaft” III, 1958
Bachs Goldberg-Variationen, „Archiv für Musikwissenschaft” XVI, 1959
Gluck und die Antike, „Musica” XIII, 1959
Über das Opernlibretto, „Neue Zeitschrift für Musik” CXXII, 1961
A. Schweitzers Weg zur Bach-Orgel, w: A. Schweitzer. Sein Denken und sein Weg, Tybinga 1962
Bach und Händel, „Jahrbuch der Musikbibliothek Peters” LXIX, 1962
Goethes Kantate zur Jubelfeier der Reformation (1817), w księdze pamiątkowej W. Wiory, red. L. Finscher i Ch.-H. Mahling, Kassel 1967
Goethes Weg zum Schaffen J.S. Bachs, w: Speculum musicae artis, księga pamiątkowa H. Husmanna, red. H. Becker i R. Gerlach, Monachium 1970
Aus der Geschichte der elsässischen Volksliedes, w: Musicae scientiae collectanea, księga pamiątkowa K.G. Fellerera, red. H. Hüschen, Kolonia 1973
Grösse und Glanz der Barockoper, w księdze pamiątkowej E.H. Meyera, red. G. Knepler, Lipsk 1973
liczne hasła w encyklopediach
wydania:
Das Rostocker Liederbuch, z F. Ranke, Halle 1927
Die zwei ältesten Königsberger Gesangbücher von 1527, Kassel 1933
Masurische Volkslieder, z A. Jeziorowskim, «Landschaftliche Volkslieder» XXVI, Berlin 1934
Preussische Festliedern. Zeitgenössische Kompositionen zu Dichtungen S. Dachs, «Das Erbe Deutscher Musik», seria II, «Landschaftsdenkmale», t. 1, Ostpreussen und Danzig, Kassel 1939
Zwischen Minnesang und Volkslied. Die Lieder der Berliner Handschrift Germ. Fol. 922, Berlin 1941
Musica reservata, 2 z., Kassel 1953, 1954
Es stehen drei Sterne am Himmel. Die Volksliedsammlung des jungen Goethe, Kassel 1955
Pfälzische Volkslieder mit ihren Singweisen gesammelt vom G. Heeger und W. Würst, z F. Heegerem, Moguncja 1963
Deutsche Lieder des Mittelalters von Walther von der Vogelweide bis zum Lochamer Liederbuch, z H. Moserem, Stuttgart 1968
Die Fuge. Von G.F. Händel bis zum Gegenwart, «Das Musikwerk» XXXIII, Kolonia 1968
także wydania kompozycji H. Alberta, J.F. Reichardta i C.F. Zeltera, pism J.N. Forkela i F. Rochlitza
współredakcja licznych serii naukowych, m.in. «Königsberger Studien zur Musikgeschichte», 17 t., Królewiec 1923–35, «Neue deutsche Forschungen. Abteilung Musikwissenschaft», t. 1–11, Berlin 1935–43, podręcznika Hohe Schule der Musik, t. 1–4, Poczdam 1935–38 i innych publikacji zbiorowych
